Từng là biểu tượng sức mạnh trên chiến trường, máy bay không người lái (UAV) MQ-1 Predator và MQ-9 Reaper đã trở thành công cụ đắc lực của quân đội Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố sau sự kiện 11/9. Tuy nhiên, sau khi dòng MQ-1 ngừng hoạt động vào năm 2018, những chiếc MQ-9 Reaper, dù vẫn còn trong biên chế của Mỹ và 7 quốc gia khác, đang đối mặt với nhiều thách thức mới.
Với giá thành ước tính 30 triệu USD mỗi chiếc, MQ-9 Reaper có khả năng mang tải trọng lên đến 1,7 tấn, bao gồm các loại cảm biến hiện đại và tối đa 8 tên lửa dẫn đường. Phạm vi hoạt động của nó lên tới hơn 1.900 km và trần bay khoảng 15 km. Một trong những ưu điểm nổi bật của MQ-9 là khả năng hoạt động liên tục tới 27 giờ, cho phép nó tuần tra và theo dõi mục tiêu trong thời gian dài hơn so với máy bay có người lái. Hơn nữa, việc không cần phi công giúp giảm thiểu rủi ro về nhân mạng cho quân đội Mỹ khi hoạt động ở những khu vực nguy hiểm.
Từ tháng 9/2007 đến tháng 7/2008, MQ-9 đã thực hiện 480 lần xuất kích với tổng cộng hơn 3.800 giờ bay tại Afghanistan, minh chứng cho sự phổ biến của loại máy bay này trên chiến trường. Ngoài Trung Đông, Reaper cũng thường xuyên xuất hiện ở châu Âu và châu Phi, thực hiện các nhiệm vụ trinh sát và tấn công trong các chiến dịch của Mỹ và đồng minh.
Theo bình luận viên Michael Peck của Business Insider, “Reaper và Predator từng làm mưa làm gió trên các chiến trường, trở thành biểu tượng của ‘Kỷ nguyên UAV’, nơi các hoạt động tác chiến được điều khiển từ xa.”
Tuy nhiên, thời thế đã thay đổi. Bầu trời giờ đây không còn là “sân chơi” an toàn cho MQ-9. Thống kê từ Aviation Safety Network cho thấy ít nhất 107 chiếc Reaper đã gặp sự cố, trong đó 71 chiếc bị phá hủy hoàn toàn.
Lần đầu tiên vào tháng 10/2017, lực lượng Houthi ở Yemen đã bắn hạ một chiếc MQ-9 mang vũ khí trên bầu trời Sanaa. Tiếp đó, vào tháng 11/2019, một chiếc Reaper của Mỹ đã bị hệ thống phòng không Pantsir-S1 bắn hạ ở Tripoli, Libya. Các chuyên gia phương Tây cho rằng tập đoàn quân sự tư nhân Wagner có thể đã gây nhiễu hoặc trực tiếp bắn hạ chiếc máy bay này. Tháng 8/2020, Lầu Năm Góc thông báo về việc hai chiếc Reaper va chạm trên không ở Syria, nhưng truyền thông địa phương lại cho rằng một trong số đó đã bị bắn hạ bởi tiêm kích Thổ Nhĩ Kỳ hoặc lực lượng nổi dậy thân Ankara.
Sự việc nghiêm trọng hơn xảy ra vào tháng 3/2023 khi một chiếc Su-27 của Nga xả dầu và làm hỏng một chiếc MQ-9 của Mỹ trên Biển Đen, khiến nó rơi xuống biển. Các chiến đấu cơ Nga cũng đã nhiều lần áp sát và thả mồi bẫy vào những chiếc Reaper của Mỹ trên bầu trời Syria, gây hư hại cho một chiếc.
Nhóm Houthi ở Yemen tuyên bố đã bắn hạ tổng cộng 22 chiếc Reaper của Mỹ kể từ tháng 10/2023, trong đó có 7 chiếc bị tiêu diệt trong gần hai tháng Mỹ tiến hành chiến dịch Rough Rider. Các quan chức Mỹ thừa nhận ít nhất 17 chiếc đã rơi tại Yemen từ tháng 10/2023, gây thiệt hại hơn 500 triệu USD.
Tình trạng tương tự cũng xảy ra với các UAV tầm trung với dự trữ hành trình dài (MALE).
Trong giai đoạn đầu xung đột ở Ukraine, UAV Bayraktar TB2 mua từ Thổ Nhĩ Kỳ đã gây ấn tượng mạnh khi phá hủy nhiều xe tăng và thiết giáp Nga. Tuy nhiên, sau khi Nga tăng cường hệ thống phòng không và tác chiến điện tử, hàng chục chiếc TB2 đã bị tiêu diệt hoặc tự rơi, khiến chúng gần như biến mất khỏi chiến trường. Tại Lebanon, UAV Hermes của Israel cũng nhiều lần bị tên lửa phòng không của Hezbollah bắn hạ.
Sự suy giảm ưu thế của UAV MALE xuất phát từ việc ngày càng nhiều lực lượng sở hữu tên lửa phòng không hiện đại. Các dòng máy bay như MQ-9 chỉ còn phù hợp hoạt động ở những vùng trời an toàn, nơi phòng không đối phương đã bị vô hiệu hóa hoặc chỉ đối mặt với các nhóm vũ trang trang bị nghèo nàn.
“Chúng không có tốc độ và khả năng cơ động như tiêm kích, cũng không được trang bị mồi bẫy và hệ thống gây nhiễu để đối phó tên lửa, trong khi mức giá lại không hề rẻ”, Peck nhận xét.
Theo chuyên gia Robert Tollast từ Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh, UAV dòng MALE mang lại khả năng giám sát liên tục với các cảm biến chính xác cao, nhưng chỉ khi chúng không bị tiêu diệt.
Một số chuyên gia đề xuất sử dụng các thiết bị bay không người lái cỡ nhỏ (drone) hoặc UAV giá rẻ (dưới 200.000 USD) để chấp nhận tổn thất trong chiến đấu. Tuy nhiên, những loại này có nhược điểm về tải trọng, tầm bay và thời gian hoạt động. Do đó, UAV dòng MALE vẫn có vai trò nhất định, dù không còn giữ được vị thế “làm mưa làm gió” như trước.
Không quân Mỹ vẫn tiếp tục nâng cấp UAV như Reaper để cải thiện khả năng sống sót. MQ-Next, mẫu UAV được kỳ vọng sẽ thay thế MQ-9 trong thập niên 2030, dự kiến sẽ được trang bị công nghệ tàng hình để tránh radar.
“Trừ khi có đột phá công nghệ giúp drone sở hữu tính năng như UAV MALE, quân đội Mỹ sẽ phải tiếp tục duy trì và phát triển những dòng phi cơ như Reaper để bảo đảm năng lực giám sát rộng khắp trên chiến trường”, Peck kết luận.
Admin
Nguồn: VnExpress
