Chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” của Israel đặt mục tiêu phá hủy chương trình hạt nhân của Iran, với các cuộc không kích nhắm vào các cơ sở trọng yếu của Tehran.
Cơ sở hạt nhân Natanz, nằm ở trung tâm Iran, đã chịu thiệt hại đáng kể sau các cuộc không kích gần đây của Israel. Trong khi đó, cơ sở Fordow, được xây dựng sâu trong lòng núi, được cho là khó tiếp cận hơn. Để phá hủy Fordow, có thể cần đến “siêu bom xuyên hầm” GBU-57, nhưng Mỹ, quốc gia duy nhất sở hữu loại bom này, dường như chưa đồng ý cung cấp cho Israel.
Mặc dù vậy, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố hôm 19/6 rằng Israel có khả năng tấn công mọi cơ sở hạt nhân của Iran, kể cả “pháo đài hạt nhân” Fordow, mà không cần sự hỗ trợ của Mỹ.
Yaakov Amidror, cựu cố vấn an ninh quốc gia Israel, nhận định rằng nếu không có sự hỗ trợ từ Washington, Tel Aviv sẽ tìm kiếm các giải pháp khác để vô hiệu hóa Fordow. Một số chuyên gia quốc tế tin rằng với sức mạnh quân sự và tình báo của mình, Israel có khả năng thực hiện được điều này.
David Albright, người sáng lập kiêm chủ tịch Viện Khoa học và An ninh Quốc tế ở Washington, cho rằng Israel có thể triển khai lực lượng đặc nhiệm để đột kích, cài mìn, hoặc phá hủy cấu trúc hỗ trợ của cơ sở, khiến nó trở nên không thể tiếp cận. Điều này, về cơ bản, có thể coi là phá hủy cơ sở, bởi nếu Fordow không thể tiếp cận trong nhiều tháng, nhiều khả năng phần lớn máy ly tâm sẽ bị hỏng khi có thể tiếp cận trở lại.
Iran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích hòa bình, nhưng Israel cáo buộc Tehran làm giàu uranium đến mức có thể chế tạo vũ khí hạt nhân. Uranium đã làm giàu ở độ tinh khiết cao là thành phần then chốt để sản xuất vũ khí hạt nhân.
Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA), uranium của Iran đã đạt mức làm giàu 60% và đang tiến tới mức 90% cần thiết cho vũ khí. Tiến sĩ Kaitlin Cook, nhà vật lý hạt nhân tại Đại học Quốc gia Australia, cho biết quá trình làm giàu từ 60% lên cấp độ vũ khí dễ dàng hơn nhiều so với giai đoạn đạt mức 60% ban đầu.
Fordow là nơi Iran làm giàu uranium cấp độ cao. Dù chỉ có 2.000 máy ly tâm hoạt động, nhà máy này sản xuất phần lớn uranium làm giàu tới 60% của nước này.
Viện Khoa học và An ninh Quốc tế Mỹ ước tính Iran có thể chuyển đổi kho uranium làm giàu 60% hiện tại thành 233 kg uranium cấp vũ khí trong vòng 3 tuần tại nhà máy Fordow, đủ để chế tạo 9 đầu đạn hạt nhân.
Các chuyên gia cho rằng nếu Israel phóng tên lửa vào các kho dự trữ uranium đã làm giàu được bảo quản đúng cách của Iran, vụ nổ sẽ không gây ra “sự cố hạt nhân” tương tự như thảm họa Fukushima ở Nhật Bản hay Chernobyl ở Ukraine.
Jim Smith, giáo sư Đại học Portsmouth, người từng nghiên cứu về hậu quả của thảm họa Chernobyl, cho biết uranium được làm giàu cấp độ cao có mức phóng xạ cao gấp 3 lần uranium chưa làm giàu. Tuy nhiên, cả hai đều không dẫn tới mức phóng xạ dày đặc và không gây ra vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.
Giáo sư Smith lưu ý rằng điều đáng lo ngại hơn trong các cuộc tấn công vào cơ sở hạt nhân là việc giải phóng các sản phẩm phân hạch, như chất phóng xạ caesium, strontium và iodine, những thứ mà uranium phân tách khi ở trong lò phản ứng hoặc trong các quả bom.
Hiện tại, chưa ghi nhận phản ứng hạt nhân nào tại các điểm làm giàu uranium của Iran, nên những chất phóng xạ nguy hiểm đó sẽ không xuất hiện trong trường hợp cơ sở bị tấn công, theo giáo sư Smith. Thay vào đó, uranium có thể chỉ phân tán cục bộ sau vụ nổ.
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là một vụ tấn công không gây ra những rủi ro nhất định. Giáo sư Claire Corkhill, trưởng khoa Khoáng vật học và Quản lý chất thải phóng xạ tại Đại học Bristol, cho biết bức xạ từ uranium sẽ không phát tán xa, nhưng những người ở gần địa điểm đó có thể gặp rủi ro về sức khỏe.
Bà nói rằng không nên hít hay nuốt phải bụi uranium vì độc tính của chúng đối với cơ thể. Các phân tử uranium có thể mắc kẹt trong tế bào ở phổi hoặc dạ dày, phân rã từ từ và gây tổn hại cho sức khỏe.
Các chuyên gia cho biết những người ở gần địa điểm hạt nhân gặp sự cố cũng có thể tiếp xúc với các hóa chất nguy hiểm.
Giáo sư Simon Middleburgh, nhà khoa học vật liệu hạt nhân tại Đại học Bangor, cho biết nếu các máy ly tâm gặp sự cố và giải phóng khí uranium hexafluoride, đó sẽ là sự cố hóa học thực sự nghiêm trọng. Khi uranium hexafluoride tiếp xúc với hơi ẩm trong không khí, nó có thể tạo thành loại axit rất mạnh có khả năng ăn mòn và độc hại, tuy nhiên những ảnh hưởng chỉ mang tính cục bộ tại cơ sở hạt nhân.
Darya Dolzikova, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI), đồng tình với lo ngại này. Bà nói thêm rằng mức độ phân tán của bất kỳ vật liệu hạt nhân nào sẽ phụ thuộc vào các yếu tố như điều kiện thời tiết. Gió nhẹ sẽ khiến phần lớn bụi uranium lắng xuống gần cơ sở, nhưng gió lớn có thể thổi vật liệu đi xa hơn và phân tán rộng hơn.
Mặc dù chưa ghi nhận bất kỳ sự cố phóng xạ lớn nào tại Iran do các cuộc tấn công của Israel, Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi bày tỏ quan ngại sâu sắc về những rủi ro an toàn và an ninh hạt nhân tiềm ẩn trong bối cảnh căng thẳng giữa Israel và Iran.
Ông cho biết có rất nhiều vật liệu hạt nhân ở nhiều nơi khác nhau tại Iran, điều đó đồng nghĩa với việc tồn tại khả năng xảy ra tai nạn phóng xạ, với các vật liệu và hạt phóng xạ phát tán trong khí quyển.
Người đứng đầu Tổ chức Y tế Thế giới Tedros Adhanom Ghebreyesus cũng cảnh báo về những tác động tức thì và lâu dài tiềm ẩn đối với môi trường và sức khỏe của người dân Iran và trên khắp khu vực khi các cơ sở hạt nhân như Fordow bị phá hủy.
Admin
Nguồn: VnExpress
