Lễ hội Hanagasa Yamagata, một trong những sự kiện mùa hè nổi tiếng nhất vùng Tohoku, Nhật Bản, đang đối mặt với nguy cơ thiếu hụt nón Hanagasa, vật phẩm không thể thiếu trong lễ hội. Những chiếc nón cói được trang trí bằng hoa giả và chuông nhỏ này là biểu tượng của lễ hội, được các vũ công sử dụng trong các cuộc diễu hành trên đường phố.
Lễ hội Hanagasa Yamagata, diễn ra vào tháng 8 hàng năm, thu hút khoảng 700.000 du khách. Khoảng 10.000 vũ công tham gia diễu hành cùng những chiếc xe hoa rực rỡ qua trung tâm thành phố. Đáng chú ý, khoảng 90% số nón Hanagasa sử dụng trong lễ hội được sản xuất bởi công ty Shobido, một doanh nghiệp chuyên sản xuất đồ lưu niệm tại Yamagata.
Ông Yoshiaki Henmi, 64 tuổi, chủ tịch công ty Shobido, cho biết mỗi năm công ty bán khoảng 4.000 chiếc nón cho các đoàn diễu hành. Tuy nhiên, do tình trạng thiếu hụt nguyên liệu và nhân công, năm ngoái công ty đã buộc phải từ chối một đơn hàng 1.000 chiếc nón.
Nguyên liệu cói để làm nón Hanagasa được trồng chủ yếu ở các thành phố Yamagata, Iide và Obanazawa. Tuy nhiên, thời tiết khắc nghiệt với nắng nóng và khô hạn trong năm 2024 đã khiến cho cây cói không phát triển được độ dày cần thiết. Điều này đồng nghĩa với việc cần nhiều nguyên liệu hơn để hoàn thành một chiếc nón, dẫn đến sản lượng nón giảm mạnh.
Không chỉ thiếu nguyên liệu, số lượng nghệ nhân lành nghề cũng đang giảm sút. Tại các khu vực như Nakatsugawa ở Iide, số lượng thợ thủ công làm nón ngày càng ít do tuổi tác. Nếu như 10 năm trước, khu vực này có khoảng 15 thợ thủ công, thì nay chỉ còn lại 5 nghệ nhân nữ ở độ tuổi 70-90.
Trong những năm gần đây, Nakatsugawa chỉ sản xuất khoảng 2.000 chiếc nón mỗi năm, so với con số 10.000 chiếc vào thời kỳ đỉnh cao. Mặc dù chính quyền địa phương đã tổ chức các chương trình đào tạo chuyên sâu để bồi dưỡng thợ thủ công trẻ, nhưng sáng kiến này không duy trì được lâu dài.
Tình trạng thiếu hụt 1.000 chiếc nón đã khiến các vũ công và đoàn diễu hành phải dùng chung nón trong suốt lễ hội năm ngoái. Chủ tịch Henmi nhận thức rõ sự cấp bách của vấn đề và quyết định tìm kiếm nguồn cung mới. Ông chia sẻ: “Chúng tôi cần phải bảo tồn lễ hội mùa hè tiêu biểu của Yamagata.”
Ông Henmi đã liên hệ với chi nhánh Yamagata của Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO). Ông Kenji Koga, giám đốc chi nhánh, người từng có thời gian làm việc tại văn phòng Hà Nội của JETRO, đã đề xuất ý tưởng sản xuất nón Hanagasa tại Việt Nam, nơi có những nghệ nhân làm nón lá với kỹ thuật và hình dáng tương đồng.
Ông Koga đã tận dụng các mối quan hệ của mình tại Việt Nam, cùng với sự hỗ trợ từ người vợ Việt Nam, chị Tran, để chuẩn bị cho kế hoạch “giải cứu” lễ hội. Dự án càng được thúc đẩy bởi sự nổi tiếng của bộ phim truyền hình “Oshin,” do Đài Truyền hình Nhật Bản (NHK) quay tại tỉnh Yamagata vào những năm 1980, vốn rất được yêu thích tại Việt Nam.
Xóm Giải Tây, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam, đã được chọn làm địa điểm sản xuất. Nơi đây có 200 nghệ nhân chuyên sản xuất 80.000 chiếc nón lá mỗi năm. Lãnh đạo Giải Tây đã đồng ý hỗ trợ sản xuất nón Hanagasa. Hai bên đã tiến hành nhiều cuộc thảo luận trực tuyến để thống nhất các vấn đề liên quan.
Vào cuối năm 2024, ông Koga và ông Henmi đã đến Việt Nam và dành ba ngày tại nhà của lãnh đạo Giải Tây để hướng dẫn phương pháp làm nón Hanagasa. Các nghệ nhân Việt Nam nhanh chóng tạo ra nguyên mẫu nón từ lá cọ và thân tre. Ông Henmi bày tỏ sự kinh ngạc: “Tôi thực sự ấn tượng với sự khéo léo của các nghệ nhân Việt Nam, mặc dù vật liệu và kỹ thuật đan khác với Nhật Bản. Tôi tin rằng chỉ cần một vài chỉnh sửa nhỏ là có thể hoàn thành một chiếc nón chất lượng.”
Ông Koga cũng rất hài lòng với kết quả này. Ông chia sẻ: “Tôi đã tự bỏ tiền túi cho các chuyến đi để thảo luận về vấn đề này. Với tư cách là một người dân Yamagata, đây là một trải nghiệm vô cùng quý giá.”
Ông Henmi đã đặt hàng 1.500 chiếc nón Hanagasa với hai kích cỡ khác nhau vào cuối tháng 1. Lô hàng đã hoàn thành vào cuối tháng 4 và dự kiến sẽ được chuyển đến Yamagata vào cuối tháng 5. Ông Koga hy vọng rằng sáng kiến này sẽ làm sâu sắc thêm mối quan hệ giữa Việt Nam và Nhật Bản.
Ông Henmi đã có cuộc gặp với thị trưởng Yamagata, ông Takahiro Sato, vào tháng 2. Ông Sato phát biểu: “Tôi rất vui khi các bên liên quan đã cùng nhau tìm ra giải pháp trên quy mô quốc tế. Tôi mong chờ được nhìn thấy những chiếc nón từ Việt Nam tô điểm thêm sắc màu cho lễ hội năm nay.”
Những chiếc nón từ Việt Nam có thể giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng trong thời gian tới. Tuy nhiên, vấn đề nguồn cung trong tỉnh vẫn chưa được giải quyết triệt để. Các tỉnh lân cận như Iwate và Miyagi gần đây đã đề nghị hỗ trợ sản xuất để khắc phục tình trạng khan hiếm nón Hanagasa.
Ông Henmi khẳng định: “Chúng tôi sẽ duy trì thỏa thuận với đối tác Việt Nam trong thời gian tới, đồng thời thúc đẩy ngành đan nón thủ công ở Nhật Bản một cách nghiêm túc.”
Admin
Nguồn: VnExpress
