Trong bài phát biểu trên truyền hình vào tháng 2/2022 khi phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố các mục tiêu của Moskva bao gồm “phi quân sự hóa và phi phát xít hóa” Ukraine, bảo vệ cộng đồng người nói tiếng Nga ở Donbass, ngăn chặn sự mở rộng về phía đông của NATO và đảm bảo Kiev duy trì trạng thái trung lập.
Hơn ba năm sau, ngày 18/5, ông Putin tái khẳng định trên truyền hình quốc gia rằng Nga có đủ nguồn lực để hoàn thành chiến dịch và đạt được các mục tiêu đã đề ra. Ông nhấn mạnh mục tiêu cuối cùng là “loại bỏ các nguyên nhân gốc rễ của cuộc khủng hoảng, tạo điều kiện cho một nền hòa bình lâu dài và bền vững, đồng thời bảo đảm an ninh cho nước Nga”.
Thực tế, xung đột đã âm ỉ từ năm 2014 sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea và hỗ trợ phong trào ly khai vũ trang ở vùng Donbass, miền đông Ukraine. Giao tranh giữa quân đội Ukraine và lực lượng ly khai Donbass đã diễn ra dai dẳng trong những năm tiếp theo.
Tuy nhiên, chiến sự năm 2022 mang một quy mô hoàn toàn khác. Ngày 21/2/2022, Tổng thống Putin ký sắc lệnh công nhận độc lập của hai tỉnh ly khai Donetsk và Lugansk, đồng thời ký kết hiệp ước hợp tác với lãnh đạo hai khu vực này. Ba ngày sau, Nga chính thức phát động chiến dịch quân sự.
Ông Putin giải thích rằng mục đích của chiến dịch là bảo vệ người dân ở các vùng ly khai khỏi “chính quyền Kiev”. Một ngày sau đó, ông kêu gọi quân đội Ukraine “nắm lấy quyền lực” và nhắm mục tiêu vào “các băng đảng ma túy và tân phát xít” đang điều hành chính phủ.
Nhà lãnh đạo Nga sau đó bổ sung thêm một mục tiêu khác, đó là đảm bảo Ukraine giữ vững lập trường trung lập. Ông cáo buộc liên minh phương Tây NATO đang tìm cách kết nạp Ukraine để đưa quân đội của họ đến gần biên giới Nga.
Ông Putin từ lâu đã đặt dấu hỏi về sự tồn tại của Ukraine như một quốc gia độc lập, khẳng định rằng “Ukraine hiện đại hoàn toàn do Nga tạo ra” sau cuộc cách mạng năm 1917. Trong một bài viết năm 2021, ông thậm chí còn cho rằng “người Nga và người Ukraine là một dân tộc” có nguồn gốc từ thế kỷ thứ 9. Năm ngoái, ông phát biểu với người dẫn chương trình người Mỹ Tucker Carlson rằng Ukraine là “quốc gia nhân tạo”.
Ukraine từng là một phần của Liên Xô từ năm 1922 đến 1991, và nhiều người Ukraine, đặc biệt ở các khu vực phía đông, vẫn sử dụng tiếng Nga. Mặc dù là một quốc gia độc lập kể từ năm 1991, Moskva dường như tin rằng Kiev nên tiếp tục chịu ảnh hưởng từ Nga dựa trên những mối liên hệ lịch sử sâu sắc giữa hai nước.
Nhiều người Nga coi Crimea là một phần lãnh thổ lịch sử của họ. Bán đảo này được sáp nhập vào Đế quốc Nga bởi Catherine Đại đế vào năm 1783, trước khi được lãnh đạo Liên Xô trao cho Ukraine vào năm 1954. Phần lớn cư dân Crimea là người gốc Nga.
Trước khi xung đột leo thang vào tháng 2/2022, Ukraine và Nga đã có hai nỗ lực nhằm ngăn chặn một cuộc chiến tranh toàn diện. Đó là các thỏa thuận Minsk 1 và Minsk 2, được thúc đẩy bởi Bộ tứ Normandy (gồm Nga, Ukraine, Pháp và Đức) tại thủ đô của Belarus vào tháng 9/2014 và tháng 2/2015. Mặc dù các thỏa thuận này đã giúp giảm bớt bạo lực vào thời điểm đó, nhưng cuối cùng đều đổ vỡ do hai bên cáo buộc lẫn nhau vi phạm.
Điện Kremlin tuyên bố sự sụp đổ của các thỏa thuận Minsk là tiền đề cho chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine. Ngược lại, lãnh đạo Ukraine nhiều lần khẳng định Nga không đáng tin cậy và đã phá vỡ các thỏa thuận.
Trong giai đoạn đầu của chiến dịch, Nga được cho là đã tìm cách loại bỏ Tổng thống Volodymyr Zelensky, người có xu hướng xích lại gần phương Tây và mong muốn Ukraine gia nhập các liên minh như NATO và EU. Bản thân Tổng thống Ukraine và nhiều nhà quan sát tin rằng ông là mục tiêu hàng đầu của Nga.
