Tết Đoan Ngọ, một phong tục truyền thống đặc sắc, mang đậm dấu ấn văn hóa của nhiều quốc gia và vùng miền trên khắp châu Á, với những nghi lễ và huyền tích riêng biệt, bắt nguồn từ kinh nghiệm sống và quan niệm dân gian phong phú.
Theo chuyên gia văn hóa dân gian Phạm Đình Hải, dù có những biến thể khác nhau, điểm chung của Tết Đoan Ngọ tại các nền văn hóa như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Việt Nam đều tập trung vào mục tiêu bảo vệ và tăng cường sức khỏe, đặc biệt là cho trẻ em và thanh thiếu niên. Ông Hải nhấn mạnh ý nghĩa của Tết Đoan Ngọ như một “Tết sức khỏe”.
Vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch, theo quan niệm, dương khí trong vũ trụ đạt đến đỉnh điểm, sau đó dần suy giảm để nhường chỗ cho âm khí. Thời điểm này được coi là cơ hội quý giá để kích hoạt dương khí trong cơ thể, một nguồn năng lượng tốt giúp chống lại bệnh tật.
Đây cũng là lúc cây cối phát triển mạnh mẽ, lá xanh tươi, côn trùng ít hoạt động, tạo nên sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên. Dương khí trong cơ thể con người cũng được cho là dồi dào như thời thanh xuân, cần được điều hòa và phát huy. Nếu không chú trọng dưỡng sinh vào thời điểm này, cơ thể dễ bị suy yếu khi chuyển sang mùa thu đông, giai đoạn âm khí chiếm ưu thế.
Chính vì vậy, người xưa đã tạo ra nhiều tập tục để tăng cường dương khí, phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên và tập quán của từng địa phương. Ở miền Bắc, người dân thường hái các loại lá thơm như ngải cứu, kinh giới, tía tô, lá chanh vào giờ Ngọ để nấu nước tắm, xông hoặc phơi khô dùng dần.
Tại Quảng Nam, Nghệ An, Bình Định, các chợ quê bày bán những túi “lá mùng 5” chứa đựng hàng chục vị thuốc dân gian. Vùng biển có tục tắm biển để “xả xui”, còn người miền núi làm linh vật từ ngải cứu để treo trước nhà, trừ tà.
Các món ăn truyền thống như rượu nếp, bánh tro, trái cây đầu mùa đều mang tính “thông dương”, giúp làm ấm tỳ vị, hỗ trợ tiêu hóa và thanh lọc cơ thể.
Ông Hải giải thích: “Tết Đoan Ngọ không chỉ đơn thuần là ‘Tết diệt sâu bọ’ như cách gọi dân gian, mà còn là một nghi lễ dưỡng sinh toàn diện, trong đó con người chủ động ăn uống, tắm rửa và chăm sóc cơ thể để điều hòa khí huyết, nâng cao sức đề kháng.”
Mặc dù không gắn liền với một vị thần cụ thể nào, Tết Đoan Ngọ vẫn giữ một vị trí quan trọng trong đời sống tinh thần của người Việt. Vào ngày này, các gia đình thường làm lễ cúng gia tiên, thần Phật theo tín ngưỡng truyền thống, với những lễ vật đơn giản như rượu nếp, bánh tro, trái cây mùa hè, hương, trà và hoa.
Khi cúng, người dân thường thành tâm khấn nguyện: “Hôm nay là ngày Tết Đoan Dương, con cháu trong nhà sắm sửa lễ vật dâng cúng gia tiên, thần linh, mong phù hộ độ trì cho gia đạo bình an, mạnh khỏe, mùa màng tốt tươi.”
Admin
Nguồn: VnExpress
