Việt Nam đang nỗ lực trở thành quốc gia đi đầu trong khu vực về thể chế hóa và triển khai chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR). Tuy nhiên, quá trình hoàn thiện dự thảo nghị định mới về EPR đang vấp phải nhiều ý kiến từ các doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực tái chế dầu nhờn và bao bì.
Tại hội thảo phổ biến quy định về EPR diễn ra ngày 19/6, đại diện TotalEnergies, một công ty với 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực năng lượng và công nghệ bôi trơn, bày tỏ lo ngại về việc mở rộng danh mục sản phẩm phải tái chế. Hiện tại, doanh nghiệp này chịu trách nhiệm tái chế 15% lượng dầu động cơ. Tuy nhiên, nếu áp dụng chung mã chất thải cho cả dầu hộp số và dầu thủy lực, họ có thể phải gánh toàn bộ lượng dầu thải, dẫn đến chi phí tăng đáng kể.
Theo ước tính của TotalEnergies, chi phí có thể tăng thêm khoảng 33% nếu phạm vi trách nhiệm mở rộng sang toàn bộ dầu nhờn. S&P Global dự báo tổng sản lượng dầu nhờn của Việt Nam năm 2024 là 467.000 tấn, trong đó dầu động cơ chiếm 349.000 tấn. Với tỷ lệ tái chế 15%, nghĩa vụ tái chế sẽ tăng từ 52.000 lên 70.000 tấn nếu mở rộng đối tượng.
Doanh nghiệp cũng gặp khó khăn về mặt pháp lý. Đại diện TotalEnergies Việt Nam cho biết các chủ nguồn thải thường không phân loại cụ thể loại dầu, gây trở ngại cho việc thu hồi và chứng từ. Bên cạnh đó, nguy cơ bị kiểm tra và truy thu sau ba năm cũng tạo ra rủi ro lớn. Doanh nghiệp đề nghị làm rõ quy định về tỷ lệ tăng tối đa “không quá 10%” mỗi chu kỳ ba năm, liệu áp dụng cho tổng nghĩa vụ hay trên từng thành phần.
Ông Nguyễn Hưng Thịnh, Phó cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), giải thích rằng tỷ lệ tăng tối đa 10% trong mỗi chu kỳ là giới hạn trần và không mặc định áp dụng. Đây là mức điều chỉnh tối đa mà cơ quan quản lý có thể cân nhắc dựa trên các yếu tố thực tế như năng lực tái chế, khả năng đáp ứng của doanh nghiệp và hạ tầng xử lý. Tỷ lệ này có thể thấp hơn hoặc giữ nguyên nếu chưa phù hợp. Ông Thịnh cũng khẳng định mức 10% được tính trên tổng nghĩa vụ tái chế, không tách riêng từng thành phần. Cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục rà soát để đảm bảo quy định minh bạch, rõ ràng và phù hợp với thực tiễn.
Ông Thịnh cho biết thêm, cơ quan soạn thảo đang xem xét hai phương án: giữ nguyên quy định hiện hành hoặc mở rộng nhưng có điều khoản chuyển tiếp để doanh nghiệp có thời gian chuẩn bị. Mục tiêu là tạo điều kiện để doanh nghiệp chủ động thực hiện trách nhiệm thay vì chỉ đóng tiền vào quỹ.
Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam cũng bày tỏ lo ngại tương tự, cho rằng việc mở rộng nghĩa vụ tái chế sang dầu hộp số, dầu bôi trơn là chưa phù hợp. Nhiều doanh nghiệp đã khóa sổ tài chính 2024, việc truy thu từ 1/5/2024 sẽ gây khó khăn về hồ sơ và dòng tiền. Ngoài ra, khái niệm “dầu bôi trơn” trong dự thảo vẫn chưa rõ ràng, cần làm rõ phạm vi áp dụng để tránh hiểu nhầm với các loại dầu khác có chức năng bôi trơn nhưng công dụng khác nhau như dầu phanh và dầu thủy lực.
Về hình thức thực hiện EPR, dự thảo chỉ cho phép chọn một trong hai: tự tái chế hoặc đóng quỹ. Tuy nhiên, với các sản phẩm có giá trị cao như ôtô và pin lithium, việc thu hồi đủ tỷ lệ là rất khó. Do đó, nhiều doanh nghiệp đề xuất được phép kết hợp cả hai phương án: tái chế phần có thể và đóng quỹ phần còn lại.
Hiệp hội Thương mại Mỹ tại Việt Nam (AmCham Việt Nam) kiến nghị giảm mức điều chỉnh tái chế tối đa mỗi chu kỳ từ 10% xuống 5%. AmCham cũng đề xuất miễn EPR cho bao bì có hàm lượng tái chế cao và giảm tỷ lệ tái chế bắt buộc với bao bì nhựa tái chế, chỉ nên tăng 2-3% mỗi chu kỳ.
Ngoài ra, AmCham đề xuất chính sách ưu đãi đầu tư hạ tầng tái chế và mở rộng đối tượng được nhận hỗ trợ từ Quỹ Bảo vệ môi trường. Hiện tại, chi phí đóng góp EPR chưa được Cục Thuế chấp nhận là chi phí hợp lý khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. AmCham kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường làm việc lại với ngành thuế để tháo gỡ vướng mắc này.
Về mức phạt, dự thảo đang đề xuất xử phạt theo tỷ lệ trách nhiệm chưa hoàn thành thay vì áp mức cố định 2 tỷ đồng như trước. Với mức phí đóng góp FFS, nghị định mới giới hạn mức tăng không quá 10% mỗi ba năm nhằm giúp doanh nghiệp chủ động dự trù.
Một điểm mới trong dự thảo là tách riêng trách nhiệm tái chế linh kiện gắn trên ôtô, như camera, đèn, điều hòa…, độc lập với phần thân xe. Điều này nhằm xác định rõ trách nhiệm theo từng nhà sản xuất.
Chính sách EPR tại Việt Nam đã được thể chế hóa trong Luật Bảo vệ môi trường 2020, cụ thể hóa tại Nghị định 08 của Chính phủ và Quyết định 450/QĐ-BTNMT ngày 17/2/2025. Những sửa đổi và điều chỉnh trong dự thảo nghị định mới sẽ tiếp tục định hình khuôn khổ pháp lý cho EPR, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.
Admin
Nguồn: VnExpress
