Trong hơn một năm qua, kỹ sư Duy Khánh (42 tuổi, TP.HCM) liên tục nhận được sự im lặng từ các nhà tuyển dụng sau khi gửi hồ sơ xin việc. Anh chia sẻ: “Có những bản mô tả công việc dường như được thiết kế riêng cho tôi. Kinh nghiệm phù hợp, kỹ năng đáp ứng đủ và đã từng làm các vị trí tương đương, nhưng nhà tuyển dụng vẫn không phản hồi.”
Anh Khánh cũng nhận thấy một điều khác lạ. Trước đây, khi đăng tải hồ sơ trên LinkedIn, anh có thể biết được ai đã xem và tương tác với hồ sơ của mình. Hiện tại, thông tin này không còn hiển thị, dù đôi khi anh vẫn nhận được lời mời phỏng vấn từ các headhunter và nhà tuyển dụng.
“Tôi nghi ngờ có một hệ thống tự động đang quyết định số phận của ứng viên trước khi con người kịp xem xét”, anh Khánh bày tỏ.
Trải nghiệm của anh Khánh phản ánh một thực tế phổ biến trên thị trường lao động hiện nay: nhiều việc làm nhưng ứng viên gửi hàng trăm hồ sơ vẫn không nhận được phản hồi, trong khi doanh nghiệp lại than thiếu người phù hợp.
Theo các chuyên gia, một phần nguyên nhân nằm ở việc ngày càng có nhiều công ty sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và các hệ thống quản lý ứng viên (ATS) trong quy trình tuyển dụng. Đây là một sự thay đổi lớn so với trước đây, khi phần lớn hồ sơ được xử lý thủ công.
Báo cáo LinkedIn 2025 cho thấy AI đang tái định hình ngành tuyển dụng toàn cầu, với 37% tổ chức thử nghiệm các công cụ AI thế hệ mới và 73% chuyên gia nhân sự thừa nhận AI đang thay đổi cách họ tìm kiếm nhân tài.
Tại Việt Nam, số liệu từ Navigos Group cho thấy 28% doanh nghiệp đã sử dụng AI để viết mô tả công việc, lọc hồ sơ, phân tích ứng viên và thậm chí phản hồi tự động 24/7 qua chatbot. Ông Trương Hoàng Thọ, Phó Chủ tịch Liên minh AI Việt Nam, cho biết: “AI còn chấm điểm phỏng vấn video hay phân tích mức độ phù hợp văn hóa. Nó cũng hỗ trợ viết mô tả công việc hấp dẫn hơn và cá nhân hóa trải nghiệm tìm việc.”
Tập đoàn Unilever đã từng sử dụng AI để xử lý hơn một triệu hồ sơ, từ đó rút gọn xuống còn 400 buổi phỏng vấn, giảm một nửa chi phí, rút ngắn 30-50% thời gian và tăng 16% tỷ lệ giữ chân nhân sự.
Tuy nhiên, AI không phải là hoàn hảo. Ông Thọ nhấn mạnh: “Ứng viên giỏi có thể bị loại chỉ vì sai định dạng, thiếu từ khóa hoặc không khớp với mẫu dữ liệu mà hệ thống được huấn luyện.”
Báo cáo của tập đoàn tư vấn McKinsey cũng cảnh báo rằng có đến 70% tổ chức từng gặp tình huống AI đánh giá sai ứng viên. Nguyên nhân là do dữ liệu huấn luyện mang tính chủ quan, khiến AI lặp lại những sai lệch trong đánh giá. Điển hình là Amazon đã từng phải loại bỏ hệ thống AI tuyển dụng vì hệ thống này ưu tiên ứng viên nam cho các vị trí kỹ thuật.
Đối với nhiều người, việc bị đánh giá bởi một cỗ máy vô cảm là một trải nghiệm đầy hụt hẫng. Hơn 30% ứng viên đã bỏ dở buổi phỏng vấn vì “không thể nói chuyện với robot”. Ông Thọ cho biết thêm: “AI chưa biết cách đọc được văn hóa, không nắm bắt được trực giác, cảm xúc, tư duy phản biện hay tiềm năng phát triển dài hạn của con người.”
Một nghiên cứu của giáo sư Joe Fuller, Trường Kinh doanh Harvard, với hơn 2.200 lãnh đạo doanh nghiệp tại Mỹ và châu Âu cho thấy có tới 88% doanh nghiệp thừa nhận đã từng bỏ lỡ những ứng viên phù hợp vì bị AI đánh trượt.
Một CEO tiết lộ rằng AI đã từng loại một ứng viên tiềm năng chỉ vì điểm số thấp ở một tiêu chí, mặc dù các tiêu chí khác gần như đạt điểm tuyệt đối. Chưa kể, các thuật toán thường loại bỏ những hồ sơ có khoảng trống làm việc trên 6 tháng trong CV, bất kể lý do.
Trên các diễn đàn nghề nghiệp như LinkedIn và Threads, nhiều người đang liên kết nỗi thất vọng “nộp hàng trăm CV mà không được phản hồi” với hệ thống lọc hồ sơ tự động ATS.
Huyền My, cựu trưởng ban đối ngoại của một câu lạc bộ sinh viên lớn, sở hữu chứng chỉ IELTS 7.5 và bảng thành tích dày đặc, đã từng rất tự tin khi nộp hồ sơ thực tập tại một tập đoàn đa quốc gia. Tuy nhiên, cô đã bị loại ngay từ vòng đầu.
“Mình đã rất choáng váng và tự ái”, My kể lại. Sau khi tìm hiểu, cô nhận ra vấn đề nằm ở chính bản CV của mình, vốn quá dài, dàn trải và không đi thẳng vào kết quả.
