Từ lâu, việc vô hiệu hóa năng lực hạt nhân của Iran đã là một trong những ưu tiên hàng đầu của Israel. Thủ tướng Benjamin Netanyahu từng nhấn mạnh rằng chương trình hạt nhân của Iran là “mối đe dọa hiện hữu đối với Israel”, giải thích lý do nước này có thể tiến hành một cuộc tấn công phủ đầu.
Theo các nhà quan sát, Israel đã gây ra những thiệt hại đáng kể cho chương trình hạt nhân của Iran. Vào thời điểm Israel tiến hành chiến dịch không kích, Iran có ba nhà máy làm giàu uranium đang hoạt động.
Ba cơ sở chính của chương trình hạt nhân Iran bao gồm:
Nhà máy làm giàu nhiên liệu (FEP) tại Natanz, nơi nguồn cung cấp điện đã bị tấn công. Đây là một cơ sở ngầm được thiết kế để chứa tới 50.000 máy ly tâm phục vụ cho việc làm giàu uranium. Theo thống kê gần đây, có khoảng 17.000 máy ly tâm đã được lắp đặt, trong đó khoảng 13.500 máy đang hoạt động, làm giàu uranium ở mức 5%. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho biết sự cố mất điện đột ngột tại nhà máy này có thể đã phá hủy một số máy ly tâm, vốn rất dễ hư hỏng nếu không được tắt đúng quy trình. Tuy nhiên, theo kết quả phân tích hình ảnh vệ tinh, IAEA đánh giá rằng Israel đã không trực tiếp tấn công cơ sở này.
Nhà máy làm giàu nhiên liệu thí điểm (PFEP) tại Natanz, theo IAEA, đã bị phá hủy trong cuộc không kích của Israel. Do nằm trên mặt đất, nhà máy nhỏ này trở thành mục tiêu dễ bị tấn công nhất. Được xem là trung tâm nghiên cứu và phát triển, PFEP sử dụng ít máy ly tâm hơn các cơ sở khác. Dù vậy, nơi đây vẫn có hai cụm máy ly tâm tiên tiến với khoảng 328 máy, có khả năng làm giàu uranium lên tới 60%, cùng với 201 máy ly tâm làm giàu 2%.
Nhà máy làm giàu nhiên liệu Fordow, nơi thực hiện việc làm giàu uranium cấp độ cao, được coi là thách thức lớn nhất đối với Israel. Mặc dù chỉ có khoảng 2.000 máy ly tâm hoạt động, Fordow lại sản xuất phần lớn uranium làm giàu tới 60% của Iran. Thống kê gần đây cho thấy Fordow đã sản xuất hơn 166 kg uranium làm giàu tới 60%. Theo tiêu chuẩn của IAEA, số lượng này về mặt lý thuyết đủ để chế tạo gần 4 quả bom hạt nhân. Do được xây dựng sâu bên trong một sườn núi ở thánh địa Qom, nhiều người tin rằng Fordow chỉ có thể bị phá hủy bằng một loại bom phá boongke khổng lồ của Mỹ.
Richard Nephew, một người từng tham gia đàm phán với Iran dưới thời chính quyền của các tổng thống Joe Biden và Barack Obama, nhận định: “Israel cho đến nay đã nhắm mục tiêu vào các khu vực quan trọng trong chương trình hạt nhân của Iran. Nhưng nếu bạn lo lắng về một mối đe dọa hạt nhân thực sự, Fordow chính là con át chủ bài”. Các chuyên gia ước tính rằng Tehran có thể mất tới một năm để xây dựng lại nhà máy làm giàu nhiên liệu.
Israel cũng đã tấn công các bộ phận quan trọng trong chuỗi cung ứng sản xuất bom của Iran. Tại cơ sở Isfahan ở miền trung Iran, lực lượng Israel đã phá hủy 4 tòa nhà, trong đó có hai khu vực được cho là không thể thiếu trong việc chế tạo vũ khí hạt nhân: một cơ sở chuyển đổi uranium thành dạng khí cần thiết cho máy ly tâm và một nhà máy sản xuất nhiên liệu, nơi chuyển đổi uranium đã làm giàu thành kim loại, thành phần quan trọng của đầu đạn hạt nhân.
