Thủ tướng Đức Friedrich Merz ngày 26/5 vừa qua đã đưa ra tuyên bố quan trọng, cho biết các đồng minh phương Tây chủ chốt, bao gồm Đức, Pháp, Anh và Mỹ, đã thống nhất dỡ bỏ mọi hạn chế đối với việc sử dụng vũ khí tầm xa viện trợ cho Ukraine. Điều này cho phép Ukraine sử dụng các loại vũ khí này để tấn công các mục tiêu quân sự nằm trên lãnh thổ Nga.
Theo ông Merz, quyết định này đã được các quốc gia liên quan đưa ra từ vài tháng trước. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc này, cho rằng chỉ khi có khả năng tấn công các căn cứ quân sự trên lãnh thổ đối phương, Ukraine mới có thể tự bảo vệ mình một cách hiệu quả.
Quyết định này đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cuộc xung đột Nga – Ukraine, thể hiện sự thay đổi đáng kể trong chính sách của phương Tây, đặc biệt trong bối cảnh Kiev đang gặp nhiều bất lợi trong cuộc đối đầu với Moskva.
Trong suốt ba năm qua, phương Tây đã cung cấp nhiều loại vũ khí cho Ukraine, nhưng đồng thời áp đặt các hạn chế nghiêm ngặt về việc sử dụng vũ khí tầm xa, nhằm tránh leo thang căng thẳng và nguy cơ đối đầu trực tiếp với Nga. Tuy nhiên, tình hình chính trị và diễn biến trên chiến trường gần đây đã có những thay đổi đáng kể, thúc đẩy Mỹ và các nước châu Âu đi đến quyết định dỡ bỏ các hạn chế này.
Một trong những yếu tố chính trị quan trọng là áp lực ngày càng tăng từ Ukraine đối với Liên minh châu Âu (EU), cũng như sự thay đổi trong bối cảnh chính trị nội bộ của khối. Trong bối cảnh chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump theo đuổi chính sách “nước Mỹ trên hết” và giảm sự ủng hộ đối với Ukraine, Kiev ngày càng phụ thuộc vào sự hỗ trợ từ các đồng minh châu Âu để duy trì khả năng phòng thủ.
Các cuộc tập kích ồ ạt bằng UAV và tên lửa mà Nga tiến hành gần đây vào các thành phố lớn của Ukraine đã khiến Kiev khẩn thiết hơn trong việc kêu gọi phương Tây dỡ bỏ các hạn chế đối với vũ khí tầm xa.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky liên tục nhấn mạnh rằng việc chỉ được phép tấn công các mục tiêu trong 4 vùng Nga sáp nhập (Donetsk, Lugansk, Zaporizhzhia và Kherson) đã hạn chế nghiêm trọng khả năng tự vệ của Ukraine, trong khi Nga được tự do tấn công bất kỳ mục tiêu nào trên lãnh thổ Ukraine.
Theo ông Zelensky, việc không thể tấn công sâu vào lãnh thổ Nga khiến Ukraine gặp bất lợi lớn, giống như “bị trói một tay sau lưng” khi đối mặt với các cuộc tấn công ngày càng gia tăng từ Nga, gây ra những thiệt hại nghiêm trọng cho cơ sở hạ tầng dân sự, bao gồm bệnh viện, trường học và nhà máy điện.
Bên cạnh áp lực từ Ukraine, sự thay đổi trong chính sách của phương Tây còn bị ảnh hưởng bởi các diễn biến chính trị nội bộ ở một số quốc gia chủ chốt châu Âu. Tại Đức, Thủ tướng mới Friedrich Merz đã thể hiện lập trường ủng hộ Ukraine mạnh mẽ hơn so với người tiền nhiệm Olaf Scholz.
Ông Merz từng công khai chỉ trích ông Scholz vì từ chối cung cấp tên lửa hành trình tầm xa Taurus cho Ukraine, và thậm chí còn đưa ra “tối hậu thư” với Nga, đe dọa chuyển giao loại vũ khí này nếu Moskva không ngừng các cuộc tấn công quy mô lớn.
Sau khi nhậm chức, Thủ tướng Merz đã điều chỉnh lập trường, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phối hợp với các đồng minh châu Âu và Mỹ trong mọi quyết định về viện trợ vũ khí, nhằm duy trì sự đoàn kết trong NATO.
Việc ông Trump, người từng tuyên bố có thể chấm dứt xung đột Nga – Ukraine trong vòng 24 giờ, bày tỏ sự hoài nghi về việc tiếp tục viện trợ quân sự quy mô lớn cho Ukraine, đã thúc đẩy các nước châu Âu, đặc biệt là Đức, Pháp và Anh, nhận thức được sự cần thiết phải tăng cường hỗ trợ Ukraine để bù đắp cho khả năng giảm viện trợ từ Mỹ.
Ngoài ra, phương Tây cũng đang tìm cách củng cố sự đoàn kết trong NATO và EU, đặc biệt khi các biện pháp trừng phạt kinh tế áp đặt lên Nga không mang lại kết quả như mong đợi. Các chuyên gia tại Viện Brookings nhận định rằng Washington và các đồng minh nhận ra việc chỉ dựa vào trừng phạt và cô lập ngoại giao là không đủ để buộc Nga “xuống thang”, và cần một cách tiếp cận quân sự quyết liệt hơn để hỗ trợ Ukraine.
Về mặt quân sự, quyết định dỡ bỏ hạn chế đối với vũ khí tầm xa được thúc đẩy bởi tình hình chiến trường và nhu cầu cấp thiết phải thay đổi cục diện theo hướng có lợi cho Ukraine.
