Trong khi nhiều người nghĩ rằng Singapore với hệ thống tàu điện ngầm hiện đại, Bangkok với mạng lưới đường cao tốc phức tạp, hay Jakarta với các tuyến xe buýt nhanh mới là hình mẫu giao thông đô thị lý tưởng, thì một nghiên cứu đã đưa ra kết quả bất ngờ: TP.HCM mới là thành phố có thời gian di chuyển trung bình ngắn nhất trong khu vực.
Khi thực hiện đồ án quy hoạch chung cho TP.HCM, nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng chìa khóa để phát triển thành phố nằm ở việc phát huy những điểm mạnh vốn có. Để xác định những điểm mạnh này, họ đã tiến hành khảo sát và xếp hạng các thành phố lớn ở Đông Nam Á, bao gồm Singapore, Bangkok, Jakarta, Manila và TP.HCM, dựa trên hơn 40 chỉ số đánh giá năng lực cạnh tranh kinh tế. Kết quả được thể hiện qua biểu đồ ba chiều, cho thấy vị trí xếp hạng của từng thành phố trong khu vực, mức độ ảnh hưởng của chỉ số đó đến năng lực cạnh tranh và xu hướng cải thiện hoặc thụt lùi theo thời gian.
Điều đáng ngạc nhiên là, bên cạnh những ưu điểm như lực lượng lao động trẻ, dân số tăng trưởng tốt và xã hội cởi mở, TP.HCM, dù xếp hạng thấp về mạng lưới đường bộ và giao thông công cộng, lại dẫn đầu khu vực về thời gian di chuyển trung bình từ nhà đến nơi làm việc, chỉ khoảng 30 phút. Con số này thậm chí còn ấn tượng hơn cả Singapore, một đô thị nổi tiếng với hệ thống giao thông công cộng hiệu quả và hạ tầng hoàn hảo.
“Nghịch lý” thú vị này xuất phát từ hai yếu tố thường bị xem là tiêu cực: xe máy và nhà phố.
Trong nhiều thập kỷ, xe máy, chiếm gần 90% tổng số phương tiện giao thông ở TP.HCM, thường bị coi là nguyên nhân chính gây ùn tắc và ô nhiễm. Điều này vừa đúng, vừa không. Đúng, vì số lượng xe cá nhân quá lớn trong khi mạng lưới đường xá còn hạn chế và chật hẹp. Nhưng không, vì nếu 8,4 triệu xe máy được thay thế bằng ô tô, thành phố sẽ trở thành một “điểm nghẽn” giao thông khổng lồ và tê liệt.
Thực tế, xe máy lại là “cứu tinh” cho giao thông đô thị ở Việt Nam, đặc biệt là tại TP.HCM. Với khả năng di chuyển linh hoạt, chi phí vận hành thấp và chiếm ít không gian, xe máy là lựa chọn tối ưu giúp giảm áp lực lên hệ thống đường bộ vốn còn yếu kém. Ngay cả khi hệ thống metro đầy tham vọng của TP.HCM đi vào hoạt động, xe máy vẫn sẽ là giải pháp kết nối hiệu quả cho chặng cuối của hành trình, từ nhà đến ga metro và ngược lại, trong không gian đô thị chật chội.
Nhà phố, một mô hình nhà ở kết hợp kinh doanh phổ biến ở TP.HCM, cũng đóng vai trò quan trọng. TP.HCM là một trong số ít địa phương mà kinh tế tư nhân chiếm ưu thế, và với 85% doanh nghiệp có dưới 10 nhân viên, nhà phố là lựa chọn hàng đầu. Nhờ nhà phố, các doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng tìm được địa điểm kinh doanh gần khách hàng, còn người lao động có thể sống gần nơi làm việc với chi phí hợp lý. Sự gần gũi này giúp giảm đáng kể thời gian di chuyển trong một thành phố có hạ tầng còn hạn chế, góp phần tạo nên một nền kinh tế sôi động cho đô thị 10 triệu dân. Bởi lẽ, từ góc độ kinh tế đô thị, yếu tố then chốt cho một thành phố thịnh vượng là khả năng tiếp cận thị trường, việc làm và nhà ở với chi phí thấp.
