Tính đến tháng 5 năm 2025, không gian quanh Trái Đất đang trở nên chật chội hơn bao giờ hết với khoảng 11.700 vệ tinh hoạt động. Chúng bao gồm đủ loại, từ các vệ tinh do thám quân sự, các công cụ nghiên cứu khoa học đến các mạng lưới tư nhân. Đáng chú ý, số lượng vệ tinh này đã tăng hơn gấp đôi chỉ trong vòng 5 năm, và tốc độ phóng dường như đang tăng lên hàng năm.
Theo nhà thiên văn học Jonathan McDowell từ Trung tâm Vật lý thiên văn Harvard & Smithsonian, động lực chính cho sự gia tăng này đến từ mạng lưới Starlink của SpaceX. Với khoảng 7.500 vệ tinh đang hoạt động, Starlink hiện chiếm hơn 60% tổng số vệ tinh trên quỹ đạo. SpaceX đã bắt đầu triển khai các vệ tinh này từ tháng 5 năm 2019.
Ngoài Starlink, nhiều mạng lưới vệ tinh khác cũng đang được lên kế hoạch, bao gồm Dự án Kuiper của Amazon và Thousand Sails của Trung Quốc. Hơn nữa, việc đưa vệ tinh vào không gian ngày càng trở nên dễ dàng hơn nhờ sự phát triển của tên lửa tái sử dụng, điển hình như Falcon 9 của SpaceX. Các công ty khác cũng đang tìm kiếm những phương pháp mới để phóng tải trọng lớn hơn. Ví dụ, startup SpinLaunch đang phát triển một hệ thống sử dụng máy ly tâm khổng lồ để bắn hàng trăm vệ tinh lên vũ trụ cùng một lúc.
Tuy nhiên, việc dự đoán số lượng vệ tinh sẽ được phóng trong tương lai là một thách thức. Aaron Boley, một nhà thiên văn học tại Đại học British Columbia, Canada, giải thích rằng các công ty thường xuyên điều chỉnh kế hoạch của họ. “Các công ty sẽ cập nhật kế hoạch trong quá trình phát triển hệ thống vệ tinh, và nhiều hệ thống đề xuất không bao giờ được phóng,” Boley nói.
Một nghiên cứu năm 2023 của Boley và các đồng nghiệp cho thấy Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), cơ quan quản lý vệ tinh liên lạc, đã nhận được đề xuất cho hơn một triệu vệ tinh tư nhân thuộc khoảng 300 “siêu mạng lưới” khác nhau. Mặc dù số lượng đề xuất rất lớn, nhưng không phải tất cả các dự án này đều có khả năng thành hiện thực. Một số dự án, chẳng hạn như siêu mạng lưới 337.000 vệ tinh của Rwanda, khó có thể được thực hiện.
Một yếu tố cần xem xét là tuổi thọ tương đối ngắn của hầu hết các vệ tinh tư nhân. Ví dụ, các vệ tinh Starlink thường hoạt động trong khoảng 5 năm, sau đó chúng rơi trở lại Trái Đất và bị đốt cháy khi tái nhập khí quyển. Do đó, ngay cả khi tất cả một triệu vệ tinh được đề xuất được phóng, chúng sẽ không cùng tồn tại trên quỹ đạo cùng một lúc.
Mặc dù việc dự đoán chính xác số lượng và thời điểm phóng vệ tinh là khó khăn, các chuyên gia đã bắt đầu ước tính sức chứa tối đa của quỹ đạo Trái Đất thấp (LEO), khu vực không gian lên đến độ cao 2.000 km, nơi hầu hết các vệ tinh tư nhân hoạt động. Vượt quá giới hạn này, nguy cơ va chạm giữa các vệ tinh có thể tăng lên đáng kể.
Các chuyên gia như McDowell, Boley, Federico Di Vruno tại Đài quan sát Square Kilometer Array (SKA) và Benjamin Winkel tại Viện thiên văn vô tuyến Radio Max Planck ở Đức đều cho rằng sức chứa tối đa của LEO là khoảng 100.000 vệ tinh đang hoạt động.
Nếu vượt quá con số này, việc phóng vệ tinh mới có thể chỉ đơn thuần là thay thế các phương tiện đã hết tuổi thọ. Dựa trên tốc độ phóng hiện tại, một số chuyên gia dự đoán rằng ngưỡng 100.000 vệ tinh có thể đạt được trước năm 2050.
Mặc dù vệ tinh tư nhân mang lại những lợi ích như giám sát Trái Đất và cung cấp kết nối Internet tốc độ cao cho các cộng đồng vùng sâu vùng xa, nhiều chuyên gia vẫn hoài nghi về việc liệu những lợi ích này có lớn hơn những rủi ro tiềm ẩn hay không. Fionagh Thomson, một nhà nghiên cứu tại Đại học Durham, Anh, đặt câu hỏi: “Có thực sự cần một vệ tinh CubeSat khác trên không gian để chụp ảnh selfie không? Và thực tế, việc kết nối các cộng đồng xa xôi với Internet có giúp giải quyết vấn đề hệ thống về bất bình đẳng, nghèo đói và bất công không?”
Một vấn đề khác là sự cạnh tranh giữa các công ty trong việc cung cấp cùng một dịch vụ, dẫn đến số lượng vệ tinh đề xuất lớn. Winkel gợi ý rằng việc tăng cường hợp tác có thể giúp giảm số lượng vệ tinh cần thiết.
Việc có quá nhiều vệ tinh có thể dẫn đến một loạt các vấn đề, bao gồm ô nhiễm rác thải không gian, cản trở quan sát thiên văn, tăng lượng khí thải nhà kính do phóng tên lửa và ô nhiễm tầng khí quyển trên cao bằng kim loại. Do những rủi ro này, nhiều nhà nghiên cứu kêu gọi các công ty giảm tốc độ phóng vệ tinh. Tương lai của không gian quanh Trái Đất phụ thuộc vào việc chúng ta có thể cân bằng giữa lợi ích của công nghệ vệ tinh và những tác động tiêu cực tiềm tàng của nó.
Admin
Nguồn: VnExpress
