Ngày 9/6 vừa qua, Bộ trưởng Y tế Hoa Kỳ Robert F. Kennedy Jr. đã gây bất ngờ khi quyết định giải tán toàn bộ 17 thành viên của Ủy ban Cố vấn về Thực hành Tiêm chủng (ACIP). Theo thông báo chính thức, động thái này nhằm “tái thiết lập niềm tin của công chúng vào các quyết định liên quan đến vaccine” và loại bỏ những “xung đột lợi ích tiềm ẩn” có thể xảy ra trong quá trình tư vấn.
Đây là một sự kiện chưa từng có tiền lệ, khi toàn bộ ủy ban cố vấn y tế cấp quốc gia bị thay thế đồng loạt, tạo ra một khoảng trống lớn trong hệ thống đưa ra quyết định về tiêm chủng tại Hoa Kỳ.
**Lịch sử hình thành và vai trò của ACIP**
ACIP là một ủy ban cố vấn khoa học độc lập, trực thuộc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC). Nhiệm vụ chính của ủy ban là đưa ra các khuyến nghị về việc sử dụng vaccine cho cộng đồng. Các quyết định của ACIP có ảnh hưởng sâu rộng đến hàng triệu người dân Mỹ, bởi chúng thường được CDC chấp thuận và trở thành cơ sở cho các chương trình bảo hiểm, y tế công cộng và chính sách tiêm chủng trong trường học.
Ủy ban này được thành lập vào năm 1964, trong bối cảnh Hoa Kỳ đang đẩy mạnh phát triển vaccine phòng bệnh bại liệt, sởi và quai bị, nhưng lại thiếu một cơ chế thống nhất để hướng dẫn tiêm chủng trên toàn quốc. Vào thời điểm đó, các cơ quan trung ương chưa đảm nhận vai trò này.
Sự ra đời của ACIP nhằm mục đích chuẩn hóa các khuyến nghị về tiêm chủng, cung cấp một nền tảng khoa học rõ ràng để các nhà hoạch định chính sách có thể triển khai các chương trình tiêm chủng trên diện rộng. Ủy ban hoạt động theo Đạo luật Tư vấn Liên bang (FACA), đảm bảo tính độc lập và minh bạch trong quá trình ra quyết định.
ACIP bao gồm 17 thành viên chính thức có quyền biểu quyết, là những chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực như nhi khoa, bệnh truyền nhiễm, dịch tễ học, y học cộng đồng và tiêm chủng. Bên cạnh đó, ủy ban còn có các thành viên không có quyền biểu quyết đến từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA), Viện Y tế Quốc gia (NIH), Bộ Quốc phòng, cùng hơn 30 cố vấn từ Hiệp hội Y khoa Mỹ (AMA), Học viện Nhi khoa Mỹ (AAP) và các tổ chức y tế chuyên môn khác.
**Cơ sở khoa học của các khuyến nghị**
Trong nhiều thập kỷ, ACIP đã đóng vai trò quan trọng trong việc đưa ra các khuyến nghị quan trọng cho chính sách vaccine quốc gia. Hướng dẫn của ủy ban định hình lịch tiêm chủng tiêu chuẩn được áp dụng cho người dân Mỹ, đồng thời ảnh hưởng đến các chương trình bảo hiểm và quy định nhập học. Trong đại dịch Covid-19, ACIP đã đề xuất thứ tự ưu tiên tiêm vaccine, phân bổ liều theo nhóm nguy cơ và quyết định lịch tiêm nhắc lại. Trước đó, ủy ban đã mở rộng đối tượng tiêm vaccine HPV sang nam giới, đồng thời khuyến nghị tiêm vaccine phế cầu PCV21 cho người trên 50 tuổi để bảo vệ nhóm dân số này khỏi nguy cơ viêm phổi.
Các khuyến nghị của ACIP được xây dựng dựa trên mô hình đánh giá GRADE, bao gồm phân tích dữ liệu thử nghiệm lâm sàng, hiệu quả thực tế, dữ liệu dịch tễ học và mô hình đánh giá lợi ích – rủi ro – chi phí. Với sự hỗ trợ từ CDC, NIH và các viện hàn lâm, quy trình này giúp đảm bảo tính khách quan của bằng chứng.
Các phiên họp của ACIP được truyền trực tuyến và biên bản được lưu trữ công khai. Tất cả các thành viên đều phải khai báo đầy đủ các mối liên hệ tài chính để tránh xung đột lợi ích.
ACIP không trả lương cho các thành viên. Họ chỉ được hoàn trả chi phí đi lại và sinh hoạt khi tham dự các cuộc họp từ nguồn ngân sách của CDC. Trong trường hợp có xung đột lợi ích, thành viên đó phải tự rút khỏi phần thảo luận và biểu quyết. Các tổ chức như KFF và CIDRAP đánh giá ACIP là một trong những mô hình cố vấn khoa học ít bị ảnh hưởng bởi lợi ích cá nhân nhất trong hệ thống y tế Mỹ.
**Tác động của ACIP đến chính sách vaccine của Mỹ**
Ảnh hưởng của ACIP không chỉ dừng lại ở việc tư vấn. Theo Đạo luật Bảo vệ Bệnh nhân và Chăm sóc Giá cả Phải chăng (ACA), các loại vaccine do ACIP đề xuất sẽ được các công ty bảo hiểm chi trả 100%, đồng thời trở thành tiêu chuẩn trong các chương trình quốc gia như Vaccines for Children (VFC). Nhờ đó, hàng triệu trẻ em thuộc các gia đình có thu nhập thấp có thể tiếp cận vaccine miễn phí. ACIP cũng là nơi đầu tiên công bố khuyến nghị sử dụng vaccine RSV cho người lớn tuổi, một bước tiến quan trọng nhằm ngăn ngừa nhập viện và tử vong trong mùa cúm.
Quyết định thay thế toàn bộ 17 thành viên ACIP tiếp tục gây ra nhiều tranh cãi trong giới chuyên gia y tế. Hiệp hội Y khoa Mỹ cho rằng động thái này “làm xói mòn niềm tin của cộng đồng vào vaccine”. Tiến sĩ Jonathan Temte, cựu chủ tịch ACIP, cảnh báo rằng đây có thể là một bước lùi trong việc đảm bảo tính khoa học và minh bạch của các khuyến nghị tiêm chủng quốc gia.
Mặc dù quyết định sa thải đã có hiệu lực, nhưng quy trình bổ nhiệm các thành viên thay thế vẫn chưa được công bố rõ ràng. Một số nhà khoa học lo ngại rằng các chuyên gia mới có thể được lựa chọn theo tiêu chí chính trị thay vì chuyên môn.
Admin
Nguồn: VnExpress