Vậy còn vấn đề tiếng ồn và ô nhiễm không khí do xe máy gây ra? Xe máy điện chính là giải pháp. Đã đến lúc chúng ta nên ngừng hỏi: “Làm sao để loại bỏ xe máy?”, mà thay vào đó là: “Làm sao để xe máy sạch hơn, yên tĩnh hơn, thông minh hơn và tiếp tục phục vụ đô thị này theo cách mà không phương tiện nào khác có thể?”.
Chương trình chuyển đổi 400.000 xe ôm công nghệ sang xe điện là một bước đi đúng hướng, nhưng chỉ là khởi đầu. Mục tiêu lớn hơn là chuyển đổi toàn bộ 8,4 triệu xe máy hiện có sang xe điện.
Một phép tính đơn giản cho thấy, nếu tất cả xe máy ở TP.HCM được thay thế bằng xe điện, mỗi năm thành phố có thể:
Giảm khoảng 2,1 triệu tấn CO₂, tương đương gần 4% tổng lượng khí nhà kính của TP.HCM.
Giảm đến 47% lượng CO, 50% hydrocarbon (HC), 28% NOx và gần 25% bụi mịn PM2.5 – những chất gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Không khí sạch hơn không chỉ cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn mang lại lợi ích kinh tế. Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm TP.HCM có khoảng 10.000 ca tử vong sớm liên quan đến ô nhiễm không khí, trong đó 30% được cho là do khí thải từ xe máy. Việc điện khí hóa toàn bộ xe máy có thể giúp tránh được khoảng 1.200 ca tử vong mỗi năm, tương đương 120 triệu USD giá trị kinh tế. Bên cạnh đó, khoảng 24.000 ca bệnh hô hấp và tim mạch liên quan đến ô nhiễm khí thải xe máy cũng có thể được phòng tránh, giúp tiết kiệm hơn 7 triệu USD chi phí y tế.
Để hiện thực hóa chương trình điện khí hóa 400.000 xe ôm công nghệ, cần giải quyết hai thách thức lớn: nguồn lực tài chính, vì chi phí 30-40 triệu đồng/xe vượt quá khả năng chi trả của nhiều tài xế; và giải pháp cho những xe máy cũ chạy xăng. TP.HCM có thể kết hợp “cây gậy” (tăng thuế môi trường đối với xe xăng cũ, ví dụ 3-5 triệu đồng/xe trên 10 năm tuổi) và “củ cà rốt” (cho vay ưu đãi, miễn phí trước bạ, VAT, trợ giá 50-70% cho hộ nghèo). Bên cạnh việc hợp tác với các nhà sản xuất xe điện, thành phố cần làm việc với các nhà sản xuất xe xăng để cùng tái chế xe cũ và chuyển đổi sản xuất, tham gia vào một cuộc chơi lớn hơn.
Không phải ngẫu nhiên mà nhiều học giả quốc tế gọi xe máy là “biểu tượng đô thị Việt Nam”. Giáo sư Erik Harms (Yale) mô tả xe máy như “phương tiện vừa cá nhân hóa không gian đô thị, vừa kết nối cộng đồng một cách mềm dẻo”. Xe máy là hiện thân của văn hóa Việt Nam: cởi mở, linh hoạt và gần gũi. Xe máy chở theo nhịp sống, tiếng rao, tiếng cười và cả văn hóa đường phố đặc trưng của TP.HCM. Khi xe máy trở nên sạch hơn, yên tĩnh hơn, chúng ta không chỉ giữ lại một phương tiện, mà còn bảo tồn một phần bản sắc đô thị.
Quy hoạch đô thị tốt bắt đầu bằng việc nhận diện và phát huy những thế mạnh của thành phố. Xe máy, nếu được điện khí hóa toàn diện, sẽ không còn là vấn đề mà trở thành giải pháp trung tâm cho giao thông đô thị TP.HCM. Nó sẽ là mảnh ghép hoàn hảo cho hệ thống metro mà thành phố đang xây dựng, với xe máy điện là phương tiện kết nối hiệu quả cho chặng cuối của hành trình.
TP.HCM hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu cho các đô thị Đông Nam Á bằng cách tiếp tục tin tưởng vào một phương tiện quen thuộc: xe máy, nhưng với động cơ điện, một giải pháp vừa thực tế, vừa bền vững, khả thi và phù hợp với năng lực sản xuất trong nước, để phát triển một đô thị xanh và đáng sống hơn.
Admin
Nguồn: VnExpress
