Vụ việc một người đàn ông phá hoại Ngai vàng triều Nguyễn, bảo vật quốc gia tại điện Thái Hòa (Đại nội Huế) hôm 24/5, gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về công tác bảo tồn di sản tại Việt Nam. Sự việc này đã khiến Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch yêu cầu rà soát lại việc trưng bày các hiện vật lịch sử quý trên phạm vi cả nước.
Hiện nay, Việt Nam có 327 bảo vật quốc gia, phân bố rộng khắp, tập trung chủ yếu ở các bảo tàng, di tích lớn, đình chùa tại Hà Nội, TP HCM, Huế và một số địa phương khác.
Theo Luật Di sản Văn hóa, bảo vật quốc gia là những di vật, cổ vật có giá trị đặc biệt, tiêu biểu cho đất nước về lịch sử, văn hóa và khoa học. Luật quy định rõ các bảo vật này phải được bảo vệ, bảo quản theo chế độ đặc biệt, trưng bày trong môi trường đảm bảo đầy đủ các điều kiện về nhân lực, thiết bị kỹ thuật, công nghệ, ứng phó với thiên tai, cháy nổ, trộm cắp và các nguy cơ khác.
Tuy nhiên, theo Cục trưởng Di sản Văn hóa Lê Thị Thu Hiền, công tác bảo quản bảo vật còn nhiều hạn chế do điều kiện ngân sách và tài chính ở nhiều địa phương còn thiếu thốn, dẫn đến việc phần lớn bảo vật chưa được bảo quản xứng tầm.
Tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn, người trực tiếp tham gia xây dựng hồ sơ đề nghị công nhận Ngai vàng triều Nguyễn là bảo vật quốc gia, nhấn mạnh sự khác biệt rõ ràng về “danh phận” giữa bảo vật quốc gia và cổ vật thông thường, thể hiện qua quyết định công nhận của Thủ tướng Chính phủ. Mặc dù vậy, chế độ bảo quản và bảo vệ hiện tại vẫn chưa có sự phân cấp hay quy chuẩn riêng biệt, tương xứng với giá trị của bảo vật quốc gia.
Thực tế cho thấy, đa số bảo vật quốc gia đang được trưng bày trong không gian chung, thiếu khu vực cách ly riêng. Điển hình như Ngai vàng triều Nguyễn được trưng bày cùng nhiều cổ vật khác tại điện Thái Hòa. Điều này gây khó khăn cho lực lượng an ninh trong việc kiểm soát và ngăn chặn kịp thời các hành vi phá hoại.
Tình trạng tương tự cũng xảy ra với Bia đá Ngự kiến Thiên Mụ tự và chuông Đại Hồng Chung ở Huế, khi chúng được đặt ở khu vực dễ tiếp cận và từng bị du khách khắc chữ lên. Tại Bảo tàng Lịch sử quân sự (Hà Nội), xe tăng 843, một trong bốn bảo vật quốc gia của bảo tàng, được trưng bày trong không gian mở, không có dây ngăn cách, và từng bị trẻ em trèo lên.
Ngoài các cơ quan công lập, một số cá nhân cũng được phép trưng bày hiện vật theo quy định của pháp luật. Trong số đó có nhà sưu tập Nguyễn Thế Hồng, người đang lưu giữ ấn Hoàng đế chi bảo, và nhà sưu tập Trần Đình Thăng, chủ nhân của 18 bảo vật quốc gia.
Ông Nguyễn Thế Hồng và ông Trần Đình Thăng chia sẻ rằng họ luôn cố gắng tự bảo quản bảo vật trong điều kiện tốt nhất có thể, đồng thời nhận được sự hỗ trợ từ các cơ quan chuyên môn. Ông Hồng đã bố trí một đội bảo vệ từ bốn đến năm người, trực cả ngày lẫn đêm tại bảo tàng tư nhân của mình để canh gác ấn vàng. Ông Trần Đình Thăng mời các chuyên gia từ Bảo tàng Lịch sử Việt Nam về kiểm tra công tác bảo quản hàng năm và tư vấn các biện pháp bảo vệ cổ vật khỏi sự ăn mòn của thời tiết và thời gian.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, các bảo tàng và di tích hiện đang thiếu kinh phí, nhân lực, vật lực và chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của công tác đảm bảo an ninh và an toàn cho hiện vật. Lực lượng bảo vệ còn mỏng, chưa được đào tạo chuyên nghiệp về cách xử lý tình huống và ứng phó khi có sự cố, đồng thời thiếu chuyên gia tu sửa. Các thiết bị trưng bày và vật tư chuyên dụng cho công tác bảo quản cũng còn hạn chế.
Sau sự cố Ngai vàng triều Nguyễn bị phá hoại, Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế đã lắp đặt lồng kính để cách ly và bảo vệ ngai vàng vua Duy Tân tại khu vực chính điện.
Các chuyên gia cho rằng cần có những biện pháp cụ thể và mạnh mẽ hơn để bảo tồn các hiện vật quý. Phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, nhận định rằng sự việc đau lòng ở Huế đã phơi bày những lỗ hổng tồn tại từ lâu trong hệ thống bảo vệ di sản, từ hạ tầng kỹ thuật chưa đảm bảo, lực lượng bảo vệ thiếu chuyên môn, công nghệ giám sát lạc hậu cho đến việc thiếu các quy trình phản ứng kịp thời và chuẩn hóa.
Ông Sơn đề xuất cần hoàn thiện hệ thống quy chuẩn quốc gia về bảo vệ di sản, áp dụng các giải pháp công nghệ hiện đại, đầu tư bài bản cho hạ tầng trưng bày và chuyên nghiệp hóa lực lượng bảo vệ di tích.
Tiến sĩ Trần Đức Anh Sơn gợi ý nên tham khảo kinh nghiệm của Hàn Quốc, Nhật Bản và nhiều nước phương Tây trong việc giữ gìn di sản. Ở Nhật Bản và Hàn Quốc, các hiện vật thuộc nhóm “Quốc bảo” được bảo quản vô cùng nghiêm ngặt, đặt trong hàng rào cách ly và có hệ thống cảm biến điện tử. Khi du khách vượt qua ranh giới cảnh báo, hệ thống sẽ phát âm thanh báo động để họ lùi lại, đồng thời lực lượng bảo vệ sẽ can thiệp. Tại Cố Cung (Bắc Kinh, Trung Quốc), du khách không được phép lại gần ngai vàng trong điện Thái Hòa mà chỉ được quan sát từ xa.
Tiến sĩ Anh Minh cho rằng cần đẩy mạnh công tác phổ biến, giáo dục pháp luật để nâng cao nhận thức cho người dân nói chung và khách tham quan nói riêng, đồng thời cần có những quy định về đầu tư thỏa đáng cho công tác bảo tồn bảo vật quốc gia.
Admin
Nguồn: VnExpress