Ông Zelensky từng phát biểu: “Đối thủ đã xác định tôi là mục tiêu số một và gia đình tôi là mục tiêu số hai”. Sau đó, ông nói rằng nhà lãnh đạo Nga muốn thay thế ông bằng Viktor Medvedchuk, người đứng đầu một đảng ủng hộ Moskva và hiện đang sống ở Nga.
Ngay cả sau ba năm xung đột, ông Putin vẫn từ chối đàm phán trực tiếp với ông Zelensky, coi nhà lãnh đạo Ukraine là “bất hợp pháp”.
Ngày 17/5, phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nhấn mạnh rằng “vấn đề mấu chốt và nguyên tắc của chúng tôi vẫn là xác định rõ ai sẽ đại diện cho Ukraine để ký các văn kiện” mà hai bên đạt được thỏa thuận. Bình luận này dường như ám chỉ tuyên bố của ông Putin hồi tháng 5/2024 rằng ông Zelensky không còn là tổng thống hợp pháp của Ukraine do nhiệm kỳ đã kết thúc, và nhấn mạnh Moskva cần xác định người đại diện cho Kiev trong các cuộc đàm phán.
Tuy nhiên, do tình trạng thiết quân luật ở Ukraine do chiến sự với Nga, việc tổ chức bầu cử tổng thống mới chưa thể ấn định, và ông Zelensky vẫn là nhà lãnh đạo được công nhận của nước này.
Trong nhiều năm, ông Putin đã phàn nàn về việc NATO mở rộng về phía đông, coi đây là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia của Nga. Điện Kremlin nhấn mạnh việc Ukraine gia nhập NATO là một lằn ranh đỏ không thể vượt qua đối với Nga.
Trước khi xung đột nổ ra, ông Putin đã yêu cầu NATO ngừng kết nạp các nước Trung và Đông Âu vào liên minh. NATO, trong khi đó, luôn khẳng định mục đích của họ là bảo vệ lãnh thổ của liên minh và “không có ý định gây hấn”.
NATO cũng cho rằng việc gia nhập liên minh là quyền của bất kỳ quốc gia nào. Thụy Điển và Phần Lan, hai quốc gia từng giữ lập trường trung lập, cũng đã gia nhập NATO trong hai năm qua.
Mặc dù Ukraine đã đưa việc gia nhập NATO vào hiến pháp, nhưng giới quan sát cho rằng Kiev không có triển vọng gia nhập liên minh ngay cả khi xung đột đã nổ ra. Ông Zelensky đã đề cập đến điều này hai tuần sau khi xung đột bắt đầu, nói rằng “NATO không sẵn sàng đón nhận Ukraine”. Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng từng nói rằng Ukraine nên “quên đi” tham vọng gia nhập NATO.
Tổng thống Putin cáo buộc NATO tham gia vào cuộc xung đột thông qua việc các nước thành viên gửi ngày càng nhiều thiết bị quân sự cho Ukraine, bao gồm xe tăng, máy bay chiến đấu, hệ thống phòng không, tên lửa, pháo và máy bay không người lái. NATO cũng cung cấp hỗ trợ an ninh và huấn luyện cho Ukraine, nhưng nhấn mạnh rằng họ không phải là một bên tham gia trực tiếp vào cuộc chiến.
Sự bất bình của ông Putin với NATO bắt nguồn từ năm 1990, khi ông tuyên bố phương Tây đã hứa sẽ không “mở rộng về phía đông dù chỉ một centimet”. Tuy nhiên, điều này xảy ra trước khi Liên Xô tan rã và dựa trên một cam kết hạn chế với Tổng thống Liên Xô khi đó là Mikhail Gorbachev.
Sau hơn ba năm xung đột, Nga và Ukraine đang đối đầu nhau trong một cuộc chiến tiêu hao trên một tiền tuyến dài hơn 1.000 km. Các nhà quan sát cho rằng không bên nào có lợi thế rõ ràng để giành chiến thắng.
Nga đã sáp nhập bốn khu vực gồm Donetsk, Lugansk, Kherson và Zaporizhzhia. Ukraine đã tái kiểm soát một số vùng ở phía bắc và phía nam đất nước vào năm 2022, nhưng các cuộc phản công gần đây không đạt được những thành công tương tự.
Cuối tháng trước, Nga thông báo rằng chiến dịch phản công tại Kursk đã hoàn tất và toàn bộ lực lượng Ukraine tấn công qua biên giới đã bị đẩy lùi khỏi tỉnh này. Phần lớn các cuộc tấn công của Nga hiện nay tập trung vào vùng Donetsk, nhằm kiểm soát hoàn toàn tỉnh này trước khi bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào được ký kết.
Tổng thống Ukraine cho biết ít nhất 43.000 binh sĩ đã thiệt mạng, nhưng trang web ualosses.org ước tính con số này là hơn 70.000 kể từ khi xung đột bắt đầu. Liên Hợp Quốc cho biết hơn 12.000 dân thường đã thiệt mạng ở Ukraine. Theo BBC, số người thiệt mạng vì xung đột của Nga dao động từ hơn 146.000 đến 211.000, nhưng Moskva chưa công bố con số chính xác.
Xung đột đã buộc 6,9 triệu người Ukraine phải tị nạn ở nước ngoài và 3,7 triệu người khác phải sơ tán trong nước, tạo ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn.
Admin
Nguồn: VnExpress
