Trong một buổi trò chuyện trên chương trình “CBS Saturday Morning” cách đây hơn một tháng, Geoffrey Hinton, nhà khoa học đoạt giải Nobel 2024 trong lĩnh vực liên quan đến AI, đã đưa ra một phép so sánh thú vị. Gần đây, những dấu hiệu “điên rồ” trong tốc độ phát triển của AI ngày càng trở nên rõ rệt.
Người dùng AI trên khắp thế giới không khỏi thốt lên từ “điên rồ” khi chứng kiến những tính năng mới của các ứng dụng tạo sinh: tạo giọng nói (thậm chí cả giọng Huế) từ văn bản, tạo podcast với những cuộc trò chuyện sống động như thật, thiết kế trang web chỉ trong vài nốt nhạc, và thậm chí thực hiện một nghiên cứu khoa học về “Lịch sử phát triển của vật lý lượng tử” chỉ trong vài phút. Gần đây nhất, “cơn sốt” tạo video với Google Veo 3 đã gây kinh ngạc và đồng thời làm sâu sắc thêm nỗi lo sợ về việc AI sẽ thay thế con người.
Một năm trước, một tỷ phú ở Hollywood đã đình chỉ dự án phim trị giá gần một tỷ đô la sau khi những giới thiệu đầu tiên về khả năng tạo video của Sora xuất hiện. Dường như đây là một quyết định kinh doanh hợp lý, mặc dù nó khiến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn người mất việc làm. Rủi ro lớn nhất không chỉ là mất việc, mà còn là vấn đề phẩm giá con người. Công việc không chỉ mang lại thu nhập để nuôi sống bản thân và gia đình, mà còn là cơ hội để thể hiện năng lực và giá trị của mỗi người đối với xã hội. Về lâu dài, xã hội sẽ phải đối mặt với những bất ổn tiềm ẩn khi tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, khiến con người không có cơ hội tham gia vào thị trường lao động, dẫn đến tình trạng “nhàn cư vi bất thiện”.
Các nghiên cứu về năng lực AI trong vài tháng qua cũng cho thấy những dấu hiệu đáng lo ngại về sự phát triển của AI. Nhà khoa học máy tính Yoshua Bengio, một đồng nghiệp của Geoffrey Hinton, đã trình bày tại diễn đàn TED 2025 rằng năng lực của các ứng dụng AI thường tăng gấp đôi chỉ trong vòng 7 tháng. Dựa trên các nghiên cứu thực nghiệm của mình và cộng sự, Bengio cảnh báo rằng AI đã học được cách lừa dối, gian lận và tự bảo vệ để thoát khỏi sự kiểm soát của những người tạo ra chúng.
Bengio cũng giải thích lý do tại sao AI lại phát triển nhanh chóng như vậy. Tính đến đầu quý 2 năm 2025, các công ty công nghệ lớn như Meta, Google, OpenAI, Microsoft… đã tăng gấp đôi khoản đầu tư vào AI so với năm 2023, lên đến khoảng 160 tỷ USD. Mục tiêu rõ ràng là các công ty này muốn giành lợi thế trong việc tạo ra ứng dụng AI thông minh hơn con người (AGI) và có thể thay thế ngày càng nhiều công việc của con người. Tuy nhiên, nghịch lý thay, nguồn lực đầu tư về tài chính và nhân sự mà các công ty công nghệ phải bỏ ra để đảm bảo an toàn kỹ thuật trong quá trình phát triển AI lại ngày càng giảm đi.
Việc đảm bảo an toàn cho con người trong quá trình “nuôi hổ AI” không phải là một vấn đề mới. Lời kêu gọi tạm dừng phát triển AI trong 6 tháng, được đưa ra bởi hơn 60 nhà khoa học máy tính, doanh nhân và người nổi tiếng vào tháng 3 năm 2023, đã nhanh chóng bị lãng quên.
Trong bài chia sẻ của mình, Yoshua Bengio tâm sự rằng ông là một người hướng nội điển hình. Vùng an toàn của ông là phòng thí nghiệm với máy tính, các thiết bị công nghệ và sinh viên ngành kỹ thuật. Tuy nhiên, ông cảm thấy cần phải dũng cảm bước ra để cảnh báo mọi người về những rủi ro khi AI phát triển quá nhanh. Ông nhận thấy mình có trách nhiệm kêu gọi các quốc gia, tập đoàn công nghệ và mọi người đưa ra những giải pháp thiết thực hơn để đảm bảo sự phát triển an toàn và đạo đức của AI. Bản thân ông và nhiều nhà khoa học, kỹ sư máy tính đang đầu tư để phát triển các giải pháp kỹ thuật, với hy vọng sự lớn mạnh của AI sẽ mang lại một tương lai tốt đẹp cho nhân loại.
Để AI thực sự mang lại lợi ích, các quốc gia cần có những quy định mạnh mẽ hơn để buộc các công ty công nghệ đảm bảo tỷ lệ đầu tư tài chính và nhân sự cho các vấn đề an toàn kỹ thuật. Một đề xuất hiện nay là dành tối thiểu 20% nguồn tài chính cho các giải pháp an toàn kỹ thuật. Nhà nước cũng nên đầu tư vào các dự án nghiên cứu, tạo ra các AI an toàn và kiểm soát rủi ro của ứng dụng đối với người dùng. Các khóa đào tạo về AI cũng cần tăng cường nội dung cảnh báo và hướng dẫn sử dụng an toàn, có trách nhiệm và phù hợp với đạo đức.
Tôi liên tục nhận được câu hỏi từ các bậc cha mẹ và thầy cô về việc nên làm gì trước “làn sóng” sử dụng AI của học sinh, sinh viên. Nhiều người đang cảm thấy lo lắng, thậm chí sợ hãi khi thấy con em mình lạm dụng AI. Tình trạng “cái gì cũng hỏi AI” có thể tạo ra một thế hệ phụ thuộc vào trí tuệ nhân tạo.
Kỹ năng sử dụng các ứng dụng AI ngày càng dễ học hơn, nhưng điều quan trọng là phải duy trì thái độ đúng đắn để sử dụng AI cho những mục tiêu tốt đẹp và tuân thủ các quy tắc an toàn và đạo đức. Trong các khóa đào tạo về AI, nghịch lý thay, nội dung về cách sử dụng AI an toàn và có trách nhiệm lại thường bị bỏ qua, vì những người đào tạo thường chỉ muốn gây ấn tượng với khách hàng bằng những tính năng siêu việt của AI.
Con “hổ AI” đang ẩn mình trong từng chiếc điện thoại thông minh hay laptop cá nhân. Nó có thể nuốt chửng tư duy, khả năng sáng tạo, khiến con người dần trở nên “thối não” trong khi vẫn tưởng mình đang làm việc trí óc.
Admin
Nguồn: VnExpress
