Trong khi nhiều người nghĩ đến Singapore với hệ thống tàu điện ngầm hiện đại, Bangkok với mạng lưới đường cao tốc phức tạp, hay Jakarta với các tuyến xe buýt nhanh, thì một nghiên cứu quy hoạch đô thị lại đưa ra một kết luận bất ngờ: TP.HCM mới là thành phố có thời gian di chuyển trung bình ngắn nhất trong khu vực.
Khi thực hiện đồ án quy hoạch chung cho TP.HCM, nhóm nghiên cứu tin rằng chìa khóa để phát triển thành phố nằm ở việc phát huy những điểm mạnh vốn có. Để xác định những điểm mạnh này, họ đã tiến hành khảo sát và xếp hạng các thành phố lớn ở Đông Nam Á, bao gồm Singapore, Bangkok, Jakarta, Manila và TP.HCM, dựa trên hơn 40 chỉ số đánh giá năng lực cạnh tranh kinh tế. Kết quả được thể hiện qua biểu đồ ba chiều, cho thấy vị trí xếp hạng của thành phố trong khu vực, mức độ ảnh hưởng của chỉ số đến năng lực cạnh tranh và xu hướng cải thiện hoặc thụt lùi theo thời gian.
Mặc dù TP.HCM bị đánh giá thấp về mạng lưới đường bộ và giao thông công cộng, nhưng thành phố lại dẫn đầu khu vực về thời gian di chuyển ngắn nhất, trung bình chỉ khoảng 30 phút từ nhà đến nơi làm việc. Điều đáng ngạc nhiên là thành tích này vượt qua cả Singapore, một đô thị nổi tiếng với hiệu quả và hệ thống hạ tầng giao thông hoàn hảo. Bên cạnh đó, TP.HCM còn được đánh giá cao về lực lượng lao động trẻ, dân số tăng trưởng tốt và xã hội cởi mở.
“Nghịch lý” thú vị này xuất phát từ hai yếu tố thường bị xem là tiêu cực: xe máy và nhà phố.
Trong nhiều thập kỷ, xe máy, chiếm gần 90% tổng số phương tiện giao thông trong thành phố, thường bị đổ lỗi là nguyên nhân gây ùn tắc và ô nhiễm. Điều này vừa đúng, vừa không. Đúng, vì số lượng phương tiện cá nhân quá lớn trong khi mạng lưới đường xá chưa hoàn thiện và chật hẹp. Nhưng không đúng, vì nếu 8,4 triệu xe máy được thay thế bằng ô tô, tình trạng kẹt xe sẽ trở nên nghiêm trọng hơn rất nhiều.
Thực tế, xe máy lại là “cứu tinh” cho giao thông đô thị Việt Nam, đặc biệt là ở TP.HCM. Với khả năng di chuyển linh hoạt, chi phí vận hành thấp và kích thước nhỏ gọn, xe máy là lựa chọn tối ưu giúp giảm áp lực lên hệ thống đường bộ còn hạn chế. Ngay cả khi hệ thống metro đầy tham vọng của TP.HCM hoàn thành, xe máy vẫn sẽ là giải pháp hiệu quả để kết nối người dân từ nhà đến ga tàu và ngược lại, đặc biệt trong không gian đô thị chật hẹp.
Nhà phố, một mô hình nhà ở và kinh doanh phổ biến tại TP.HCM, cũng đóng vai trò quan trọng. TP.HCM là một trong số ít địa phương mà kinh tế tư nhân chiếm ưu thế. Với 85% doanh nghiệp có dưới 10 lao động, nhà phố là lựa chọn hàng đầu. Mô hình này giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng tìm được địa điểm kinh doanh gần khách hàng, đồng thời giúp người lao động tìm được nơi ở gần nơi làm việc với chi phí hợp lý. Sự gần gũi này giúp giảm đáng kể thời gian di chuyển, góp phần tạo nên một nền kinh tế sôi động cho đô thị 10 triệu dân. Bởi lẽ, từ góc độ kinh tế đô thị, yếu tố then chốt để một thành phố thịnh vượng là khả năng tiếp cận thị trường, việc làm và nhà ở với chi phí thấp.
