Bộ Nội vụ đang nghiên cứu một cơ chế đột phá, cho phép các cơ quan Đảng và Nhà nước từ trung ương đến địa phương ký hợp đồng với nhân lực chất lượng cao ngoài biên chế. Mục tiêu là thực hiện các nhiệm vụ chuyên sâu như xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, thiết kế chương trình, đề án về kinh tế, khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển trí tuệ nhân tạo, cải cách thủ tục hành chính và xây dựng quy trình nội bộ. Đồng thời, các cơ quan cũng sẽ được phép ký hợp đồng dịch vụ để thuê ngoài một số công việc hỗ trợ, phục vụ, thay vì tuyển dụng biên chế như trước đây.
Trong cuộc phỏng vấn với VnExpress, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã chia sẻ về đề xuất này.
**Giải quyết bài toán nhân sự hiện tại**
Theo Bộ trưởng, việc thuê chuyên gia và doanh nhân sẽ giải quyết những tồn tại cố hữu trong bộ máy hành chính công. Thực tế hiện nay đòi hỏi bộ máy nhà nước phải đáp ứng những yêu cầu mới, đặc biệt trong các lĩnh vực như chuyển đổi số, quản trị công hiện đại, trí tuệ nhân tạo, xây dựng chính sách công và quản lý đầu tư công. Những lĩnh vực này đòi hỏi kiến thức chuyên sâu, kinh nghiệm thực tiễn và khả năng đổi mới sáng tạo.
Mặc dù đội ngũ công chức hiện nay đã được chuẩn hóa về trình độ, nhưng vẫn còn hạn chế về năng lực điều hành và tư duy đột phá, đặc biệt trong bối cảnh khoa học công nghệ thay đổi nhanh chóng. Do đó, cần có nguồn nhân lực vừa toàn diện, vừa chuyên sâu và có khả năng đáp ứng ngay lập tức.
Cơ chế ký hợp đồng được kỳ vọng sẽ tận dụng tối đa kinh nghiệm và năng lực đặc thù của doanh nhân, nhà khoa học và chuyên gia, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, tinh gọn bộ máy và thúc đẩy cải cách hành chính. Sự tham gia trực tiếp của nguồn lực xã hội chất lượng cao vào công vụ sẽ góp phần cải thiện hiệu suất của bộ máy nhà nước.
**Linh hoạt trong tuyển dụng**
Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, để tận dụng được nguồn nhân lực chất lượng cao, không thể áp dụng phương thức tuyển dụng truyền thống. Việc tuyển dụng qua thi tuyển hoặc xét tuyển gắn với biên chế thường khó thu hút người giỏi thực sự, đặc biệt là các chuyên gia đầu ngành, doanh nhân thành công hoặc người có kinh nghiệm quốc tế. Nhiều người có mong muốn đóng góp cho đất nước nhưng lại không muốn trở thành công chức.
Việt Nam có nguồn lực dồi dào các nhà trí thức, chuyên gia và doanh nhân, cả trong và ngoài nước, sẵn sàng đóng góp cho đất nước. Tuy nhiên, họ có thể không muốn tham gia vào hệ thống công chức, viên chức do những rào cản về thủ tục, điều kiện và chế độ. Vì vậy, cần có một cơ chế mới linh hoạt, công khai và dựa trên kết quả công việc để huy động lực lượng này.
Cơ chế mới sẽ không theo mô hình công chức hợp đồng truyền thống mà sẽ ký hợp đồng để họ thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể mang tính chất lãnh đạo, điều hành.
**Tiêu chí tuyển chọn và phạm vi công việc**
Bộ trưởng khẳng định, đây không phải là tuyển dụng công chức hay bổ nhiệm lãnh đạo theo quy trình thông thường, mà là giao khoán một phần việc, một nhiệm vụ hoặc một chức trách cho người có năng lực thực sự, thông qua hợp đồng làm việc có thời hạn và ràng buộc bằng kết quả đầu ra.
Người được thuê không bắt buộc phải là đảng viên, không giới hạn tuổi tác, nhưng phải chứng minh được năng lực qua hồ sơ thành tích, kinh nghiệm thực tiễn, uy tín chuyên môn và cam kết rõ ràng với nhiệm vụ được giao. Họ có thể là doanh nhân đã điều hành thành công doanh nghiệp lớn, nhà khoa học có sản phẩm nghiên cứu hiệu quả, chuyên gia chính sách từng tham gia xây dựng luật, hoặc người Việt ở nước ngoài am hiểu thể chế hiện đại.
Tiêu chí lựa chọn sẽ do cơ quan chủ trì nhiệm vụ quyết định, trên nguyên tắc công khai, minh bạch và cạnh tranh. Hội đồng tuyển chọn cần có sự tham gia của các chuyên gia độc lập để đánh giá năng lực thực tế và sản phẩm đầu ra của ứng viên, thay vì chỉ dựa vào bằng cấp hay hồ sơ hành chính.
Người được thuê sẽ làm việc theo cơ chế đặc thù, không vào biên chế, không giữ chức vụ hành chính, nhưng có thể được giao quyền điều động nhân sự ở một lĩnh vực, một đơn vị hoặc quyết định một đề án cụ thể.
Các cơ quan phải thiết kế rõ ràng nội dung công việc, thời hạn thực hiện, mục tiêu sản phẩm đầu ra, quyền hạn và trách nhiệm, cũng như cơ chế đánh giá, thanh toán, khen thưởng hoặc chấm dứt hợp đồng nếu không đạt yêu cầu. Dự thảo nghị định được xây dựng theo hướng trao quyền chủ động cho người đứng đầu bộ, ngành, địa phương trong việc thỏa thuận điều khoản hợp đồng, nhằm tạo ra cơ chế linh hoạt và hiệu quả để tháo gỡ những điểm nghẽn trong bộ máy hành chính.
