Hơn một thế kỷ trước, vào năm 1918, nhà văn hóa, nhà báo Phạm Quỳnh (1892-1925) đã có một chuyến đi đáng nhớ vào miền Nam. Những trải nghiệm và suy ngẫm của ông trong chuyến đi này đã được ghi lại trong tập du ký “Một tháng ở Nam kỳ”, xuất bản thành ba kỳ trên tạp chí Nam Phong (số 17, 19 và 20) từ tháng 11/1918 đến đầu năm 1919. Mục đích của Phạm Quỳnh khi viết du ký này là chia sẻ những quan sát và suy tư của mình với độc giả cả nước sau khi trực tiếp “mắt thấy tai nghe” nhiều điều ở Lục tỉnh.
Hành trình của Phạm Quỳnh bắt đầu từ Hà Nội, với chuyến tàu hỏa đến Hải Phòng vào ngày 21/8/1918. Ngày hôm sau, ông rời Hải Phòng trên tàu thủy Porthos, hướng về phương Nam. Sau bốn ngày lênh đênh trên biển, ông đặt chân đến Sài Gòn. Ở tuổi 26, Phạm Quỳnh đã thể hiện những nhận xét sâu sắc và tinh tế về địa chất, con người, văn hóa, lịch sử và nếp sống của vùng đất Nam Kỳ.
Điểm nổi bật trong ký sự của Phạm Quỳnh là sự so sánh giữa Bắc Kỳ và Nam Kỳ. Sau khi hòa mình vào không khí sôi động của miền Nam, đặc biệt là Sài Gòn với những con đường Catinat, Charner, Xã Tây, nhà hát Tây, nhà dây thép và phủ Toàn quyền, ông nhận thấy vùng đất này tràn đầy sức sống và con người nơi đây luôn hướng về tương lai, không vướng bận “nỗi thương cũ tiếc xưa”. Theo ông, Nam Kỳ không có những dấu tích của thành cổ hay miếu xưa, mà thay vào đó là những cánh đồng mênh mông và sự cần cù lao động của con người.
Phạm Quỳnh viết: “Cho nên cái cảm giác của người mới bước chân tới đây là cái cảm giác vui, vui mà tin cậy ở cái tương lai, chớ không phải buồn mà thương tiếc cho sự ký vãng”. Câu nói này thể hiện rõ sự lạc quan và niềm tin vào tiềm năng phát triển của vùng đất mới.
Trong chuyến đi của mình, Phạm Quỳnh đã gặp gỡ nhiều nhân vật nổi tiếng, trí thức và đồng nghiệp trong giới báo chí ở Lục tỉnh, như Bùi Quang Chiêu và Nguyễn Phú Khai của tờ La Tribune indigène, Nguyễn Văn Cư (Đại Việt tập chí), Phủ Bảy Lê Quang Liêm (Long Xuyên Khuyến học Hội), Võ Văn Thơm (An Hà nhựt báo)… Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Quang Diệu, những nhận định của Phạm Quỳnh về làng báo, nghề xuất bản và tinh thần hợp tác vẫn còn nguyên giá trị thời sự cho đến ngày nay.
Một đoạn trích từ tập ký của Phạm Quỳnh thể hiện tầm nhìn của ông về vai trò của báo chí: “Nếu hết thảy các nhà làm báo ai cũng hiểu cái nghĩa vụ của nghề làm báo thì còn nghề gì đẹp bằng, hay bằng, cao thượng bằng, đủ khiến cho người ta tận tụy một đời mà theo đuổi cho cùng? Đương buổi mới cũ giao nhau, cái tư tưởng quốc dân chưa biết lấy gì làm chuẩn đích, bọn mình nên đề xướng những chủ nghĩa hay để dìu dắt quốc dân vào con đường chánh đáng, đừng để cho xa [sa] lạc vào những ngõ ngách hiểm nghèo. Về đường giáo dục, về đường xã hội, về đường chánh trị, về đường phong tục, về đường văn chương, về đường đạo đức, cái thế lực của bọn ta có thể bao gồm hết thảy. Một lời công luận của ta có thể làm cho người ta bỏ đường tà mà theo đường chánh, hay là bỏ đường chánh mà theo đường tà được”.
Phạm Quỳnh là một nhân vật đa tài, có đóng góp lớn cho văn hóa và báo chí Việt Nam. Ông là người tiên phong trong việc sử dụng chữ Quốc ngữ và tiếng Việt để viết về lý luận và nghiên cứu. Ngoài vai trò nhà báo và nhà văn, ông còn là một quan đại thần triều Nguyễn. Cuộc đời và sự nghiệp của Phạm Quỳnh là minh chứng cho tinh thần khai phá và đổi mới, góp phần vào sự phát triển của văn hóa Việt Nam đầu thế kỷ 20.
Admin
Nguồn: VnExpress