Vậy còn vấn đề tiếng ồn và ô nhiễm không khí do xe máy gây ra? Xe máy điện chính là giải pháp mà nhóm nghiên cứu đã đề xuất với lãnh đạo thành phố. Thay vì tìm cách loại bỏ xe máy, chúng ta nên tập trung vào việc làm cho xe máy sạch hơn, yên tĩnh hơn, thông minh hơn và tiếp tục phục vụ đô thị theo cách mà không phương tiện nào khác có thể làm được.
Chương trình chuyển đổi 400.000 xe ôm công nghệ sang xe điện là một bước đi đúng hướng, nhưng chỉ là khởi đầu. Tiềm năng lớn hơn nằm ở việc chuyển đổi toàn bộ 8,4 triệu xe máy hiện có sang xe điện.
Nếu tất cả xe máy ở TP.HCM được thay thế bằng xe điện, thành phố có thể giảm khoảng 2,1 triệu tấn CO2 mỗi năm, tương đương gần 4% tổng lượng khí nhà kính của thành phố.
Ngoài ra, lượng khí CO giảm đến 47%, hydrocarbon (HC) giảm 50%, NOx giảm 28% và bụi mịn PM2.5 giảm gần 25%. Đây là những chất gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Không khí sạch hơn không chỉ mang lại lợi ích cho sức khỏe người dân mà còn giúp tiết kiệm chi phí cho nền kinh tế. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), TP.HCM có khoảng 10.000 ca tử vong sớm mỗi năm liên quan đến ô nhiễm không khí, trong đó 30% là do khí thải từ xe máy. Việc điện khí hóa toàn bộ xe máy có thể giúp tránh được khoảng 1.200 ca tử vong mỗi năm, tương đương 120 triệu USD giá trị kinh tế. Bên cạnh đó, 24.000 ca bệnh hô hấp và tim mạch liên quan đến ô nhiễm khí thải xe máy cũng có thể được phòng tránh, tiết kiệm hơn 7 triệu USD chi phí y tế.
Để hiện thực hóa chương trình điện khí hóa 400.000 xe ôm công nghệ, cần giải quyết hai vấn đề lớn: nguồn lực tài chính, vì chi phí 30-40 triệu đồng/xe vượt quá khả năng chi trả của nhiều tài xế; và phương án xử lý xe xăng cũ. TP.HCM có thể kết hợp các biện pháp như tăng thuế môi trường đối với xe xăng cũ (thêm 3-5 triệu đồng/xe trên 10 năm tuổi) và cung cấp các ưu đãi như vay vốn ưu đãi, miễn phí trước bạ, VAT, trợ giá 50-70% cho hộ nghèo. Thành phố cũng nên hợp tác với các nhà sản xuất xe điện và xe xăng để tái chế xe cũ và chuyển đổi sản xuất, hướng tới một cuộc chơi lớn hơn.
Không ngẫu nhiên mà nhiều học giả quốc tế gọi xe máy là “biểu tượng đô thị Việt Nam”. Giáo sư Erik Harms (Yale) mô tả xe máy là “phương tiện vừa cá nhân hóa không gian đô thị, vừa kết nối cộng đồng một cách mềm dẻo”. Xe máy là hiện thân của văn hóa Việt Nam: cởi mở, linh hoạt và gần gũi. Xe máy mang theo nhịp sống, tiếng rao, tiếng cười và cả văn hóa đường phố đặc trưng của TP.HCM. Khi xe máy trở nên sạch hơn, yên tĩnh hơn, chúng ta không chỉ giữ lại một phương tiện, mà còn giữ lại một phần bản sắc đô thị.
Quy hoạch đô thị tốt bắt đầu bằng việc nhận diện và phát huy những điểm mạnh của đô thị. Xe máy, nếu được điện khí hóa toàn diện, sẽ không còn là vấn đề mà trở thành giải pháp trung tâm cho giao thông đô thị TP.HCM. Nó sẽ là mảnh ghép hoàn hảo cho hệ thống metro mà thành phố đang xây dựng, với xe máy điện là phương tiện kết nối hiệu quả cho hành trình cuối.
TP.HCM hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu cho các đô thị Đông Nam Á bằng cách tiếp tục tin tưởng vào xe máy, nhưng thay thế bằng động cơ điện. Đây là một giải pháp thực tế, bền vững, khả thi và phù hợp với năng lực sản xuất trong nước, giúp phát triển một đô thị xanh và đáng sống hơn.
Admin
Nguồn: VnExpress