Trong thời gian gần đây, Nga đã đạt được một số bước tiến đáng kể trên chiến trường, đặc biệt là tại các khu vực như Pokrovsk, Kupyansk và Konstantinovka, đồng thời tái kiểm soát tỉnh Kursk và thiết lập các vùng đệm an ninh ở Sumy để ngăn chặn các cuộc tấn công từ Ukraine.
Ukraine đã chứng minh khả năng thích ứng chiến thuật với các hệ thống vũ khí do phương Tây viện trợ, chẳng hạn như tên lửa Storm Shadow, HIMARS và ATACMS. Tuy nhiên, các hạn chế trước đây đã ngăn cản Ukraine nhắm vào các mục tiêu chiến lược sâu trong lãnh thổ Nga, như căn cứ không quân, kho đạn dược và các trung tâm hậu cần.
Nga đã chủ động di chuyển nhiều khí tài và kho đạn ra khỏi tầm bắn của các vũ khí như Storm Shadow sau khi Ukraine bắt đầu sử dụng chúng. Việc dỡ bỏ hạn chế sẽ cho phép Ukraine sử dụng các tên lửa như ATACMS (tầm bắn lên đến 300 km) và Storm Shadow một cách linh hoạt hơn trong việc tấn công các mục tiêu có giá trị cao, buộc Nga phải phân tán lực lượng và hệ thống hậu cần của mình.
Quyết định này cũng có thể giúp tăng cường khả năng răn đe của Ukraine. Thủ tướng Merz cho rằng việc cho phép Ukraine tấn công các mục tiêu quân sự trên lãnh thổ Nga sẽ tạo ra một “thay đổi mang tính quyết định” trong cuộc chiến.
Theo chuyên gia Riley Bailey từ Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), nếu được cung cấp đủ số lượng tên lửa tầm xa như ATACMS và Storm Shadow, Ukraine có thể tăng cường tấn công các kho đạn, căn cứ không quân và cơ sở hạ tầng quân sự của Nga mà trước đây họ không được phép tấn công, ngay cả khi chúng nằm trong tầm bắn.
Tuy nhiên, quyết định dỡ bỏ hạn chế vũ khí tầm xa của phương Tây đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ Nga.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov gọi đây là một động thái “rất nguy hiểm”, đi ngược lại mục tiêu tìm kiếm một giải pháp chính trị hòa bình. Tổng thống Vladimir Putin và người phát ngôn Bộ Ngoại giao Maria Zakharova nhấn mạnh rằng Ukraine không thể tự vận hành các hệ thống vũ khí tầm xa mà không có sự hỗ trợ từ NATO, và việc dỡ bỏ hạn chế đồng nghĩa với việc NATO tham gia trực tiếp vào cuộc xung đột.
Đáng chú ý, ông Putin cảnh báo rằng Nga sẽ đưa ra “các quyết định phù hợp” để đối phó với mối đe dọa này, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang căng thẳng, bao gồm cả khả năng sử dụng vũ khí hạt nhân. Nga đã cập nhật học thuyết hạt nhân của mình trong năm 2024, thể hiện sự sẵn sàng đáp trả mạnh mẽ hơn trước các hành động của phương Tây.
Đại tá Viktor Litovkin, một chuyên gia quân sự Nga, nhận định rằng việc phương Tây dỡ bỏ hạn chế tầm bắn đối với tên lửa cung cấp cho Ukraine cho thấy sự mâu thuẫn của châu Âu, khi vừa theo đuổi các cuộc đàm phán hòa bình, vừa cung cấp các loại vũ khí có tầm bắn và sức công phá ngày càng lớn cho Kiev.
Alexander Konkov, phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Tài chính Nga, cho rằng việc dỡ bỏ hạn chế đối với vũ khí tầm xa có thể mang lại lợi thế chiến thuật trong ngắn hạn cho Ukraine, nhưng khó có thể tạo ra một sự thay đổi mang tính “đột phá” như kỳ vọng của phương Tây.
Mỹ và châu Âu từng tin rằng Ukraine có thể đảo ngược tình thế bằng cách sử dụng các vũ khí tầm xa như ATACMS và Storm Shadow để tấn công các mục tiêu quân sự của Nga dọc theo tiền tuyến. Tuy nhiên, sau một số thiệt hại ban đầu, Nga đã đối phó bằng cách di chuyển khí tài và kho bãi ra xa tầm bắn của các vũ khí này.
Hiện tại, số lượng tên lửa tầm xa mà Ukraine nhận được từ phương Tây vẫn còn rất hạn chế, trong khi kho dự trữ của Mỹ và châu Âu cũng không đủ để đáp ứng nhu cầu trên chiến trường của Kiev. Do đó, Konkov cho rằng đây có thể chỉ là một động thái mang tính biểu tượng, thay vì tạo ra một sự thay đổi thực chất trên thực địa.
Về lâu dài, quyết định này có thể gây ra một số trở ngại cho các nỗ lực đàm phán hòa bình, khi cả Nga và Ukraine đều đưa ra những lập trường cứng rắn hơn, thay vì tìm kiếm những điểm nhượng bộ mà cả hai bên có thể chấp nhận. “Với quan điểm đó của cả Nga và Ukraine, cùng với sự phức tạp của các yếu tố địa chính trị, triển vọng hòa bình vẫn còn rất mờ mịt”, chuyên gia này đánh giá.
Admin
Nguồn: VnExpress
