Sau chiến dịch tập kích “Mạng nhện” do Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) thực hiện ngày 1/6, SBU tuyên bố đã tấn công 41 máy bay các loại tại 5 căn cứ của Nga, bao gồm cả máy bay cảnh báo sớm A-50, oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS, Tu-22M3 và Tu-160. Theo SBU, 13 máy bay đã bị phá hủy và nhiều chiếc khác bị hư hại.
Về phía Nga, Bộ Quốc phòng nước này xác nhận một số máy bay đã bốc cháy sau các cuộc tấn công vào căn cứ ở tỉnh Murmansk và Irkutsk. Tuy nhiên, Nga khẳng định đã đẩy lùi các cuộc tập kích tại các vùng Ivanovo, Ryazan và Amur.
Ukraine ước tính thiệt hại của Nga sau chiến dịch này lên tới 7 tỷ USD, dựa trên giá trị của hơn 40 máy bay bị tấn công. Tuy nhiên, theo biên tập viên Tyler Rogoway của chuyên trang quân sự War Zone (Mỹ), rất khó để xác minh độc lập con số này do chưa thể xác định chính xác số lượng máy bay bị trúng đòn, mức độ hư hại và giá trị thực tế của chúng.
Các video do Ukraine công bố cho thấy một số oanh tạc cơ Tu-95MS bốc cháy tại sân bay Olenya ở tỉnh Murmansk và căn cứ Belaya ở tỉnh Irkutsk. Ảnh vệ tinh thương mại của Mỹ chụp căn cứ Belaya cho thấy ba máy bay Tu-95MS và bốn máy bay Tu-22M3 bị phá hủy, cùng một máy bay Tu-95MS bị hư hại.
Thông tin trên mạng xã hội Nga cho biết thêm hai máy bay Tu-95MS và một vận tải cơ An-12 bị phá hủy tại căn cứ Olenya, cùng với hai máy bay Tu-95MS bị hư hại. Hiện chưa có bằng chứng về các cuộc tấn công ở tỉnh Ivanovo và Ryazan. Một container nghi chứa drone FPV bốc cháy trên đường ở tỉnh Amur trước khi kịp triển khai.
Tính đến thời điểm hiện tại, dựa trên các dữ liệu nguồn mở, có ít nhất 5 oanh tạc cơ chiến lược Tu-95MS, 4 máy bay Tu-22M3 và 1 vận tải cơ An-12 đã bị phá hủy, cùng với 3 máy bay Tu-95MS bị hư hại.
Các chuyên gia quân sự nhận định rằng thiệt hại lớn nhất không nằm ở giá trị của từng máy bay mà ở lỗ hổng chúng để lại trong lực lượng không quân chiến lược Nga, vốn là một trong ba trụ cột răn đe hạt nhân của nước này.
Chuyên gia về hàng không Nga Piotr Butowski cho rằng, giá trị của một chiếc Tu-95MS không chỉ nằm ở tiền bạc, bởi loại máy bay này đã ngừng sản xuất hơn 30 năm và không có sự thay thế.
Oanh tạc cơ chiến lược là một trong những khí tài giá trị nhất của quân đội Nga, có khả năng khai hỏa tên lửa hành trình từ xa, ngoài tầm hoạt động của UAV và tên lửa Ukraine. Các phi đội oanh tạc cơ cũng thường xuyên tuần tra ở châu Âu, châu Á và thậm chí áp sát lãnh thổ Mỹ.
Việc thay thế và bù đắp tổn thất cho lực lượng này là rất khó khăn đối với Nga, do phần lớn dây chuyền sản xuất đã đóng cửa từ lâu. Việc khôi phục các máy bay trong kho niêm cất cũng không phải là một giải pháp dễ dàng.
Theo bình luận viên Thomas Newdick của War Zone, những máy bay này đã nằm ngoài trời trong nhiều thập kỷ và bị tháo dỡ để lấy linh kiện, do đó sẽ tốn rất nhiều công sức để khôi phục khả năng vận hành.
Tu-95MS là mẫu máy bay cũ nhất trong lực lượng oanh tạc cơ chiến lược của Nga. Liên Xô đã sản xuất hơn 500 chiếc Tu-95, trong đó có 88 máy bay Tu-95MS chuyên làm bệ phóng tên lửa hành trình, được xuất xưởng từ năm 1981 đến 1993. Điều này khiến chúng có tuổi thọ thấp hơn so với các loại oanh tạc cơ chiến lược của phương Tây, ngoại trừ máy bay tàng hình B-2 của Mỹ.
Sau khi Liên Xô tan rã, Kazakhstan và Ukraine lần lượt thừa hưởng 40 và 25 máy bay Tu-95MS. Kazakhstan đã chuyển toàn bộ số máy bay này cho Nga, trong khi Ukraine chỉ trả lại 3 chiếc vào năm 1999, số còn lại bị phá dỡ.
