Trong bối cảnh căng thẳng leo thang kéo dài, ngày 13/6 vừa qua, Israel đã tiến hành một chiến dịch không kích bất ngờ vào nhiều mục tiêu trọng yếu của Iran, bao gồm các cơ sở hạt nhân và căn cứ quân sự, hiện thực hóa những đồn đoán về một cuộc tấn công phủ đầu đã được bàn luận trong nhiều tháng.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố rằng cuộc tấn công đã nhắm trúng “cơ sở làm giàu hạt nhân chính ở Natanz” và “các nhà khoa học hạt nhân hàng đầu Iran”, cáo buộc Tehran đang đẩy nhanh chương trình hạt nhân và coi đây là mối đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong của Israel. Ông Netanyahu cũng nhấn mạnh rằng hành động này nhằm ngăn chặn Iran trì hoãn các cuộc đàm phán hạt nhân với Hoa Kỳ, đồng thời ca ngợi vai trò lãnh đạo của Tổng thống Donald Trump, mặc dù không xác nhận liệu Mỹ có ủng hộ chiến dịch này hay không. Về phía Washington, họ tuyên bố “không liên quan” đến cuộc không kích.
Vậy, điều gì đã thúc đẩy Israel chọn thời điểm hiện tại để thực hiện kế hoạch tấn công vốn được ấp ủ từ lâu?
Từ lâu, Israel đã coi Iran là đối thủ lớn nhất ở Trung Đông, quyết tâm ngăn chặn quốc gia này sở hữu vũ khí hạt nhân. Thủ tướng Netanyahu đã nhiều lần khẳng định quyết tâm này, gần đây nhất là vào tháng 4, khi ông tuyên bố Iran “sẽ không thể có được vũ khí hạt nhân, bằng bất cứ giá nào”.
Theo các nhà phân tích, chương trình hạt nhân của Iran đã có những bước tiến đáng kể trong thập kỷ qua, đặc biệt là trong lĩnh vực làm giàu uranium. Iran đã làm giàu uranium tới độ tinh khiết 60%, vượt xa mức giới hạn 3,67% được quy định trong Kế hoạch Hành động Toàn diện chung (JCPOA) năm 2015.
Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) ước tính rằng Iran hiện đang sở hữu gần 275 kg uranium làm giàu ở mức 60%, gần đạt đến cấp độ vũ khí (90%). Mặc dù Tehran khẳng định quyền làm giàu uranium theo Hiệp ước Không phổ biến Vũ khí hạt nhân (NPT) và khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích hòa bình, nhưng mức độ làm giàu uranium hiện tại của Iran là cao nhất so với bất kỳ quốc gia nào không sở hữu vũ khí hạt nhân.
Tình báo Mỹ và Israel cho rằng Iran hiện có khả năng sản xuất đủ vật liệu cho 10 vũ khí hạt nhân, mặc dù việc chế tạo một quả bom hoàn chỉnh có thể mất thêm nhiều tháng. Điều này đã làm gia tăng lo ngại tại Tel Aviv và thúc đẩy các cuộc thảo luận về khả năng tấn công Tehran.
Bên cạnh đó, việc IAEA tuyên bố vào ngày 12/6 rằng Iran lần đầu tiên trong hai thập kỷ không tuân thủ các nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân càng làm gia tăng mối lo ngại. Tehran đã lên án động thái này, cho rằng nó gây tổn hại đến “uy tín và danh tiếng” của IAEA.
Một yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến quyết định của Israel là sự suy yếu tương đối của Iran kể từ khi Hamas tấn công Israel vào tháng 10/2023, dẫn đến cuộc xung đột ở Gaza. Các nhóm đồng minh trong “Trục Kháng chiến” do Iran hậu thuẫn, như Hamas, Hezbollah và Houthi, đã chịu nhiều tổn thất trong các cuộc chiến với Israel.