Ngoài ra, ít nhất 14 nhà khoa học hạt nhân Iran đã thiệt mạng trong các vụ tấn công được cho là do Israel thực hiện kể từ ngày 13/6. Thủ tướng Israel cho rằng việc nhắm mục tiêu vào các nhà khoa học có thể “làm chậm khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân của Iran” thêm nhiều năm. Tuy nhiên, giới quan sát hoài nghi về điều này, cho rằng Iran đã phát triển một mạng lưới tinh vi để bảo vệ và truyền lại kiến thức chuyên môn về hạt nhân cho thế hệ nhà khoa học mới.
Về kho dự trữ uranium, Tehran liên tục phủ nhận việc theo đuổi vũ khí hạt nhân, khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích hòa bình. Tuy nhiên, IAEA ước tính Iran có một lượng lớn uranium được làm giàu ở các cấp độ khác nhau. Tính đến ngày 17/5, về mặt lý thuyết, Iran có đủ uranium làm giàu tới 60% để sản xuất 9 vũ khí hạt nhân. Ở cấp độ thấp hơn, nước này có đủ uranium làm giàu tới 20% để sản xuất 2 quả bom và 11 quả với lượng uranium làm giàu ở mức 5%. Phần lớn uranium làm giàu cấp độ cao nhất của Iran được lưu trữ tại khu phức hợp Isfahan và được IAEA kiểm soát, mặc dù cơ quan này không tiết lộ vị trí chính xác hoặc liệu kho này có bị ảnh hưởng trong đợt tấn công của Israel hay không.
Các chuyên gia không loại trừ khả năng Iran còn có các cơ sở bí mật để cất giấu một lượng lớn máy ly tâm. Trong nhiều năm, Iran đã không cho phép IAEA tiếp cận những hình ảnh về địa điểm sản xuất máy ly tâm của họ. Các nhà phân tích cho rằng địa điểm đó không cần quá lớn và Iran có thể chỉ cần vài trăm máy ly tâm tiên tiến để sản xuất vật liệu cấp vũ khí trong một thời gian ngắn.
Tuy nhiên, David Albright, chủ tịch Viện Khoa học và An ninh Quốc tế có trụ sở tại Mỹ, cho rằng việc tình báo Israel xâm nhập sâu vào Iran cũng khiến Tehran phải lo lắng về nguy cơ những cơ sở bí mật như vậy có thể bị phát hiện và phá hủy. Ông nhận định cuộc tấn công của Israel đã “làm giảm đáng kể” khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân của Iran, nhưng Israel vẫn chưa thể đạt được mục tiêu vô hiệu hóa hoàn toàn chương trình này. Theo Albright, để đạt được mục tiêu đó, Fordow và Natanz phải bị phá hủy nặng nề và kho uranium làm giàu phải bị xóa sổ. Đồng thời, Israel cũng có thể cần phải nhắm mục tiêu vào nhiều nhà khoa học hạt nhân hơn và loại bỏ một số thiết bị thử nghiệm mà Iran cần cho quá trình chế tạo bom.
Sima Shine, cựu lãnh đạo bộ phận nghiên cứu và đánh giá tại cơ quan tình báo Mossad của Israel, cho rằng thành công của chiến dịch sẽ phụ thuộc phần lớn vào khả năng làm suy yếu chương trình hạt nhân của Iran, và kết quả cho đến nay vẫn chưa rõ ràng. Bà cũng cảnh báo rằng Israel vẫn có nguy cơ đối mặt với kịch bản tồi tệ nhất, khi cuộc tấn công của Tel Aviv có thể thúc đẩy Tehran nhanh chóng thực hiện tham vọng chế tạo bom. “Tôi chắc rằng nếu có thể làm được, họ sẽ làm”, bà nói.
Admin
Nguồn: VnExpress
