Ý tưởng phát triển đô thị gắn kết với giao thông công cộng (TOD) đã được đề xuất từ hơn một thập kỷ trước, khi TP HCM bắt đầu triển khai dự án metro Bến Thành – Suối Tiên. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa mô hình này vẫn còn nhiều thách thức.
Thời điểm đó, kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn từng đề xuất điều chỉnh vị trí ga Tân Cảng để kết nối trực tiếp với khu đô thị Vinhomes Central Park. Theo ông Sơn, điều này sẽ tạo thuận lợi cho cư dân, nhân viên văn phòng và khách đến các trung tâm thương mại, từ đó tối ưu hóa hiệu quả khai thác của tuyến metro đầu tiên của thành phố.
Đáng tiếc, đề xuất này không được chấp thuận. Ga Tân Cảng vẫn được xây dựng gần chân cầu Sài Gòn, tách biệt với khu đô thị rộng lớn, nơi có hàng chục tòa nhà cao tầng, bao gồm cả Landmark 81, và hàng trăm nghìn cư dân sinh sống và làm việc.
Ông Sơn nhận định, nếu ga Tân Cảng được đặt trong khu Vinhomes, mô hình TOD đã có thể hình thành một cách bài bản, giúp người dân dễ dàng tiếp cận metro hơn, thay vì phải đối mặt với việc băng qua những tuyến đường lớn thường xuyên ùn tắc như Nguyễn Hữu Cảnh hay Điện Biên Phủ.
Theo ông, TP HCM đã bỏ lỡ cơ hội phát triển đô thị nén gắn với giao thông công cộng ngay từ giai đoạn đầu do thiếu định hướng quy hoạch. Tuy nhiên, với việc mở rộng mạng lưới metro, cùng với cơ chế đặc thù từ Nghị quyết 98 và 188, thành phố hiện có nhiều điều kiện thuận lợi để hiện thực hóa mô hình TOD.
TOD là mô hình phát triển đô thị mà giao thông công cộng đóng vai trò trung tâm. Dù cách triển khai có thể khác nhau, điểm chung của mô hình này là phát triển đa chức năng với mật độ cao, bao gồm nhà ở cao tầng, trung tâm thương mại, văn phòng, cùng các tiện ích giáo dục, y tế, thể thao, tất cả tích hợp trong bán kính đi bộ quanh các nhà ga.
Mô hình này đã thành công ở nhiều thành phố lớn trên thế giới như London, Hong Kong và Quảng Châu. Tuy nhiên, tại Việt Nam, TOD vẫn chưa được triển khai một cách bài bản.
Gần đây, TP HCM đã lên kế hoạch phát triển TOD tại 11 khu đất dọc các tuyến metro và đường Vành đai 3, đồng thời xem xét thêm 35 vị trí khác với tổng diện tích gần 7.400 ha. Một doanh nghiệp cũng đã đề xuất đầu tư TOD tại khu vực Hàng Xanh với quy mô 51 ha, tổng vốn đầu tư sơ bộ khoảng 216.000 tỷ đồng.
Ông Sơn cho rằng, nếu thực hiện thành công, TOD sẽ tạo ra bước đột phá cho TP HCM, giúp khai thác tối ưu quỹ đất và tạo nguồn lực tài chính lớn để đầu tư vào hạ tầng. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, thành phố còn đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là việc vận dụng khung pháp lý hiện có.
Từ kinh nghiệm của tuyến metro Bến Thành – Suối Tiên, ông Sơn nhấn mạnh sự cần thiết phải thay đổi cách tiếp cận quy hoạch, tích hợp giao thông công cộng và đô thị ngay từ đầu. Trong bối cảnh TP HCM mở rộng không gian đô thị, việc cập nhật quy hoạch metro và các khu TOD cần được thực hiện đồng bộ để đảm bảo tính khả thi.
PGS.TS Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Giao thông Vận tải, Đại học Việt Đức, nhận định TOD là giải pháp tất yếu cho TP HCM trong bối cảnh nhu cầu vốn cho mạng lưới metro đến năm 2035 ước tính hơn 40 tỷ USD. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra những thách thức lớn về hành lang pháp lý và cơ chế điều phối. Theo ông, cần có một cơ quan đầu mối đủ thẩm quyền để điều phối xuyên suốt do TOD liên quan đến nhiều ngành, lĩnh vực và chịu ảnh hưởng mạnh bởi biến động thị trường.
Ông Tuấn đề xuất thành lập Hội đồng phát triển TOD do lãnh đạo UBND thành phố làm trưởng ban, giao Sở Xây dựng hoặc Ban Quản lý đường sắt đô thị làm cơ quan thường trực. Đồng thời, thành phố cần sớm ban hành khung pháp lý về đất đai ở khu vực TOD, bao gồm cơ chế hợp tác giữa nhà nước và tư nhân, hạn chế đấu giá đất để tránh thất thoát nguồn lực.
TS Nguyễn Quốc Hiển, Phó Ban quản lý Đường sắt đô thị TP HCM, đánh giá TOD có thể mang lại nhiều lợi ích, như phát triển đô thị theo hướng nén, tăng thu cho đơn vị vận hành metro và tạo cơ hội sinh lời cho nhà đầu tư bất động sản. Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận sự phức tạp trong việc triển khai mô hình này, đòi hỏi một đơn vị đủ năng lực điều phối.
Theo ông Hiển, vai trò “nhạc trưởng” triển khai TOD có thể do một cơ quan trực thuộc chính phủ hoặc chính quyền địa phương đảm nhiệm, hoặc các công ty xây dựng và vận hành đường sắt. Thậm chí, vai trò này còn có thể được trao cho doanh nghiệp tư nhân.
Ông Hiển kết luận, các ban quản lý dự án và doanh nghiệp vận hành metro hiện tại chưa đủ năng lực để đảm nhiệm vai trò này. TP HCM cần một đơn vị có chuyên môn và thẩm quyền để quy hoạch và phát triển TOD hiệu quả, từ đó tối ưu hóa tài nguyên đất và hạ tầng đô thị.
Admin
Nguồn: VnExpress
