Ẩm thực Thổ Nhĩ Kỳ nổi tiếng với hương vị cay nồng, kết hợp cùng thời tiết mùa hè oi bức đôi khi khiến du khách cảm thấy e ngại. Tuy nhiên, quốc gia này sở hữu một loại thức uống đặc biệt, có khả năng cân bằng hoàn hảo những yếu tố đó, nhưng không phải ai cũng biết đến: Ayran.
Ayran là một hỗn hợp đơn giản nhưng đầy tinh tế, được làm từ sữa chua tươi, nước và muối. Người ta tin rằng thức uống này đã xuất hiện từ hàng nghìn năm trước, thậm chí còn lâu đời hơn cả Coca Cola – khoảng 900 năm.
Sau một ngày dài mệt mỏi dưới cái nắng gay gắt, một ly ayran mát lạnh sẽ mang lại cảm giác sảng khoái tức thì. Dù có thể không phù hợp với khẩu vị của tất cả mọi người hoặc đáp ứng được một số yêu cầu về chế độ ăn kiêng, sức hấp dẫn của ayran là điều không thể phủ nhận. Loại đồ uống này đã được người dân ở cả châu Âu và châu Á ưa chuộng qua nhiều thế kỷ và được bán rộng rãi dưới nhiều hình thức khác nhau.
Không chỉ là cảm giác, đặc tính làm mát của ayran còn được khoa học chứng minh. Giáo sư Barbaros Özer từ Khoa Nông nghiệp, Đại học Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết: “Ayran giúp cân bằng lượng khoáng chất bị mất do đổ mồ hôi, nhờ vào việc bổ sung muối.” Ông cũng giải thích rằng thức uống này chứa nhiều khoáng chất và protein có giá trị. Một lợi ích đáng ngạc nhiên khác của ayran là tác động tích cực đến hệ tiêu hóa, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột.
Nhà ngôn ngữ học Thổ Nhĩ Kỳ Besim Atalay, người sống vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, cho rằng ayran đã xuất hiện từ thế kỷ 11. Các loại đồ uống lên men như phô mai, sữa chua và ayran đặc biệt lý tưởng cho những hành trình dài. Người du mục Thổ Nhĩ Kỳ đã biết cách chế biến các sản phẩm sữa lên men để kéo dài thời gian sử dụng, giúp họ có thể vượt qua những điều kiện khí hậu khắc nghiệt của thảo nguyên bao la.
Ngày nay, ayran không chỉ là một phần của di sản ẩm thực truyền thống lâu đời mà còn là một trong những thức uống được thương mại hóa rộng rãi nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại. Bạn có thể dễ dàng tìm thấy ayran trên các kệ hàng trong siêu thị, trong những thùng chứa của các quầy bán đồ ăn đường phố, và thường được dùng kèm trong các bữa ăn. Thậm chí, các thương hiệu đồ ăn nhanh nổi tiếng như McDonald’s và Burger King cũng đã đưa ayran vào thực đơn của mình.
Khi bạn đến một cửa hàng kebab hoặc một büfe (quầy bán đồ ăn nhanh Thổ Nhĩ Kỳ phục vụ bánh mì kẹp) và gọi ayran, bạn có thể sẽ được hỏi: “Ayran mở (açık ayran) hay ayran đóng (kapalı ayran)?”. Đây là một nét văn hóa ayran mà du khách nên làm quen. “Ayran đóng” là loại được sản xuất hàng loạt, đóng chai, trong khi “ayran mở” là loại được pha chế tại chỗ. Đa phần người Thổ Nhĩ Kỳ thích “ayran mở” hơn vì cho rằng nó tươi ngon hơn.
Theo truyền thống, ayran thường được phục vụ trong những chiếc cốc bằng đồng. Tại các quán kebab, thực khách có thể vừa ngồi trước lò nướng, vừa quan sát món ăn của mình được chuẩn bị. Nhìn những miếng thịt nướng chậm rãi trên than hồng, mỡ chảy xuống, tỏa ra một mùi thơm hấp dẫn, và nhấm nháp một ly ayran mát lạnh từ chiếc cốc đồng là một trải nghiệm Thổ Nhĩ Kỳ đích thực.
Một lựa chọn khác là sau một đêm vui chơi ở khu Taksim sôi động của Istanbul, bạn có thể dừng chân tại các xe đẩy bán pilaf (cơm) với nhiều loại topping, chủ yếu là thịt gà hoặc đậu, ở quảng trường Taksim hoặc trên phố İstiklal, và gọi một cốc ayran từ thùng nhựa tự làm. Pilaf và ayran là một trong những cách mà người Thổ Nhĩ Kỳ thường dùng để giải rượu.
Ayran có công thức pha chế đơn giản và có nhiều biến thể khác nhau. Bạn có thể thêm một chút bạc hà để tăng thêm hương vị tươi mát, hoặc thậm chí bỏ qua muối. Đôi khi, người ta sử dụng nước khoáng có ga thay cho nước lọc. Susurluk ayran, một đặc sản của quận Susurluk thuộc Balıkesir, phía tây bắc Thổ Nhĩ Kỳ, thường được làm từ sữa chua có hàm lượng chất béo cao, tạo nên một lớp bọt đặc trưng trên bề mặt. Yayık ayran là một sản phẩm phụ từ quá trình làm bơ, sử dụng bơ thay cho sữa chua, mang lại một kết cấu bọt mịn và vị ít chua hơn.
Nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến hương vị của ayran, ngoài các thành phần bổ sung như ớt, muối hay bạc hà. Tuy nhiên, theo nhà nghiên cứu ẩm thực Sever, hương vị của ayran chủ yếu vẫn phụ thuộc vào chất lượng của sữa chua, độ béo, loại men sử dụng, và quy trình sản xuất (công nghiệp hay thủ công). Phó giáo sư Özge Samancı, trưởng khoa Ẩm thực và Nghệ thuật Ẩm thực tại Đại học Özyeğin của Thổ Nhĩ Kỳ, cũng đồng tình: “Một loại sữa chua béo ngậy, thơm ngon sẽ tạo nên hương vị đặc trưng cho món ayran.”
Mặc dù được tiêu thụ rộng rãi ở Thổ Nhĩ Kỳ và các khu vực lân cận, tại sao ayran lại chưa thực sự phổ biến trên toàn thế giới? Bà Samancı cho rằng nguyên nhân chủ yếu là do thói quen và sự quen thuộc về hương vị.
“Ẩm thực Thổ Nhĩ Kỳ nói chung chưa thực sự phổ biến trên thế giới. Số lượng các nhà hàng Thổ Nhĩ Kỳ còn ít. Thêm vào đó, hương vị của ayran truyền thống, không có thêm các thành phần như bạc hà, thường khá lạ lẫm đối với người nước ngoài, những người có thể không quen với vị chua đặc trưng này,” bà chia sẻ.
Vậy, nên thử loại ayran nào để có trải nghiệm tốt nhất khi đến Thổ Nhĩ Kỳ? Điều này phụ thuộc vào sở thích cá nhân của mỗi người.
“Tôi chắc chắn sẽ khuyên bạn nên thử ‘ayran mở’ được làm tươi tại địa phương,” ông Sever gợi ý. Bà Samancı đặc biệt yêu thích Susurluk ayran, loại mà bà cho rằng kết hợp hoàn hảo với một chiếc bánh mì kẹp phô mai truyền thống. Dù bạn chọn loại nào, một khi đã thưởng thức được hương vị tươi mát độc đáo của ayran, bạn gần như chắc chắn sẽ muốn uống thêm một lần nữa.
Admin
Nguồn: VnExpress
