Giữa bối cảnh Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm, các nhà sản xuất ô tô và nhà cung cấp linh kiện toàn cầu đang ráo riết tìm kiếm nguồn cung thay thế. Frank Eckard, Giám đốc điều hành Magnosphere, một nhà sản xuất nam châm của Đức, cho biết ông liên tục nhận được các cuộc gọi khẩn cấp từ các đối tác trong ngành. Nhiều người lo ngại rằng nhà máy của họ có thể phải ngừng hoạt động vào giữa tháng 7 nếu không tìm được nguồn cung nam châm dự phòng. “Toàn bộ ngành công nghiệp ô tô đang trong tình trạng hoảng loạn và sẵn sàng trả bất kỳ giá nào,” Eckard chia sẻ.
Đất hiếm là vật liệu then chốt trong sản xuất chất bán dẫn, linh kiện không thể thiếu trong nhiều sản phẩm, từ ô tô đến thiết bị quân sự. Việc Trung Quốc thắt chặt xuất khẩu đất hiếm làm dấy lên lo ngại về nguy cơ tê liệt hoạt động sản xuất, khiến các giám đốc điều hành phải tổ chức các cuộc họp khẩn cấp. Ngành công nghiệp ô tô lo ngại rằng tình trạng khan hiếm đất hiếm có thể gây ra cú sốc chuỗi cung ứng lớn thứ ba trong vòng 5 năm qua. Trước đó, tình trạng thiếu hụt chất bán dẫn đã khiến hàng triệu xe không thể xuất xưởng từ năm 2021 đến 2023, và đại dịch Covid-19 năm 2020 cũng đã làm gián đoạn hoạt động sản xuất trên toàn cầu.
Những cuộc khủng hoảng này đã thúc đẩy các công ty củng cố chiến lược chuỗi cung ứng, ưu tiên nguồn cung dự phòng cho các thành phần quan trọng và xem xét lại việc sử dụng mô hình “just-in-time” (vừa kịp lúc). Tuy nhiên, theo Eckard, dường như “không ai học được từ quá khứ”. Lần này, khi nguồn cung đất hiếm bị thắt chặt, ngành công nghiệp ô tô có rất ít lựa chọn. Hiệp hội các nhà cung cấp ô tô châu Âu (CLEPA) cho biết một số nhà máy cung cấp ô tô ở châu Âu đã phải đóng cửa hoặc tạm ngừng hoạt động nhiều lần.
Ô tô hiện đại sử dụng động cơ làm từ đất hiếm trong nhiều bộ phận, từ gương chiếu hậu, loa stereo đến bơm dầu, cần gạt nước và cảm biến rò rỉ nhiên liệu. Trung Quốc hiện kiểm soát tới 70% hoạt động khai thác đất hiếm toàn cầu, 85% công suất tinh chế và khoảng 90% sản lượng hợp kim kim loại và nam châm đất hiếm, theo AlixPartners. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính một chiếc xe điện trung bình sử dụng khoảng 0,5 kg các nguyên tố đất hiếm, trong khi một chiếc xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sử dụng khoảng một nửa lượng đó.
Các nhà sản xuất ô tô đã nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với nam châm đất hiếm, hoặc thậm chí phát triển nam châm không cần các nguyên tố này. Tuy nhiên, hầu hết các nỗ lực này cần nhiều năm nữa mới đạt được quy mô cần thiết. Các nhà sản xuất ô tô lớn như General Motors (GM), BMW và các nhà cung cấp như ZF và BorgWarner đang nghiên cứu các động cơ có hàm lượng đất hiếm thấp hoặc bằng không, nhưng ít công ty có thể mở rộng quy mô sản xuất đủ để cắt giảm chi phí.
Liên minh châu Âu (EU) đã đưa ra các sáng kiến như Đạo luật Nguyên liệu thô quan trọng để thúc đẩy các nguồn đất hiếm của châu Âu, nhưng theo Noah Barkin, cố vấn cấp cao tại Rhodium Group, những hành động này chưa đủ nhanh. Ngay cả những công ty đã phát triển các sản phẩm có thể bán được cũng phải vật lộn để cạnh tranh với các nhà sản xuất Trung Quốc về giá cả. David Bender, đồng giám đốc doanh nghiệp tái chế nam châm của hãng kim loại Đức Heraeus, cho biết họ chỉ hoạt động ở mức công suất 1% và có thể phải đóng cửa vào năm tới nếu doanh số không tăng.
Một số công ty đang tìm kiếm các giải pháp thay thế. Niron, một công ty có trụ sở tại Minneapolis, đã phát triển nam châm không chứa đất hiếm và huy động được hơn 250 triệu USD từ các nhà đầu tư, bao gồm GM, Stellantis và nhà cung cấp Magna. CEO Jonathan Rowntree cho biết công ty đã chứng kiến sự thay đổi đáng kể trong sự quan tâm từ các nhà đầu tư và khách hàng kể từ khi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc có hiệu lực. Niron đang lên kế hoạch xây dựng một nhà máy trị giá 1 tỷ USD dự kiến bắt đầu sản xuất vào năm 2029.
Warwick Acoustics, một công ty có trụ sở tại Anh, đã phát triển loa không chứa đất hiếm dự kiến sẽ xuất hiện trên một mẫu ô tô hạng sang vào cuối năm nay. CEO Mike Grant cho biết công ty đang đàm phán với khoảng 10 nhà sản xuất ô tô khác. Tuy nhiên, loại loa này dự kiến sẽ chưa có mặt trên các mẫu xe phổ thông trong khoảng 5 năm nữa.
Sự phụ thuộc của các nhà sản xuất ô tô vào Trung Quốc không chỉ giới hạn ở các nguyên tố đất hiếm. Một báo cáo năm 2024 của Ủy ban châu Âu (EC) cho biết Trung Quốc kiểm soát hơn 50% nguồn cung toàn cầu của 19 nguyên liệu thô chính, bao gồm mangan, than chì và nhôm. Andy Leyland, đồng sáng lập của công ty chuyên về chuỗi cung ứng SC Insights, cảnh báo rằng bất kỳ nguyên tố nào trong số đó cũng có thể được Trung Quốc sử dụng làm đòn bẩy. “Đây chỉ là một lời cảnh báo,” ông nói.
Admin
Nguồn: VnExpress