Theo một số nguồn tin, Thủ tướng Netanyahu đã nhiều lần nhấn mạnh trong các cuộc thảo luận kín rằng sự suy yếu của Iran sẽ không kéo dài lâu, và Israel chỉ có một cơ hội ngắn để hành động.
Trước đây, Iran thường dựa vào khả năng phản ứng mạnh mẽ của Hezbollah ở Lebanon để răn đe Israel. Tuy nhiên, sau khi cuộc chiến giữa Hezbollah và Israel nổ ra, nhóm này đã chịu thiệt hại nặng nề, mất nhiều chỉ huy và hàng nghìn tay súng, buộc phải chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn với Israel.
Tại Gaza, Hamas cũng suy yếu đáng kể và phải vật lộn để tồn tại trước các chiến dịch quân sự của Israel. Tại Yemen, Houthi đã hứng chịu các cuộc tấn công liên tiếp từ Mỹ và Israel, làm suy giảm khả năng đáp trả của họ.
Trong bối cảnh đó, Iran dường như nhận ra rằng họ không thể dựa vào các thành viên trong “Trục Kháng chiến” để răn đe Israel, mà phải chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Các quan chức ở Tehran cho biết chính phủ đã lên kế hoạch cho một cuộc phản công quy mô lớn, sử dụng hàng trăm tên lửa đạn đạo nhắm vào các thành phố Israel và các căn cứ quân sự của Mỹ trên khắp Trung Đông.
Bộ trưởng Quốc phòng Iran Aziz Nasirzadeh cảnh báo rằng “Mỹ sẽ phải rời khỏi khu vực vì tất cả các căn cứ quân sự của họ đều nằm trong tầm bắn của chúng tôi”.
Một trong những lý do khiến Israel do dự trong việc tấn công Iran trong những năm qua là hệ thống phòng không mạnh mẽ của Tehran. Tuy nhiên, hệ thống này đã suy yếu đáng kể do các cuộc tấn công nhỏ lẻ của Israel trong năm ngoái. Gần đây, tình báo Israel dường như đã tiến hành các chiến dịch bí mật nhắm vào các tổ hợp phòng không này.
Một quan chức cấp cao Israel cho biết Mossad đã triển khai một số hoạt động phá hoại nhằm vào hệ thống phòng không và tên lửa tầm xa của Iran, tạo điều kiện cho các chiến đấu cơ Israel thực hiện các cuộc tấn công quy mô lớn an toàn hơn. Các nhà phân tích cho rằng nếu Israel chần chừ quá lâu, Iran có thể khôi phục hệ thống phòng thủ, khiến Tel Aviv mất đi “cơ hội vàng”.
Một quan chức Israel tuyên bố rằng chiến dịch không kích phủ đầu đã “vô hiệu hóa các tổ hợp phòng không, tên lửa đất đối đất và tiêu diệt nhiều quan chức cấp cao Iran”.
Nhiều tiếng nổ lớn đã được ghi nhận tại cơ sở làm giàu uranium Natanz, kèm theo cột khói đen bốc lên. Mức độ thiệt hại mà Israel gây ra cho cơ sở này vẫn chưa được xác định.
Tuy nhiên, theo Yossi Mekelberg, chuyên gia cấp cao tại viện nghiên cứu Chatham House, việc tấn công Iran “có thể không phải là một ý hay” đối với Israel, vì nó có thể dẫn đến những đòn trả đũa quyết liệt từ Tehran.
Cuộc tấn công của Israel cũng có thể thúc đẩy Iran đẩy mạnh chương trình vũ khí của mình, di chuyển các cơ sở xuống sâu hơn dưới lòng đất và cấm các thanh sát viên IAEA tiếp cận.
Các lãnh đạo Iran cũng có thể quyết định rằng đã đến lúc họ cần sở hữu vũ khí hạt nhân để đảm bảo khả năng răn đe và tự vệ, vượt qua lằn ranh mà họ đã vạch ra trong gần 25 năm qua, làm gia tăng nguy cơ chạy đua vũ trang hạt nhân ở khu vực và trên thế giới.
Admin
Nguồn: VnExpress
