Richard Lawrence Garwin, một nhà vật lý tài ba sinh ngày 19/4/1928 và qua đời ngày 13/5/2024, có lẽ là một trong những nhà khoa học có tầm ảnh hưởng lớn nhất thế kỷ 20 nhưng lại ít được biết đến rộng rãi. Phần lớn công trình nghiên cứu của ông được thực hiện dưới sự bảo mật nghiêm ngặt vì lý do quốc gia hoặc thương mại.
Trong suốt 40 năm làm việc tại IBM, Garwin đã tham gia vào vô số dự án nghiên cứu và sở hữu 47 bằng sáng chế ở nhiều lĩnh vực khác nhau, từ chụp cộng hưởng từ (MRI), máy in laser tốc độ cao đến màn hình cảm ứng. Ông từng là cố vấn cho sáu đời tổng thống Mỹ và có nhiều bài viết về các chủ đề quan trọng như vũ khí không gian, đại dịch, xử lý chất thải phóng xạ, các nguy cơ thảm họa và giải trừ vũ khí hạt nhân.
Một dấu ấn quan trọng trong sự nghiệp của Garwin là vào năm 1951, khi mới 23 tuổi, ông đã đóng vai trò then chốt trong việc thiết kế quả bom hydro đầu tiên trên thế giới. Trước đó, nhà vật lý lý thuyết Edward Teller và nhà toán học Stanislaw Ulam đã đưa ra lý thuyết mang tính đột phá về một quả bom hai thành phần, được đặt trong một vỏ hình trụ. Thành phần thứ nhất là một quả bom nguyên tử, khi phát nổ sẽ giải phóng các mảnh vỡ nguyên tử và bức xạ điện từ. Bức xạ này di chuyển với tốc độ ánh sáng, nén thành phần thứ hai chứa nhiên liệu hydro. Sau đó, tác động của các mảnh vỡ sẽ hoàn tất quá trình kích nổ.
Dưới yêu cầu của Teller, Garwin đã hiện thực hóa ý tưởng này thành một thiết kế chi tiết, được bảo mật tuyệt đối cho đến ngày nay. Thiết bị này, mang mật danh Ivy Mike, được lắp ráp trên đảo Elugelab thuộc đảo san hô Enewetak ở quần đảo Marshall, Thái Bình Dương. Với trọng lượng 80 tấn và chiều cao ba tầng, nó trông giống như một khu công nghiệp hơn là một quả bom, và chỉ được thiết kế để chứng minh tính khả thi của khái niệm.
Ngày 1/11/1952, vụ nổ Ivy Mike đã tạo ra sức công phá mạnh gấp 700 lần so với bom nguyên tử từng thả xuống Hiroshima và Nagasaki. Đảo Elugelab biến mất hoàn toàn khỏi bản đồ, và 80 triệu tấn san hô bị bốc hơi. Vụ nổ tạo ra một miệng hố rộng 1,6 km, bị nước Thái Bình Dương tràn vào. Đám mây hình nấm khổng lồ đạt độ cao 24.383 mét chỉ trong hai phút và tiếp tục bốc lên cao gấp bốn lần đỉnh Everest, trải rộng trên 96 km. Phần lõi của đám mây nóng hơn 30 lần so với tâm Mặt Trời, kèm theo một cầu lửa rộng 4,8 km.
Tuy nhiên, tên tuổi của Garwin không hề được nhắc đến trong các bản tin thời sự. Ông vẫn là một nhà khoa học vô danh, một giảng viên trẻ tại Đại học Chicago. Một tháng sau vụ thử bom hydro, ông gia nhập tập đoàn IBM tại Yorktown Heights, New York. Vị trí này cho phép ông đồng thời giảng dạy tại Đại học Columbia, thỏa mãn đam mê nghiên cứu khoa học, và tiếp tục làm cố vấn cho chính phủ tại Los Alamos và Washington.
Richard Garwin sinh ra tại Cleveland, Ohio. Ông là con trai cả của bà Leona, một thư ký pháp lý, và ông Robert Garwin, một giáo viên dạy điện tử tại một trường trung học kỹ thuật. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu đặc biệt, có thể sửa chữa các thiết bị gia dụng khi mới 5 tuổi.
Sau khi học tại các trường công lập ở Cleveland, Garwin vào Đại học Case Western Reserve năm 1944. Ông tốt nghiệp cử nhân vật lý năm 1947 và kết hôn với Lois Levy. Sau đó, họ chuyển đến Chicago, nơi Garwin được hướng dẫn bởi học giả đoạt giải Nobel Enrico Fermi. Ông nhận bằng thạc sĩ năm 1948 và bằng tiến sĩ năm 1949, khi mới 21 tuổi.
Bên cạnh các nghiên cứu khoa học ứng dụng cho IBM, Garwin còn dành nhiều thập kỷ nghiên cứu phương pháp quan sát sóng hấp dẫn. Các máy dò của ông đã quan sát thành công loại sóng này vào năm 2015, mở ra những hiểu biết mới về vũ trụ và hé lộ động lực của các hố đen.
Sau khi nghỉ hưu tại Đại học Chicago năm 1993, Garwin giữ chức chủ tịch hội đồng cố vấn kiểm soát và không phổ biến vũ khí của Bộ Ngoại giao Mỹ cho đến năm 2001. Ông được trao Huân chương Khoa học Quốc gia năm 2002 và Huân chương Tự do Tổng thống năm 2016, ghi nhận những đóng góp to lớn của ông cho khoa học và xã hội.
Admin
Nguồn: VnExpress
