Trong một buổi tối nhá nhem ở San Francisco, tôi đã cùng con gái trải nghiệm một chuyến đi đặc biệt trên chiếc Uber không người lái theo yêu cầu của con bé. Tại thành phố công nghệ này, những chiếc taxi tự hành của Waymo đã trở nên quen thuộc trên các con đường rực rỡ ánh đèn.
Khi xe đến, con gái tôi nhập mật khẩu được cung cấp trên điện thoại, và cửa xe tự động mở ra. Không có tài xế, thay vào đó là giọng nói AI yêu cầu thắt dây an toàn. Con gái tôi chọn bản nhạc yêu thích từ ứng dụng của xe. Mặc dù không có người lái, xe vẫn tuân thủ nghiêm ngặt luật giao thông: dừng đèn đỏ, đỗ đúng vị trí, tránh các phương tiện khác và đưa chúng tôi đến điểm hẹn một cách an toàn.
Tuy nhiên, trong suốt chuyến đi chưa đầy 10 phút, tôi không ngừng tự hỏi điều gì sẽ xảy ra nếu có xe khác bất ngờ cắt ngang, hoặc nếu một người đi bộ bất ngờ xuất hiện từ bóng tối? Liệu chúng tôi có thể mở được cửa xe nếu hệ thống gặp sự cố? Mặc dù vậy, tôi vẫn tự trấn an mình về sự phát triển của công nghệ, tin rằng xe sẽ tự lái một cách trơn tru.
Khi chia sẻ trải nghiệm này trên Facebook, tôi nhận được nhiều phản hồi trái chiều. Một số bạn bè cho rằng tôi lo lắng thái quá, trong khi những người khác lại ngạc nhiên và thậm chí sửng sốt trước sự “liều lĩnh” của tôi khi giao phó tính mạng cho một cỗ máy vô tri.
Sự lo lắng của bạn bè tôi không phải là không có cơ sở. Xe tự hành là thành quả của những tiến bộ vượt bậc trong công nghệ, bao gồm cảm biến lidar, định vị GPS chính xác và trí tuệ nhân tạo (AI) được huấn luyện trên hàng triệu tình huống giao thông. Chúng có khả năng phân tích dữ liệu nhanh hơn con người và phản ứng chính xác trong các tình huống quen thuộc. Xe tự lái có thể giảm đáng kể tai nạn do lỗi của con người, vốn chiếm đến 94% các vụ tai nạn giao thông ở Mỹ, theo thống kê của Cơ quan An toàn Giao thông Cao tốc Quốc gia Mỹ (NHTSA).
Tuy nhiên, công nghệ không phải lúc nào cũng hoàn hảo. Vụ tai nạn năm 2018 tại Tempe, Arizona, khi một chiếc xe tự hành của Uber không nhận diện được người đi bộ dắt xe đạp trong điều kiện ánh sáng yếu, là một minh chứng rõ ràng. Hệ thống khi đó chưa được huấn luyện để xử lý tình huống người đi bộ băng qua đường ngoài vạch kẻ, dẫn đến một kết quả đau lòng. Gần đây hơn, một người bạn sống ở San Francisco kể rằng chiếc xe tự lái đã bị mắc kẹt trong một con đường nhỏ gần nhà cô, và ai đó đã phải đến để lái nó ra.
Xe tự lái chỉ là một ví dụ điển hình và dễ hình dung về sự hiện diện của trí tuệ nhân tạo (AI) trong cuộc sống hiện đại. AI đang ngày càng thâm nhập sâu rộng vào nhiều lĩnh vực, từ y tế, giáo dục đến tuyển dụng và dịch vụ khách hàng.
Câu hỏi đặt ra là chúng ta sẽ tin tưởng AI đến mức nào?
Một cuộc khảo sát với 48.000 người tại 47 quốc gia, được thực hiện từ tháng 11/2024 đến tháng 1/2025 bởi Đại học Melbourne (Australia) phối hợp với KPMG, cho thấy sự hoài nghi về AI trên toàn cầu đang gia tăng. Mặc dù 66% số người được hỏi thường xuyên sử dụng AI, chỉ có 46% sẵn sàng tin tưởng công nghệ này, và hơn một nửa (54%) tỏ ra dè dặt. So với năm 2022, mức độ tin tưởng vào AI đã giảm đáng kể, trong khi 80% bày tỏ lo ngại về các rủi ro như thông tin sai lệch, an ninh mạng, mất kỹ năng và thiếu tương tác giữa người với người.
Khoảng 40% số người tham gia khảo sát cho biết họ đã trải qua những tác động tiêu cực từ AI, điều này càng làm tăng thêm sự hoài nghi về tính an toàn và độ tin cậy của công nghệ này. Nhu cầu về các quy định chặt chẽ hơn cũng được nhấn mạnh, với 87% ủng hộ việc ban hành luật quốc tế mạnh mẽ để chống lại thông tin sai lệch do AI tạo ra.
Rõ ràng, niềm tin vào AI không chỉ phụ thuộc vào sự hoàn hảo của thuật toán mà còn bị định hình bởi trải nghiệm và cảm nhận của con người. Một chuyến đi suôn sẻ trên chiếc Waymo có thể khơi dậy sự tò mò, nhưng những câu chuyện tiêu cực, như vụ tai nạn xe tự hành, lại khiến chúng ta trở nên thận trọng hơn.
Tương tự, một thiết bị y tế ứng dụng AI, chẳng hạn như máy theo dõi nhịp tim tích hợp trí tuệ nhân tạo, có thể giúp phát hiện sớm nguy cơ đột quỵ hoặc rối loạn nhịp tim. Với một số người, cảnh báo sớm từ chiếc đồng hồ thông minh có thể là cơ hội sống còn. Nhưng với những người khác, một cảnh báo sai, dù chỉ một lần, cũng có thể gây ra hoang mang, lo lắng và thậm chí làm mất niềm tin vào công nghệ.
Niềm tin được xây dựng không chỉ bằng độ chính xác mà còn bằng cách AI giao tiếp với con người: liệu nó có minh bạch, dễ hiểu và tôn trọng cảm xúc, hoàn cảnh và sự lựa chọn của người dùng hay không? Và tất nhiên, nó phải tuân thủ các quy định của chính quyền địa phương và quốc gia.
Trong chuyến xe Waymo, điều tôi cảm thấy thiếu vắng nhất là sự kết nối với một con người thật. Mỗi khi đến một thành phố mới, tôi luôn trò chuyện với tài xế Grab hoặc Uber để tìm hiểu thông tin về nơi mình đang đến, lắng nghe giọng nói địa phương và cảm nhận nhịp sống và con người nơi đó qua những câu chuyện đời thường.
Trải nghiệm với chiếc taxi Waymo không chỉ là một thử nghiệm công nghệ, mà còn phản ánh rõ nét bản chất phức tạp của niềm tin và thái độ đối với công nghệ. Niềm tin ấy không chỉ đến từ việc thuật toán hoạt động chính xác, mà còn được hình thành qua cách con người cảm nhận, trải nghiệm và tinh thần trách nhiệm đạo đức của người sử dụng.
Dù AI tiếp tục phát triển và len lỏi vào nhiều khía cạnh của cuộc sống, việc nó có thay thế con người hay không, trong nhiều trường hợp, vẫn phụ thuộc vào lựa chọn và thái độ của mỗi chúng ta.
Phạm Hòa Hiệp
Admin
Nguồn: VnExpress