Trước khi xung đột Ukraine nổ ra vào đầu năm 2022, không quân Nga có khoảng 50-60 máy bay Tu-95MS trong trạng thái sẵn sàng hoạt động. Nếu thông tin về việc ít nhất 5 chiếc bị phá hủy là chính xác, Nga đã mất khoảng 10% đội bay Tu-95MS.
Theo Newdick, đây là một con số đáng kể, vì số lượng máy bay sẵn sàng chiến đấu thường ít hơn tổng số máy bay trong biên chế do một số chiếc phải bảo trì hoặc nâng cấp.
Oanh tạc cơ Tu-22M3 cất cánh lần đầu vào năm 1977, với tổng cộng 268 chiếc được sản xuất trước khi dây chuyền đóng cửa năm 1993. Ukraine cũng thừa hưởng một số máy bay này sau khi Liên Xô tan rã, nhưng đã loại bỏ chúng trong giai đoạn 2002-2006.
Vào thời điểm bắt đầu chiến dịch tại Ukraine, không quân Nga có khoảng 60 oanh tạc cơ Tu-22M3 trong biên chế. Một số chiếc đã bị rơi do tai nạn hoặc hỏa lực đối phương.
Tu-160 là loại máy bay hiện đại nhất và có số lượng ít nhất trong bộ ba oanh tạc cơ chiến lược của Nga, với ít nhất 16 chiếc trong biên chế trước khi chiến sự nổ ra. Không quân Nga chưa chịu tổn thất nào với dòng máy bay này sau hơn 3 năm xung đột, và chưa có bằng chứng cho thấy Ukraine đã tấn công hoặc làm hư hại được Tu-160 trong cuộc tấn công ngày 1/6.
Đây cũng là dòng oanh tạc cơ chiến lược duy nhất của Nga mà các chuyên gia có thể ước tính giá. Năm 2018, Bộ Quốc phòng Nga đã đặt mua 10 máy bay Tu-160M mới với giá khoảng 270 triệu USD mỗi chiếc. Bộ này cho biết muốn nhận ít nhất 50 máy bay Tu-160M, nhưng chưa có thêm đơn hàng nào kể từ năm 2018.
Newdick cho rằng Nga đang gặp khó khăn trong việc sản xuất thêm oanh tạc cơ Tu-160. Sau khi Liên Xô tan rã, nhà máy sản xuất tại Kazan vẫn còn 4 chiếc chưa hoàn thiện, trong đó 3 chiếc đã được xuất xưởng trước năm 2025 nhưng chưa được đưa vào biên chế.
Bình luận viên của War Zone nhận định, về lý thuyết, Nga có khả năng bổ sung oanh tạc cơ mới và bù đắp tổn thất do các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái hoặc hao mòn trong quá trình vận hành, nhưng đây không phải là một quá trình nhanh chóng và ít tốn kém.
Mặc dù không thuộc bộ ba oanh tạc cơ chiến lược của Nga, máy bay cảnh báo sớm A-50 cũng là một khí tài quan trọng. Mỗi chiếc có giá khoảng 350 triệu USD, với radar có khả năng phát hiện vật thể bay từ khoảng cách 800 km và mục tiêu mặt đất từ 300 km.
Trước khi xung đột tại Ukraine nổ ra, Nga được cho là có 9 chiếc A-50 trong biên chế. Hai chiếc đã bị Ukraine bắn hạ, một chiếc bị hư hại do trúng máy bay không người lái khi đậu ở căn cứ tại Belarus nhưng vẫn còn khả năng hoạt động. Do đó, không quân Nga dường như vẫn duy trì được đội bay 6-7 chiếc.
Ukraine không công bố số lượng máy bay A-50 bị tấn công trong chiến dịch “Mạng nhện”, và cũng chưa có hình ảnh nào chứng minh thông tin này.
Mặc dù tổn thất cụ thể của không quân chiến lược Nga vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng, các nhà phân tích quân sự nước này thừa nhận rằng họ đã hứng chịu thiệt hại nặng nề. Một phi công tiêm kích Nga gọi đây là “ngày đen tối” của không quân chiến lược, trong khi bình luận viên Mikhail Zvinchuk, người có liên hệ với Bộ Quốc phòng Nga, nhấn mạnh rằng Moskva đã “hứng chịu tổn thất khó bù đắp”.
Newdick bình luận rằng cần phải xem Nga sẽ áp dụng những biện pháp dài hạn nào để tăng cường bảo vệ lực lượng oanh tạc cơ và máy bay giá trị cao trong tương lai, khi chúng đang đậu trên mặt đất.
Admin
Nguồn: VnExpress
