Trong sự nghiệp lẫy lừng của mình, nhà tâm lý học lỗi lạc Erich Fromm đã đặt ra một câu hỏi mang tính thời đại: Chúng ta sống để sở hữu hay để hiện hữu? Cuốn sách “Sở hữu hay Hiện hữu?” đào sâu vào hai lối sống đối lập, từ đó mở ra một góc nhìn mới về hạnh phúc và tự do đích thực.
Theo Fromm, lối sống “sở hữu” là khi con người đo lường giá trị bản thân thông qua những gì họ nắm giữ. Đó có thể là tiền bạc, danh vọng, tài sản, học vấn, thậm chí là các mối quan hệ. Trong thế giới này, mọi thứ đều có thể trở thành “tài sản”, và cái “tôi” hoàn toàn phụ thuộc vào việc chiếm hữu: “Tôi có, nên tôi tồn tại”.
Ngược lại, lối sống “hiện hữu” tập trung vào trải nghiệm, thực tại, sự phát triển cá nhân và ý thức. Những người theo đuổi lối sống này không quá bận tâm đến việc tích lũy hay kiểm soát, mà chú trọng vào việc tận hưởng trọn vẹn từng khoảnh khắc, cảm nhận tình yêu thương và sự kết nối. Với họ, “Tôi là, nên tôi sống”.
Fromm đã sử dụng nhiều phương pháp khoa học để phân tích nguyên nhân con người thường nghiêng về lối sống “sở hữu”. Ông cho rằng xã hội hiện đại, đặc biệt là các xã hội tư bản công nghiệp, đã giáo dục con người từ nhỏ rằng thành công đồng nghĩa với việc sở hữu nhiều hơn. Điều này thúc đẩy mỗi cá nhân hướng tới mục tiêu tích lũy, chiếm hữu.
Tuy nhiên, chính lối sống này lại khiến con người trở nên dễ tổn thương và lo lắng. Theo Fromm, cái “tôi” dựa trên sự sở hữu rất mong manh, bởi khi mất đi những thứ bên ngoài, con người dễ rơi vào khủng hoảng. Trong khi đó, lối sống “hiện hữu” nuôi dưỡng một cái “tôi” vững chắc, gắn liền với trí tuệ, tình yêu và khả năng sáng tạo.
Thông điệp cốt lõi của cuốn sách là: Tự do và hạnh phúc không đến từ việc sở hữu nhiều của cải hơn, mà từ việc trở thành một con người sâu sắc, sống trọn vẹn với từng khoảnh khắc.
Fromm nhấn mạnh rằng lựa chọn lối sống “hiện hữu” không đồng nghĩa với việc phủ nhận vật chất. Thay vào đó, ông kêu gọi chúng ta đặt vật chất vào đúng vị trí của nó: một phương tiện, không phải mục đích cuối cùng. Khi để vật chất chi phối đời sống tinh thần, con người sẽ đánh mất tự do và những giá trị đích thực từ bên trong.
Để minh họa cho luận điểm của mình, Fromm đã sử dụng nhiều ví dụ từ trải nghiệm cá nhân và các giai đoạn lịch sử biến động, từ hai cuộc Thế chiến đến sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít và sự phát triển của xã hội Mỹ hậu chiến. Ông cho rằng việc đặt con người làm trung tâm sẽ giúp giảm bớt áp lực tinh thần.
Ông cũng chỉ ra mối liên hệ giữa chủ nghĩa tiêu dùng và sự sở hữu. Nhiều người tin rằng việc tiêu thụ sản phẩm có thể giải tỏa căng thẳng, nhưng nó lại đòi hỏi chúng ta phải chi tiêu ngày càng nhiều để duy trì cảm giác thỏa mãn. Việc mua sắm, do đó, có thể trở thành một dạng nghiện ngập.
Không chỉ dừng lại ở việc phân tích vấn đề, Fromm còn đưa ra những gợi ý thiết thực để thay đổi lối sống. Ông khuyến khích mỗi người bắt đầu từ những hành động nhỏ, như sống chậm lại, quan sát bản thân, đặt câu hỏi về những gì mình đang làm và dũng cảm từ bỏ những điều không phù hợp. Ông thừa nhận rằng điều này không dễ dàng, vì mỗi người đều phải đối mặt với áp lực vô hình từ xã hội.
Xuất bản năm 1976, “Sở hữu hay Hiện hữu?” vẫn giữ nguyên giá trị thời sự và được xem là một trong những tác phẩm quan trọng nhất của Erich Fromm. Nick Currie, một nhạc sĩ và nhà văn người Scotland, nhận xét trên tạp chí nghệ thuật Frieze rằng cuốn sách mang một thông điệp mạnh mẽ và nhân văn, giúp hình thành thái độ tích cực đối với cuộc sống. Ông cho rằng những nguyên tắc của Fromm có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực, từ kinh tế, nghệ thuật đến giáo dục. Amazon gọi cuốn sách là “một trong những cuốn sách có ảnh hưởng lớn trong nửa sau thế kỷ 20” và là “bản tuyên ngôn cho một cuộc cách mạng xã hội và tâm lý mới mẻ”.
Erich Fromm (1900-1980) là một nhà tâm lý học, xã hội học và triết học người Mỹ gốc Đức. Ông là một trong những người sáng lập Viện tâm lý, phân tâm và tâm thần học William Alanson White ở New York và từng giảng dạy tại nhiều trường đại học lớn ở Mỹ và Mexico. Ông là tác giả của nhiều cuốn sách nổi tiếng, bao gồm “Nghệ thuật yêu”, “Thoát khỏi tự do” và “Nghệ thuật sống”.
Admin
Nguồn: VnExpress
