Thời tiết nắng nóng gay gắt của mùa hè tại Việt Nam, với nhiệt độ dao động từ 32-36 độ C, độ ẩm cao và bức xạ mạnh, làm tăng nguy cơ tiêu cơ vân và suy thận cấp ở những người chạy bộ. Bác sĩ Nguyễn Phương, Quản lý y khoa Trung tâm tiêm chủng VNVC, đồng thời là một vận động viên marathon, cho biết suy thận cấp xảy ra khi thận mất khả năng lọc máu đột ngột, chủ yếu do mất nước, rối loạn điện giải hoặc tiêu cơ vân khi vận động quá sức trong điều kiện khắc nghiệt.
Trong điều kiện nhiệt độ cao, cơ thể tăng cường tiết mồ hôi để hạ nhiệt, dẫn đến mất một lượng lớn các chất điện giải quan trọng như natri, kali, magiê. Quá trình này làm giảm thể tích tuần hoàn, khiến thận không được cung cấp đủ máu. Nếu tiếp tục gắng sức, người chạy có thể rơi vào trạng thái sốc nhiệt, hạ natri máu hoặc tiêu cơ vân, dẫn đến suy thận cấp.
Các dấu hiệu sớm cần chú ý bao gồm mệt mỏi, buồn nôn, chuột rút, đi tiểu ít hoặc nước tiểu sẫm màu. Trong một số trường hợp, có thể xuất hiện các biểu hiện thần kinh như choáng váng, mất tập trung, lơ mơ. Đây là những tín hiệu cảnh báo cần dừng vận động ngay lập tức và theo dõi y tế trong 1 đến 2 ngày sau đó.
Bác sĩ Phương lưu ý rằng nhiều người chạy bộ hiện nay vẫn hiểu sai về cách bù nước, thường uống quá nhiều nước lọc. Thực tế, việc chỉ nạp nước mà không bổ sung điện giải có thể dẫn đến hạ natri máu, một tình trạng cấp tính nguy hiểm khác. Để phòng tránh, nên uống từng ngụm nhỏ dung dịch điện giải cách mỗi 15-20 phút khi chạy. Với các buổi chạy kéo dài trên 60 phút, cần bổ sung thêm viên muối hoặc gel điện giải. Sau khi vận động, người chạy nên tiếp tục bù nước và ăn các thực phẩm giàu kali như chuối, sữa, nước dừa.
Để chuẩn bị tốt nhất, trước ngày chạy, người chạy bộ nên ngủ đủ giấc, tránh sử dụng rượu bia, và bắt đầu bù điện giải từ tối hôm trước nếu dự báo thời tiết nắng nóng. Trong quá trình chạy, cần điều chỉnh tốc độ phù hợp với thể trạng, chủ động làm mát các vùng cổ, nách, bẹn tại các trạm nước. Sau khi về đích, nếu xuất hiện bất kỳ biểu hiện bất thường nào, cần theo dõi sức khỏe trong vòng 24-48 giờ và liên hệ cơ sở y tế nếu cần thiết.
Một số đối tượng có nguy cơ cao hơn bao gồm người mới tập luyện, chưa có nền tảng thể lực tốt; người có các bệnh nền như tăng huyết áp, tim mạch, tiểu đường; người từng bị suy thận, tiêu cơ vân; hoặc đang sử dụng các loại thuốc lợi tiểu, statins, kháng viêm không steroid.
Tại Việt Nam, nhiều vận động viên đã nhận thấy sự khác biệt rõ rệt về điều kiện thời tiết giữa các giải chạy được tổ chức vào các thời điểm khác nhau trong năm, ví dụ như VnExpress Marathon (VM) Huế vào tháng 4 và VM Hạ Long, Quy Nhơn vào tháng 6. Trong tháng 4, thời tiết ở Huế thường dao động trong khoảng 28-32 độ C, độ ẩm cao nhưng bức xạ mặt trời chưa quá mạnh. Trong khi đó, tháng 6 là thời điểm nắng nóng cao điểm tại Hạ Long, Quy Nhơn, với nhiệt độ ngoài trời có thể lên tới 35-37 độ C, kết hợp với gió phơn và chỉ số UV cao, làm tăng nguy cơ mất nước và quá tải nhiệt. Do đó, tỷ lệ vận động viên phải dừng cuộc đua giữa chừng hoặc cần hỗ trợ y tế thường cao hơn ở những giải chạy được tổ chức vào mùa hè như Quy Nhơn, Hạ Long, TP HCM.
Để giảm thiểu rủi ro, các vận động viên chuyên nghiệp thường áp dụng phương pháp heat training (tập thích nghi nhiệt) trước giải đấu khoảng 2-3 tuần. Theo khuyến nghị của Trường Đại học St. Mary’s (Anh) và Runner’s World, người chạy có thể luyện tập trong điều kiện thời tiết nóng tự nhiên hoặc trong môi trường có kiểm soát (phòng kín, máy chạy bộ, quạt nhiệt) với cường độ trung bình trong khoảng 45-60 phút, từ 4-7 buổi mỗi tuần. Cơ thể sẽ dần thích nghi bằng cách tiết mồ hôi sớm hơn, giữ nước tốt hơn và giảm nhịp tim khi chạy trong điều kiện nóng, từ đó giảm nguy cơ sốc nhiệt và suy thận cấp.
Một số vận động viên chạy bộ chuyên nghiệp trên thế giới còn sử dụng các phương pháp như ngâm nước nóng, xông hơi hoặc mặc áo khoác nhựa khi tập nhẹ để mô phỏng điều kiện khắc nghiệt. Các dữ liệu sinh học như nhịp tim, tốc độ mất nước, thành phần mồ hôi cũng được đo lường để cá nhân hóa chiến lược bù nước.
Từ các giải đấu quốc tế như Olympic Tokyo 2020 hay Olympic Paris 2024, ban tổ chức đều có những điều chỉnh phù hợp như tăng số lượng trạm nước, bổ sung khu vực làm mát và khuyến khích các vận động viên tập luyện thích nghi nhiệt từ 2-3 tuần trước giải. Việc sắp xếp thời gian thi đấu vào sáng sớm cũng là một giải pháp hiệu quả để giảm tác động của nhiệt độ môi trường lên vận động viên.
Bác sĩ Phương khuyến cáo rằng, dù đã có kinh nghiệm, người chạy bộ vẫn cần tôn trọng giới hạn của cơ thể. “Không nên cố gắng giữ nhóm hoặc duy trì tốc độ nếu có bất kỳ biểu hiện bất thường nào. Mỗi người có một ngưỡng chịu nhiệt khác nhau, và ranh giới giữa việc gắng sức và chấn thương y khoa đôi khi chỉ cách nhau vài phút”, bác sĩ nhấn mạnh.
Admin
Nguồn: VnExpress
