Muỗi, với tiếng vo ve khó chịu, những vết đốt gây ngứa ngáy và khả năng lây truyền các bệnh nguy hiểm, từ lâu đã bị xem là một trong những sinh vật đáng ghét nhất trên hành tinh. Trong những năm gần đây, khoa học đã phát triển những công cụ gene mạnh mẽ, hứa hẹn khả năng tiêu diệt muỗi và các loài côn trùng gây hại khác. Tuy nhiên, sự tiến bộ của công nghệ này cũng đặt ra một câu hỏi đạo đức sâu sắc: Khi nào thì việc chủ động xóa sổ một loài sinh vật trở nên chính đáng?
Nhà tự nhiên học nổi tiếng người Mỹ, Edward Osborne Wilson, từng bày tỏ mong muốn được “bấm nút” để tiêu diệt loài muỗi mang mầm bệnh sốt rét. Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu và các nhà đạo đức học lại đưa ra cảnh báo về sự nguy hiểm tiềm tàng của việc can thiệp vào nền tảng sự sống, đồng thời nhấn mạnh rằng, ngay cả những con muỗi nhỏ bé, phiền toái cũng có thể mang những giá trị nhất định.
Thực tế, muỗi là loài động vật nguy hiểm nhất trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần 600.000 người đã tử vong do sốt rét trong năm 2023, phần lớn là ở châu Phi. Paul Ndebele, một nhà đạo đức sinh học từ Đại học George Washington, so sánh số người tử vong này với “hai chiếc Boeing 747 đâm vào núi Kilimanjaro” mỗi ngày.
Dự án Target Malaria, một trong những nỗ lực đầy tham vọng nhất hiện nay, đang sử dụng công nghệ gene để tiêu diệt muỗi truyền bệnh ở khu vực châu Phi cận Sahara. Alekos Simoni, nhà sinh học phân tử của dự án, chia sẻ với tờ Washington Post rằng, có quá nhiều sinh mạng bị đe dọa bởi sốt rét, và họ muốn đảm bảo rằng công nghệ này có thể được ứng dụng trong tương lai gần.
Trong phòng thí nghiệm, Simoni và các đồng nghiệp đã phát hiện ra một đột biến gene khiến muỗi cái sinh ra không có buồng trứng bình thường, dẫn đến vô sinh. Trong khi đó, muỗi đực mang đột biến gene này lại không bị ảnh hưởng.
Khi muỗi cái nhận được gene đột biến từ cả bố và mẹ, chúng sẽ chết mà không thể sinh sản. Ngược lại, nếu cả muỗi đực và muỗi cái chỉ mang một bản sao của gene này và giao phối với muỗi hoang dã, gene sẽ lan truyền rộng rãi cho đến khi không còn con cái nào có khả năng sinh sản, dẫn đến sự sụp đổ của cả quần thể. Simoni hy vọng sẽ bắt đầu thả muỗi biến đổi gene vào môi trường tự nhiên trong vòng 5 năm tới.
Tuy nhiên, cần phải thừa nhận rằng muỗi cũng mang lại một số lợi ích nhất định cho môi trường sống tự nhiên. Gregory Kaebnick, một nhà nghiên cứu tại Trung tâm Đạo đức sinh học Hastings, nhấn mạnh rằng, ngay cả ở cấp độ vi sinh vật, họ không ủng hộ việc tái tạo thế giới theo ý muốn của con người.
Kristen Healy, Phó giáo sư Khoa Côn trùng học thuộc Đại học Bang Louisiana, cho biết, mỗi loài muỗi đều rất khác biệt về mặt sinh thái, từ môi trường sống đến đối tượng mà chúng đốt, có thể là người, ếch hoặc chim. Do đó, chu kỳ sinh thái của chúng cũng khác nhau tùy thuộc vào loài muỗi. Với sự đa dạng này, cần phải xem xét rất nhiều chu kỳ sinh thái và mối quan hệ giữa các loài vật với môi trường của chúng.
Một số loài muỗi có khả năng thụ phấn. Healy cũng cho biết, tại bang Louisiana, muỗi có thể đóng vai trò quan trọng trong các đầm lầy, cung cấp thức ăn cho cá, động vật không xương sống dưới nước và các loài động vật nhỏ khác. Các loài muỗi khác cũng có thể đóng vai trò tương tự trong môi trường sống tự nhiên của chúng. Vì vậy, việc tiêu diệt hoàn toàn muỗi có thể dẫn đến những tác động tiêu cực không lường trước được.
Hơn nữa, theo Kaebnick, việc loại bỏ hoàn toàn muỗi trên hành tinh sẽ là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn. Hiện có hơn 3.500 loài muỗi đã được biết đến, và mỗi loài có thể đòi hỏi một công cụ gene được thiết kế riêng. Và không có gì đảm bảo rằng công cụ gene sẽ xóa sổ một quần thể theo đúng dự định. Christopher Preston, một nhà triết học môi trường tại Đại học Montana, cảnh báo rằng, việc xóa sổ muỗi bằng công nghệ gene có thể dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng toàn cầu theo một cách đầy rủi ro.
Thay vì tập trung vào việc tiêu diệt muỗi, Preston và các đồng nghiệp cho rằng các nhà di truyền học nên sử dụng công nghệ chỉnh sửa gene, vaccine và các công cụ khác để nhắm vào ký sinh trùng đơn bào Plasmodium, tác nhân thực sự gây ra bệnh sốt rét. Ký sinh trùng này, không thể nhìn thấy bằng mắt thường, được muỗi truyền từ nước bọt vào máu người khi đốt. Việc tập trung vào ký sinh trùng có thể là một giải pháp hiệu quả và ít rủi ro hơn trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét.
Admin
Nguồn: VnExpress
