Rạng sáng ngày 13/6, Israel đã tiến hành chiến dịch quân sự mang tên “Sư tử Trỗi dậy”, sử dụng hơn 200 chiến đấu cơ để tấn công hàng loạt cơ sở hạt nhân và quân sự trên khắp Iran. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố rằng hành động này là “bước đi cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia” và ngăn chặn Iran sở hữu vũ khí hạt nhân.
Đáp trả, Iran đã phóng khoảng 200 tên lửa đạn đạo nhắm vào các mục tiêu trên lãnh thổ Israel, bao gồm các trung tâm quân sự và căn cứ không quân, trong chiến dịch trả đũa mang tên “Lời hứa Đích thực 3”. Sau đó, Israel tiếp tục không kích các thành phố Tabriz, Lorestan, Hamedan và Kermanshah của Iran.
Các chuyên gia nhận định rằng sự leo thang căng thẳng này có thể gây ra những tác động đáng kể đến giá dầu, chính sách lãi suất của Mỹ, giao thương đường biển và nguồn cung khí đốt cho châu Âu.
Giá dầu có khả năng tăng lên mức 80-90 USD/thùng nếu tình hình căng thẳng tiếp tục leo thang. Ban đầu, các cuộc không kích của Israel đã đẩy giá dầu tăng 13%, nhưng sau đó đã có sự điều chỉnh. Giá dầu Brent đã tăng hơn 9% trong một tuần, vượt mức 74 USD/thùng.
Patrick De Haan, Phó chủ tịch phân tích xăng dầu tại GasBuddy, cho rằng đây chỉ là “bước khởi đầu của căng thẳng Israel – Iran”, và là một “tín hiệu không tốt” cho dòng chảy dầu mỏ.
Ngân hàng ING (Hà Lan) nhận định rằng đợt tăng giá này có thể hạ nhiệt nếu không có sự gián đoạn thực tế nào đối với dòng chảy dầu của Iran. Tuy nhiên, mức độ bất ổn địa chính trị gia tăng có thể giữ giá dầu Brent dao động trong khoảng 65-70 USD/thùng trong ngắn hạn.
Nếu căng thẳng leo thang và dẫn đến gián đoạn nguồn cung dầu từ Iran, giá dầu có thể tăng thêm. Iran hiện sản xuất 3,3 triệu thùng dầu mỗi ngày và xuất khẩu khoảng 1,7 triệu thùng. Việc mất đi nguồn cung này có thể đẩy giá dầu lên 80 USD/thùng và ổn định ở mức 75-80 USD/thùng, theo ING.
Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) hiện có công suất dự phòng khoảng 5 triệu thùng mỗi ngày và có thể tăng sản lượng để bù đắp sự gián đoạn nguồn cung. Bà Helima Croft, Giám đốc chiến lược hàng hóa toàn cầu tại RBC Capital Markets, dự đoán rằng Tổng thống Mỹ có thể tìm đến nguồn dự trữ của OPEC để kiềm chế giá dầu.
Goldman Sachs ước tính rằng nếu xuất khẩu dầu của Iran giảm mạnh, OPEC+ có thể bù đắp một nửa sản lượng này. Trong trường hợp đó, giá dầu Brent có thể vượt 90 USD/thùng trước khi trở lại mức 60-70 USD vào năm sau.
Một kịch bản nghiêm trọng hơn là căng thẳng dẫn đến gián đoạn hoạt động vận chuyển qua eo biển Hormuz, tuyến đường huyết mạch của dòng chảy dầu từ vùng Vịnh. Iran đã xem xét nghiêm túc việc đóng cửa eo biển này.
Khoảng 21 triệu thùng dầu đi qua eo biển Hormuz mỗi ngày, tương đương 20% lượng tiêu thụ hàng ngày trên toàn cầu. Jorge León, Trưởng bộ phận phân tích địa chính trị tại Rystad Energy, đánh giá rằng nếu Iran làm gián đoạn luồng dầu qua eo biển Hormuz, có thể xảy ra một cú sốc nguồn cung nghiêm trọng, kéo theo giá dầu tăng vọt.
Trong trường hợp này, năng lực dự phòng của OPEC sẽ không còn hiệu quả, và các chính phủ có thể phải sử dụng đến kho dự trữ dầu chiến lược, nhưng đây chỉ là một giải pháp tạm thời.
Goldman Sachs ước tính giá dầu có thể tăng vọt lên hơn 100 USD/thùng nếu có “sự gián đoạn kéo dài” với eo biển Hormuz, mặc dù kịch bản này ít có khả năng xảy ra.
