Một nghiên cứu mới đây từ Media Lab của Đại học MIT đã đưa ra những bằng chứng thực nghiệm đầu tiên về sự suy giảm khả năng tư duy do lạm dụng công cụ AI, một vấn đề đang gây tranh cãi trong nhiều trường đại học. Nghiên cứu này cho thấy, việc sử dụng AI quá thường xuyên có thể dẫn đến sự “lười biếng” trong tư duy và giảm hiệu quả học tập.
Nghiên cứu được thực hiện trên 54 người tham gia, chia thành ba nhóm. Các nhóm này được yêu cầu viết các bài luận SAT theo ba cách khác nhau: sử dụng ChatGPT của OpenAI, sử dụng công cụ tìm kiếm Google, và không sử dụng bất kỳ công cụ nào. Trong quá trình viết, hoạt động não bộ của người tham gia được theo dõi bằng mũ điện não đồ (EEG).
Kết quả cho thấy, nhóm sử dụng ChatGPT có mức độ tương tác não bộ thấp nhất và thể hiện sự kém hiệu quả về mặt thần kinh, ngôn ngữ và hành vi. Sau một học kỳ thử nghiệm, những người dùng ChatGPT càng trở nên phụ thuộc vào công cụ này, thường xuyên chỉ sao chép và chỉnh sửa nội dung một cách hời hợt. Các bài luận của nhóm này cũng bị đánh giá là thiếu sáng tạo, lặp lại ý tưởng và diễn đạt một cách “vô hồn”. Phân tích EEG cho thấy mức độ tập trung và khả năng kiểm soát điều hành của nhóm này giảm đáng kể so với hai nhóm còn lại.
Các nhà nghiên cứu sử dụng khái niệm “món nợ nhận thức” để mô tả tác động tiêu cực của việc dựa dẫm vào AI. Mặc dù AI có thể giúp chúng ta viết nhanh hơn, nhưng nó cũng có thể khiến não bộ trở nên trì trệ, tư duy hời hợt, vốn từ nghèo nàn và làm giảm hiệu quả học tập. Về lâu dài, bộ não phải gánh chịu những hậu quả âm thầm.
Nghiên cứu này tiếp nối các nghiên cứu trước đây về tác động của công nghệ hỗ trợ tư duy đến bộ não. Một nghiên cứu năm 2003 của nhà tâm lý học Christof van Nimwegen đã chỉ ra rằng, khi chúng ta giao nhiệm vụ giải quyết vấn đề cho máy tính, chúng ta sẽ làm giảm khả năng của bộ não trong việc xây dựng các cấu trúc kiến thức ổn định, có thể áp dụng trong những tình huống mới. Nói cách khác, phần mềm càng thông minh, người sử dụng càng trở nên chậm chạp.
Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cho thấy rằng, những người có nền tảng tư duy tốt và sử dụng AI đúng cách có thể tăng cường khả năng nhận thức của mình. Điều này cho thấy rằng, việc sử dụng AI một cách có ý thức và có kiểm soát có thể mang lại lợi ích, nhưng việc lạm dụng và phụ thuộc quá mức có thể gây ra những hậu quả tiêu cực.
Để giảm thiểu những tác động tiêu cực của AI, các nhà nghiên cứu đề xuất một số giải pháp. Các công cụ AI nên được thiết kế để khuyến khích người dùng tư duy nhiều hơn, thay vì chỉ đưa ra các câu trả lời ngay lập tức. Ví dụ, AI viết nội dung có thể chỉ đề xuất đề cương bài viết để người viết chỉnh sửa, hoặc AI ghi chép nhật ký học tập có thể chèn thêm câu hỏi phản biện vào các ghi chú của người dùng.
Bên cạnh đó, cần tăng cường giáo dục và tuyên truyền về cách sử dụng AI một cách hiệu quả và có trách nhiệm. Người dùng cần nhận thức được những rủi ro tiềm ẩn của việc lạm dụng AI và tự trang bị cho mình những kiến thức và kỹ năng cần thiết để sử dụng AI một cách thông minh.
“Món nợ nhận thức” không chỉ là vấn đề của cá nhân mà còn là vấn đề của cả cộng đồng và thế hệ tương lai. Nếu không có những biện pháp giải quyết kịp thời, cái giá phải trả cho sự thờ ơ có thể sẽ rất đắt.
Admin
Nguồn: VnExpress