Tùng Dương, một nhân sự trong ngành tài chính từng làm việc với thị trường quốc tế, cũng từng nghĩ rằng CV càng đẹp càng tốt, có màu sắc, chia cột và thêm ảnh chân dung. Tuy nhiên, anh không nhận được bất kỳ phản hồi nào sau khi nộp hồ sơ. “Có lần thức trắng để làm CV, sáng mở mắt ra đã thấy thông báo từ chối”, anh kể.
Mãi sau này, anh mới biết rằng phần mềm ATS lọc hồ sơ tự động sẽ loại bỏ ngay những CV sai định dạng. “Từ ngày chuyển sang CV đơn sắc, đúng chuẩn, không ảnh và gọn gàng, tỷ lệ qua vòng một của tôi đã tăng lên rõ rệt”, anh cho hay.
Quan sát xu hướng này, chị Nguyễn Anh (33 tuổi), quản trị viên một nhóm Facebook gần 30.000 thành viên chuyên chia sẻ kinh nghiệm tìm việc ở châu Âu và Mỹ, cho biết, với vai trò là một kiểm soát viên nội bộ, chị hiểu rõ cách các doanh nghiệp vận hành và những thay đổi âm thầm trong hệ thống tuyển dụng. “Thị trường việc làm năm nay đã khó khăn, lại còn thêm AI”, chị nói.
Theo chị, hầu hết các doanh nghiệp tại Mỹ, châu Âu và nhiều doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã tích hợp ATS vào quy trình tuyển dụng. Khi ứng viên nhấn nút nộp đơn, hệ thống sẽ tự động quét CV, phân tích từ ngữ, đối chiếu với mô tả công việc và chấm điểm. Những hồ sơ có điểm số thấp sẽ bị loại trước khi bất kỳ nhân viên tuyển dụng nào kịp nhìn thấy.
Không ít ứng viên cảm thấy bối rối và đặt câu hỏi: “Tôi đủ năng lực, tại sao tôi không được gọi?”. Câu trả lời đôi khi nằm ở những chi tiết nhỏ như một lỗi chính tả, thiếu từ khóa hoặc chèn hình ảnh khiến phần mềm không thể trích xuất được thông tin. Nếu mô tả công việc yêu cầu kỹ năng làm việc nhóm, Excel, Power BI mà CV không đề cập rõ ràng, hệ thống sẽ hạ điểm hoặc ẩn hồ sơ.
Trong thời đại AI trở thành người gác cổng cho nhà tuyển dụng, việc vượt qua vòng lọc tự động không còn là vấn đề may rủi. Đó là cả một chiến lược, bắt đầu từ việc hiểu rõ cách AI hoạt động.
Ông Bùi Đoàn Chung, giám đốc Nghề nhân sự Việt Nam, khuyên rằng ứng viên cần nghiên cứu kỹ mô tả công việc và các từ khóa liên quan. Cần đảm bảo hiểu rõ công việc và các vấn đề liên quan trước khi làm CV phù hợp với vị trí đó.
AI chỉ đánh giá năng lực của ứng viên dựa trên các từ khóa, do đó, CV cần thể hiện rõ những từ khóa này, bao gồm kỹ năng, kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn, các dự án đã thực hiện và thành tích trong công việc.
Ông Chung chia sẻ: “Tôi từng gặp nhiều CV bị loại ngay vì thông tin sơ sài, định dạng không đúng, khiến AI không thể trích xuất thông tin.” Ông cũng khuyên rằng nếu thấy hồ sơ im ắng quá lâu, ứng viên nên gửi thêm hồ sơ qua email hoặc gọi điện để xác nhận.
Cũng như nhiều chuyên gia nhân sự khác, ông Chung cho rằng AI có thể lọc hồ sơ, chấm điểm video và sàng lọc từ khóa, nhưng người đưa ra quyết định cuối cùng vẫn là con người. Ông nhấn mạnh: “Nếu bạn chỉ lo sửa CV mà không rèn luyện kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện và không xác định rõ bản thân thực sự muốn gì ở công việc, thì dù vượt qua được AI, bạn cũng sẽ gặp khó khăn ở vòng phỏng vấn với con người.”
Chuyên gia AI Trương Hoàng Thọ đồng tình với quan điểm này. Theo ông, việc biết được doanh nghiệp đang sử dụng công cụ gì sẽ giúp ứng viên chuẩn bị tốt hơn. Ứng viên có thể thử các nền tảng mô phỏng phỏng vấn bằng AI để làm quen với cảm giác bị robot phỏng vấn.
Một báo cáo của McKinsey chỉ ra rằng năng lực học hỏi và liên tục nâng cấp bản thân (reskilling) là yếu tố then chốt giúp ứng viên vượt qua hệ thống đánh giá bằng AI. Điều này có nghĩa là công cụ AI sẽ ngày càng thông minh hơn, nhưng ứng viên cũng cần phải chủ động hơn trong việc phát triển bản thân.
Ông Thọ kết luận: “AI không phải là kẻ thù hay cứu tinh. Nó chỉ là một công cụ, và nó sẽ hiệu quả nếu chúng ta biết cách sử dụng nó.”
Về phần anh Khánh, sau vài tháng thất nghiệp, anh nhận ra vấn đề không nằm ở năng lực mà là cách trình bày hồ sơ. Anh đã thay đổi chiến thuật, phân tích kỹ mô tả công việc mỗi khi ứng tuyển và cập nhật lại CV sao cho chỉ số “khớp” vượt ngưỡng 80%.
“Lịch sử nghề nghiệp thì không thay đổi, nhưng cách viết phải linh hoạt. Đôi khi chỉ cần thay đổi một vài cụm từ, kết quả đã hoàn toàn khác”, anh chia sẻ.
Admin
Nguồn: VnExpress