Theo Rystad Energy, nếu Iran chọn phản ứng “giới hạn” nhắm vào các mục tiêu quân sự của Israel, thị trường dầu mỏ có thể chỉ phản ứng “ở mức kiểm soát và tạm thời”.
Căng thẳng leo thang cũng có thể tác động đến thị trường khí đốt châu Âu. Qatar là nước xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) lớn thứ ba thế giới, và toàn bộ nguồn cung của họ đều đi qua eo biển Hormuz. Bất kỳ gián đoạn nào cũng có thể khiến thị trường LNG toàn cầu rơi vào tình trạng thiếu hụt, đẩy cuộc cạnh tranh về giá giữa các nhà mua châu Âu và châu Á lên cao hơn.
Lạm phát ở Mỹ đang ổn định nhờ lượng hàng tồn kho dồi dào, nhưng theo ING, dư địa đó sắp cạn và lạm phát sẽ tăng mạnh hơn trong mùa hè. Giá dầu tăng cao sẽ củng cố xu hướng này, làm giảm khả năng Fed hạ lãi suất trong quý III.
Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cũng sẽ gặp khó khăn. Lạm phát tại eurozone gần đây ở mức thấp nhờ giá năng lượng hạ nhiệt, nhưng xu hướng này đang đối mặt rủi ro đảo chiều.
Niềm tin kinh tế vốn đã yếu do bất ổn địa chính trị và kinh tế toàn cầu có thể giảm hơn nữa. Nếu căng thẳng tại Trung Đông tiếp tục leo thang, eurozone có thể chuyển sang trạng thái “stagflation” – tăng trưởng trì trệ đi kèm lạm phát cao.
Theo kịch bản của ECB, tăng trưởng GDP có thể giảm 0,1 điểm phần trăm trong năm 2026 và 2027 khi giá năng lượng tăng 20%, trong khi lạm phát tăng thêm 0,6% và 0,4% tương ứng. ING dự đoán ECB sẽ cắt giảm lãi suất thêm một lần nữa vào tháng 9.
Trên thị trường ngoại hối, đồng USD tăng sau căng thẳng Israel và Iran, nhưng đà tăng tương đối khiêm tốn. Trong khi đó, yen Nhật được cho là đồng tiền phòng thủ hấp dẫn nhất.
Trên thị trường lãi suất, trái phiếu chính phủ Đức trở thành tài sản an toàn vượt trội so với các hợp đồng hoán đổi lãi suất.
ING cho rằng phản ứng của thị trường lãi suất vẫn khá dè dặt do tính bất ổn. Các chính sách thuế quan, lo ngại về tài khóa tại Mỹ, kỳ vọng chi tiêu tại châu Âu và leo thang tại Iran khiến tình hình kinh tế toàn cầu càng thêm khó đoán.
Căng thẳng Israel – Iran khiến rủi ro an ninh hàng hải gia tăng tại eo biển Hormuz, vịnh Ba Tư và các vùng biển lân cận. Bất kỳ sự hạn chế nào với thương mại hàng hải cũng có thể để lại hệ quả lâu dài.
Việc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) gần đây chỉ trích Iran đã khiến Tehran càng bị cô lập trên mặt trận ngoại giao. Nước này đứng trước lựa chọn bước ngoặt, là theo đuổi khả năng phát triển vũ khí hạt nhân hoặc quay lại bàn đàm phán.
Nếu lựa chọn đột phá vũ khí, cán cân quyền lực khu vực sẽ bị đảo lộn đáng kể và gần như chắc chắn dẫn đến can thiệp quân sự của Mỹ. ING cho rằng Iran sẽ phải cân nhắc giữa nhu cầu tái khẳng định năng lực răn đe và nguy cơ châm ngòi cho một cuộc chiến tranh diện rộng, có sự tham gia trực tiếp của Mỹ.
Bà Charu Chanana, Giám đốc chiến lược đầu tư Saxo (Singapore) cho rằng câu hỏi trọng tâm lúc này là liệu đây chỉ là đợt leo thang chớp nhoáng hay khởi đầu của một cuộc khủng hoảng khu vực quy mô lớn hơn. Nếu tình hình sớm hạ nhiệt, thị trường có thể đảo chiều một phần. Nhưng nếu căng thẳng tiếp tục leo thang, tâm lý né rủi ro có thể kéo dài, giữ áp lực tăng lên dầu thô và các tài sản trú ẩn an toàn.
Admin
Nguồn: VnExpress
