Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 23/6 thông báo trên mạng xã hội về lệnh ngừng bắn toàn diện và tuyệt đối giữa Israel và Iran, đồng thời ca ngợi “nghị lực, dũng khí và trí tuệ” của cả hai quốc gia trong việc chấm dứt cuộc chiến kéo dài 12 ngày.
Thông báo này được đưa ra chỉ 48 giờ sau khi Mỹ tiến hành chiến dịch “Búa Đêm” nhắm vào ba cơ sở hạt nhân trọng yếu của Iran. Theo thông tin ban đầu từ ông Trump, Iran là bên thực hiện ngừng bắn trước, bắt đầu từ 4h GMT ngày 24/6, sau đó đến Israel.
Giáo sư Cui Shoujun từ Đại học Nhân dân Trung Quốc nhận định, lệnh ngừng bắn mở ra cơ hội quan trọng để Israel và Iran giải quyết những bất đồng dai dẳng thông qua các kênh ngoại giao. Ông nhấn mạnh, việc hai bên tận dụng thời cơ này để nối lại và thúc đẩy đối thoại, đặc biệt về các vấn đề hạt nhân và an ninh khu vực, với sự hỗ trợ từ cộng đồng quốc tế, có thể dẫn đến một thỏa thuận hòa bình lâu dài.
Theo giáo sư Cui, một trong những động lực chính thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn là nguy cơ xung đột leo thang. Một cuộc chiến toàn diện sẽ gây tổn thất lớn cho cả hai bên, xóa bỏ hàng thập kỷ phát triển kinh tế và gây ra bất ổn chính trị nghiêm trọng. Bên cạnh đó, giao tranh có thể dẫn đến rủi ro mất kiểm soát các cơ sở hạt nhân, gây ra thảm họa nhân đạo và tác động tiêu cực đến môi trường. Ông nhấn mạnh rằng lãnh đạo cả hai nước đều nhận thức được rằng “không ai thắng trong chiến tranh”.
Ngoài ra, lệnh trừng phạt từ phương Tây đã gây áp lực lớn lên nền kinh tế Iran, trong khi Israel cũng mệt mỏi với xung đột kéo dài và chia rẽ chính trị. Do đó, cả hai chính phủ đều cần một môi trường bên ngoài ổn định để tập trung giải quyết các thách thức trong nước.
Giới quan sát nhận định, nếu lệnh ngừng bắn được duy trì và căng thẳng giữa Israel và Iran hạ nhiệt, đây có thể được xem là một thành công về chính sách đối ngoại và quân sự trong nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump. Nhà phân tích Stephen Collinson của CNN cho rằng, ông Trump có thể củng cố vị thế chính trị trong nước, hàn gắn những chia rẽ trong phong trào MAGA, nơi một số người ủng hộ cho rằng ông đã phá vỡ cam kết không khơi mào các cuộc chiến mới.
Tổng thống Trump bày tỏ hy vọng lệnh ngừng bắn “sẽ kéo dài mãi mãi” và dự đoán rằng Israel và Iran “sẽ không bao giờ bắn nhau nữa”.
Tuy nhiên, chỉ hơn một giờ sau khi Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu xác nhận thỏa thuận ngừng bắn, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) thông báo đã phát hiện Iran bắn thêm ít nhất hai tên lửa đạn đạo vào miền bắc Israel. Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz cáo buộc Iran vi phạm lệnh ngừng bắn và chỉ thị IDF “đáp trả mạnh mẽ”.
Phía Iran, thông qua đài truyền hình quốc gia IRIB và hãng tin ISNA, đã bác bỏ thông tin về việc phóng thêm tên lửa vào Israel. Chính phủ Iran khẳng định các đợt phóng tên lửa trước đó đều diễn ra trước khi lệnh ngừng bắn có hiệu lực.
Những tranh cãi này đặt ra thách thức lớn đối với thành quả mà Tổng thống Trump vừa đạt được. Câu hỏi được đặt ra là liệu Israel và Iran có thực sự ngừng bắn và duy trì được hòa bình lâu dài hay không.