Người được thuê có thể tham gia trực tiếp vào quy trình ra quyết định, điều hành nhóm làm việc và đề xuất chính sách, nhưng trách nhiệm hành chính, pháp lý cuối cùng vẫn thuộc về thủ trưởng cơ quan hoặc người được Nhà nước giao thẩm quyền.
**Bước ngoặt trong cải cách hành chính**
Bộ trưởng nhấn mạnh rằng, việc áp dụng cơ chế thuê nhân sự sẽ tạo ra bước ngoặt lớn trong cải cách hành chính, chuyển từ tư duy “quản lý con người” sang “quản lý theo sản phẩm và kết quả”. Bộ máy không còn cứng nhắc chỉ dựa vào biên chế mà có thể huy động nguồn lực bên ngoài khi cần thiết, đúng người, đúng việc và đúng thời điểm.
Cách làm này đã được thể hiện bước đầu qua Nghị định 111/2022, cho phép đơn vị sự nghiệp công lập ký hợp đồng với viên chức làm chuyên môn, đặc biệt trong lĩnh vực y tế và giáo dục. Một số địa phương đã mạnh dạn mời chuyên gia, giáo sư đầu ngành về điều hành trung tâm y tế, làm giám đốc bệnh viện hoặc hiệu trưởng các trường chất lượng cao, mang lại kết quả tích cực.
Nếu áp dụng tương tự với cơ quan hành chính, bộ máy công quyền sẽ có thêm kênh bổ sung những người có năng lực mà không bị ràng buộc bởi quy trình bổ nhiệm, biên chế cứng nhắc, từ đó tăng hiệu quả điều hành và giảm tính hình thức trong hoạt động công vụ.
**Thách thức và giải pháp**
Thách thức lớn nhất hiện nay là chưa có cơ chế tài chính phù hợp để trả thù lao tương xứng. Ngân sách vẫn chủ yếu được phân bổ theo biên chế và tư duy bao cấp, thay vì gắn với sản phẩm đầu ra và hiệu quả công việc. Điều này làm giảm động lực phấn đấu và khiến nhiều cơ quan lúng túng, không dám thuê chuyên gia giỏi vì không có cơ sở pháp lý và nguồn lực tài chính để chi trả đúng mức.
Tuy nhiên, Nghị quyết 66 của Bộ Chính trị đã chỉ đạo rõ ràng, tạo hành lang chính trị quan trọng để tháo gỡ vướng mắc này. Theo đó, các sản phẩm lập pháp, lập quy sẽ được bố trí mức kinh phí hợp lý, làm căn cứ để Bộ Nội vụ đề xuất cơ chế mới cho việc thuê chuyên gia và sử dụng dịch vụ ngoài khu vực công.
Bộ Nội vụ sẽ phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan để xây dựng định mức kinh tế – kỹ thuật cho từng loại đề án, nhiệm vụ, đồng thời thí điểm mô hình “đặt hàng – khoán gọn – đánh giá – trả lương theo kết quả” ở một số lĩnh vực như xây dựng chính sách, số hóa hồ sơ, cải cách thủ tục hành chính và đầu tư công.
Khi xác định rõ đầu ra, việc sử dụng ngân sách sẽ minh bạch, hiệu quả và tránh được tiêu cực. Cơ chế mới này sẽ tạo động lực thực chất, người có năng lực và sản phẩm cụ thể sẽ được trả công xứng đáng. Về lâu dài, cần thúc đẩy mô hình “outsourcing” – thuê ngoài theo vị trí việc làm và dịch vụ cụ thể, thay vì tuyển dụng, biên chế như hiện nay.
**Kỳ vọng vào sự đổi mới**
Bộ trưởng kỳ vọng rằng, đây không chỉ là một giải pháp tình thế mà là hướng đi chiến lược trong cải cách nền công vụ. Khi xây dựng Nhà nước kiến tạo phát triển, phục vụ người dân và doanh nghiệp, bộ máy công quyền phải vận hành theo nguyên lý mở, năng động và hiệu quả. Để làm được điều đó, nền công vụ phải biết cách thu hút chất xám và trí tuệ từ xã hội tham gia vào quá trình hoạch định và thực thi chính sách.
Cơ chế này sẽ tạo điều kiện để nhân tài ngoài khu vực công có cơ hội đóng góp trực tiếp vào hoạt động của bộ máy nhà nước, giúp nâng cao chất lượng chính sách, tính thực tiễn trong điều hành và làm cho bộ máy trở nên linh hoạt, nhạy bén hơn. Việc có thêm nguồn lực giỏi từ bên ngoài cũng sẽ tạo áp lực cạnh tranh tích cực, buộc đội ngũ công chức phải không ngừng hoàn thiện bản thân và làm việc hiệu quả hơn.
Nếu được thiết kế bài bản, vận hành minh bạch và gắn chặt giữa trách nhiệm cá nhân với kết quả đầu ra, mô hình thuê chuyên gia làm việc trong khu vực công hoàn toàn có thể trở thành chuẩn mực mới trong sử dụng nhân sự hiệu quả, là bước đột phá có ý nghĩa lâu dài trong xây dựng nền công vụ hiện đại, phục vụ và đáng tin cậy.
Admin
Nguồn: VnExpress
