Vụ việc Bí thư một phường ở Hà Nội bị bắt vì liên quan đến việc gợi ý “đóng góp” 50 triệu đồng vào quỹ công đoàn phường để “bảo kê” cho một bãi giữ xe trái phép đã dấy lên nhiều câu hỏi về những hình thức tham nhũng tinh vi đang tồn tại.
Hình thức “tham nhũng mềm” này, núp bóng các phong trào, vận động, hay quỹ công đoàn, không phải là mới. Nó cho thấy sự cấu kết ngầm giữa những người có quyền lực và những đối tượng cần được bảo kê, cùng nhau tạo ra một cơ chế xâm phạm lợi ích cộng đồng để phục vụ mục đích riêng.
Tình trạng bảo kê cho các hành vi lấn chiếm vỉa hè, lòng đường để làm bãi xe trái phép đã tồn tại dai dẳng ở nhiều nơi. Dù chưa có thống kê đầy đủ, nhưng thỉnh thoảng báo chí vẫn đưa tin về việc xử lý các điểm trông giữ xe trái phép hoặc phát hiện dấu hiệu “chống lưng” cho các hành vi này. Vụ việc ở phường Hoàng Liệt đặt ra câu hỏi: Vì sao quỹ công đoàn, vốn được dùng để chăm lo đời sống công chức, lại trở thành công cụ cho những giao dịch mờ ám? Tại sao chính quyền cơ sở lại có thể “thiết kế” những phương thức nhận hối lộ như vậy?
Để so sánh, hãy nhìn sang vụ việc xảy ra ở Anh năm 2011, khi Bộ trưởng Quốc phòng Liam Fox phải từ chức vì để người bạn thân Adam Werritty xuất hiện trong các cuộc họp chính thức và các chuyến công du nước ngoài. Werritty không có chức vụ trong chính phủ, nhưng lại hành động như một phụ tá cấp cao, lợi dụng mối quan hệ với Bộ trưởng để vận động hành lang. Dù không bị truy tố, ông Fox vẫn phải từ chức vì “làm xói mòn lòng tin công chúng và vi phạm chuẩn mực minh bạch”.
Thậm chí, khi chưa có bằng chứng về lợi ích tài chính, một bộ trưởng cũng có thể mất chức vì mối quan hệ không rõ ràng. Danh dự của chính quyền được đánh giá bằng sự sẵn sàng từ chức của cá nhân khi vi phạm các quy tắc và chuẩn mực đạo đức công vụ, gây ra nguy cơ xung đột lợi ích.
Trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, sau quá trình sáp nhập và tinh gọn bộ máy, các đơn vị hành chính cấp phường trở nên lớn hơn về diện tích, dân số, trách nhiệm và quyền lực. Một phường với hàng trăm nghìn dân, ngân sách lớn, và số lượng doanh nghiệp cần quản lý nhiều hơn, nếu thiếu các cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ, hậu quả sẽ không chỉ dừng lại ở những vụ việc nhỏ lẻ.
Để xây dựng một chính quyền minh bạch và uy tín, Việt Nam cần những giải pháp sâu rộng hơn là chỉ xử lý các vụ việc cụ thể. Việc bắt giữ và xử lý các trường hợp vi phạm chỉ mang tính chất tạm thời. Cùng với việc tăng cường trách nhiệm, quyền lợi và thu nhập cho công chức sau sáp nhập, cần có một cơ chế kiểm soát tài sản công chức chặt chẽ hơn, thông qua việc giám sát công khai toàn bộ thu nhập, bao gồm cả thu nhập từ giảng dạy, tư vấn, đầu tư, sở hữu cổ phần, tiền tài trợ, và các chuyến đi nước ngoài. Các cán bộ có chức vụ càng cao càng cần phải công khai minh bạch. Đây là một thông lệ phổ biến ở nhiều quốc gia như Anh, Singapore hay Mỹ, nơi công chức phải khai báo và công bố các nguồn thu nhập bổ sung để người dân giám sát.
Tuy nhiên, việc quản lý các dòng tiền mặt trao tay, phong bì đến tận nhà là một thách thức lớn. Cần phải chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ vào hoạt động quản lý, ví dụ như công khai sơ đồ hóa hệ thống bãi giữ xe hợp pháp, các khu vực vỉa hè đã thu phí, số hóa thủ tục hành chính, và thiết lập đường dây nóng để người dân báo tin về các dấu hiệu vi phạm.
Khi các thiết chế này được xây dựng và triển khai hiệu quả, người dân sẽ tích cực tham gia giám sát. Bởi vì không ai chấp nhận việc công chức được trả lương từ tiền thuế của dân lại đi bảo kê cho những hành vi xâm phạm lợi ích của dân. Và cũng không có chính quyền nào muốn dung dưỡng những cán bộ sẵn sàng đánh đổi uy tín và danh dự của cơ quan nhà nước vì lợi ích cá nhân.
Danh dự của chính quyền không thể được bảo vệ chỉ bằng khẩu hiệu. Nó cần được xây dựng bằng một nền văn hóa biết xấu hổ, bằng một hệ thống pháp luật có khả năng ngăn ngừa, và bằng những con người có ý thức từ chức trước khi bị bắt. Nếu những người đại diện cho nhà nước không cảm thấy xấu hổ khi nhận tiền qua “quỹ công đoàn”, thì điều mất đi không chỉ là danh dự của một phường, mà là danh dự của cả nền hành chính.
Admin
Nguồn: VnExpress