Jonathan Panikoff, cựu quan chức tình báo Mỹ về Trung Đông, nhận xét: “Người Israel đã đạt được phần lớn mục tiêu, còn Iran đang tìm kiếm lối thoát khỏi cuộc chiến. Mỹ hy vọng đây là khởi đầu của sự kết thúc. Thách thức hiện tại là liệu có chiến lược gì cho những điều tiếp theo hay không?”.
Giới quan sát cho rằng lệnh ngừng bắn là kết quả của chiến lược “hòa bình thông qua sức mạnh” của ông Trump, nhưng vẫn chưa giải quyết triệt để những mâu thuẫn sâu sắc và sự ngờ vực giữa Israel và Iran.
Nhà nghiên cứu Ali Mamouri từ Đại học Deakin (Australia) chỉ ra rằng, chương trình hạt nhân của Iran có thể là yếu tố quyết định triển vọng hòa bình. Mặc dù Israel tuyên bố đã đạt được phần lớn mục tiêu chiến dịch, mức độ thiệt hại đối với chương trình hạt nhân của Iran vẫn chưa được xác định đầy đủ, cũng như khả năng tiếp tục làm giàu uranium của nước này.
Trong khi ông Trump tuyên bố chiến dịch của Mỹ đã “xóa sổ hoàn toàn” năng lực hạt nhân của Iran, tình báo Mỹ thừa nhận chiến dịch “Búa Đêm” chỉ làm chậm chương trình này vài tháng. Chính phủ Iran khẳng định đã thực hiện các biện pháp cần thiết để đảm bảo duy trì chương trình hạt nhân sau các cuộc không kích.
Các nhà phân tích cho rằng Iran đã tích lũy được lượng kiến thức lớn về hạt nhân trong nhiều thập kỷ. Tùy thuộc vào mức độ thiệt hại đối với các cơ sở hạt nhân ngầm, Iran có thể khôi phục và thậm chí đẩy nhanh chương trình hạt nhân trong thời gian tương đối ngắn. Điều này đồng nghĩa với việc chương trình hạt nhân Iran, vốn bị Israel coi là “mối đe dọa sống còn”, vẫn là một thách thức đối với nỗ lực duy trì hòa bình lâu dài. Vấn đề này phụ thuộc lớn vào các cuộc đàm phán thỏa thuận hạt nhân giữa Mỹ và Iran.
Giáo sư Cui nhận định, việc Mỹ theo đuổi lợi ích chiến lược riêng ở Trung Đông, duy trì hỗ trợ quân sự và chính trị cho Israel nhưng lại thiếu nhất quán trong chính sách với Iran, có thể cản trở nỗ lực hòa giải giữa hai nước. Ông cũng lưu ý rằng các quốc gia Trung Đông khác có mức độ lợi ích và mâu thuẫn khác nhau với cả Israel và Iran, và những thay đổi nhỏ trong cán cân quyền lực khu vực cũng có thể ảnh hưởng đến quan hệ Iran – Israel.
Đối với Iran, cuộc xung đột vừa qua có thể củng cố niềm tin rằng sự sống còn của nước này đang bị đe dọa. Theo nhà nghiên cứu Mamouri, điều này có thể khiến Iran nhanh chóng khôi phục chương trình hạt nhân và thậm chí tiến tới chế tạo vũ khí nguyên tử.
Trong khi đó, Israel sẽ cảnh giác hơn với nguy cơ trả đũa. Trong trường hợp không có đột phá ngoại giao, Israel có thể áp dụng chính sách tấn công phủ đầu vào các cơ sở hạt nhân hoặc lãnh đạo Iran nếu phát hiện bất kỳ nguy cơ leo thang mới nào, đặc biệt liên quan đến chương trình hạt nhân.
“Trong bối cảnh đó, lệnh ngừng bắn hiện tại rất mong manh. Nếu không có các cuộc đàm phán giải quyết toàn diện những vấn đề cốt lõi, đặc biệt là chương trình hạt nhân của Iran, việc ngừng giao tranh có thể chỉ là tạm thời”, Mamouri cảnh báo.
Admin
Nguồn: VnExpress
