Năm 2021, Tổng Y sĩ Hoa Kỳ Vivek Murthy đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về một cuộc khủng hoảng sức khỏe tâm thần đang lan rộng trong giới trẻ, một vấn đề vốn đã trở nên trầm trọng hơn do những tác động của đại dịch Covid-19.
Những con số thống kê đáng lo ngại đã minh chứng cho điều này. Dữ liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) cho thấy tỷ lệ học sinh trung học từng có ý định tự tử đã tăng từ 18,8% năm 2019 lên 22,2%. Tương tự, tỷ lệ học sinh cố gắng tự tử cũng tăng từ 8,9% lên 10,2%.
Đằng sau những con số đáng báo động này là những nguyên nhân sâu xa. Sự phổ biến của mạng xã hội, nơi thanh thiếu niên, đặc biệt là các bạn nữ, phải đối mặt với áp lực so sánh bản thân, cạnh tranh và những kỳ vọng phi thực tế, là một trong những yếu tố nổi bật. Bên cạnh đó là văn hóa thành tích, tạo ra một vòng xoáy liên tục thúc đẩy trẻ em phải giỏi giang, thành công và hạnh phúc càng sớm càng tốt.
Một nghịch lý được các chuyên gia tâm lý chỉ ra là việc cha mẹ cố gắng mang lại hạnh phúc cho con cái đôi khi lại phản tác dụng. Điều này có thể làm suy yếu khả năng đối phó với khó khăn và niềm vui sống thực sự của trẻ. Nhiều bậc cha mẹ tin rằng một tuổi thơ lý tưởng là một tuổi thơ không có buồn bã hay lo âu. Tuy nhiên, nhà tâm lý học Ariana Hoet từ Bệnh viện Nhi Nationwide cảnh báo rằng quan điểm này có thể tước đi của trẻ cơ hội học cách đối diện với những cảm xúc thật của mình.
Bà Hoet nhấn mạnh rằng trẻ em cũng trải qua những lo lắng, tổn thương, buồn bã và giận dữ giống như người lớn. Chuyên gia Jennifer Cruz từ Đại học Y New York-Presbyterian cũng cho rằng nếu trẻ bị bảo vệ quá mức khỏi những căng thẳng, chúng sẽ thiếu khả năng phục hồi khi đối mặt với những thử thách trong tương lai. Bà Cruz giải thích rằng sự tức giận giúp chúng ta nhận ra mình bị tổn thương, nỗi buồn giúp chúng ta kết nối với những điều quan trọng, và những cảm xúc tiêu cực đều có chức năng riêng của chúng. Thay vì né tránh, các chuyên gia khuyên các bậc phụ huynh nên tạo điều kiện để trẻ nhận diện và xử lý cảm xúc, từ đó xây dựng một “hệ miễn dịch tâm lý” khỏe mạnh, tương tự như cách chúng ta chăm sóc sức khỏe thể chất.
Một trong những yếu tố quan trọng để bảo vệ sức khỏe tinh thần của trẻ là xây dựng mối quan hệ lành mạnh với cha mẹ. Theo bà Hoet, những cuộc trò chuyện thường ngày, dù chỉ kéo dài vài phút trong bữa ăn hoặc trên xe, có thể giúp cha mẹ nắm bắt được đời sống nội tâm của con cái, từ đó định hướng cảm xúc và hành vi tích cực. Thay vì chỉ tập trung vào kết quả, cha mẹ có thể hỏi con những câu hỏi gợi mở như: “Hôm nay con thấy điều gì khiến mình vui hoặc khó chịu?”, “Điều gì khiến con tự hào về bản thân?” hoặc đơn giản là “Con thấy ổn không?”. Những câu hỏi này sẽ khuyến khích trẻ chia sẻ và cảm thấy được lắng nghe.
Một công cụ hữu ích khác giúp trẻ nuôi dưỡng hạnh phúc là thực hành lòng biết ơn. Bà Cruz cho rằng khi cha mẹ thường xuyên bày tỏ những điều họ trân trọng trong cuộc sống, trẻ sẽ học được cách nhìn vào mặt tích cực của vấn đề và ít bị cuốn vào vòng xoáy so sánh.
Sự so sánh, cả trực tiếp lẫn vô thức, là một trong những nguyên nhân khiến trẻ cảm thấy mình “không đủ tốt”. Chuyên gia Jennifer Hartstein cho biết khi cha mẹ liên tục nói về điểm số của người khác hoặc các buổi học thêm đắt tiền, trẻ sẽ hiểu rằng giá trị của chúng gắn liền với thành tích chứ không phải con người thật của mình. Nhà báo Jennifer Wallace, tác giả cuốn sách “Never Enough”, nhận thấy trong khảo sát của mình rằng nhiều trẻ em tin rằng chúng chỉ được yêu thương khi đạt được thành tích. Bà Wallace nhấn mạnh rằng điểm trung bình, số lượt thích trên mạng xã hội và thành tích học tập dường như là những thứ định nghĩa giá trị của trẻ trong mắt người lớn.
Để tránh truyền tải những thông điệp sai lệch này, bà Wallace đề xuất các bậc cha mẹ nên tự đặt ra bốn câu hỏi: Bạn tiêu tiền cho con theo cách nào? Lịch học của con có quá dày đặc không? Bạn thường hỏi con về điều gì? Hai người thường tranh cãi về chủ đề nào? Nếu câu trả lời cho những câu hỏi này đều xoay quanh thành tích, cha mẹ có thể đang vô tình gửi đi tín hiệu rằng tình yêu của họ có điều kiện, ngay cả khi họ không hề có ý định đó.
Bà Wallace cũng cho rằng cảm giác “mình quan trọng” là nền tảng của lòng tự trọng lành mạnh và khả năng chống chọi với áp lực. Trẻ cảm thấy mình có giá trị khi biết rằng cha mẹ cần đến chúng, không chỉ vì điểm số mà còn vì chúng là một phần không thể thiếu trong gia đình. Giao việc nhà, để trẻ phụ giúp các công việc nhỏ phù hợp với độ tuổi, không chỉ rèn luyện tính tự lập mà còn giúp trẻ hiểu rằng mình có vai trò thực sự, được tin tưởng và trân trọng.
Wallace chia sẻ: “Tôi chưa từng gặp cha mẹ nào không yêu con hết lòng. Nhưng chính cách chúng ta hành xử lại có thể khiến con hiểu sai về tình yêu đó”. Một trong những học sinh mà bà Wallace phỏng vấn cho biết những lời khen ngợi khiến em phải liên tục cố gắng để được cha mẹ chấp nhận. Vì vậy, thay vì chỉ ca ngợi điểm số hay chiến thắng, hãy chú trọng khen ngợi những phẩm chất bên trong của trẻ như lòng tốt, sự hài hước và khả năng giải quyết vấn đề. Những lời khen ngợi này không chỉ nuôi dưỡng niềm tin vào bản thân mà còn giúp trẻ hiểu rằng chúng xứng đáng được yêu thương, bất kể thành tích của chúng ra sao.
Admin
Nguồn: VnExpress
