Sau 12 ngày căng thẳng leo thang, Israel và Iran đã đồng ý ngừng bắn vào ngày 24/6, nhờ thỏa thuận do Mỹ và Qatar làm trung gian. Mặc dù lệnh ngừng bắn đã được thiết lập, cả hai bên vẫn cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận và đe dọa trả đũa, khiến tình hình khu vực vẫn tiềm ẩn nhiều bất ổn.
Cuộc xung đột này đã vấp phải sự chỉ trích từ các quốc gia Arab, những nước coi đây là một bước lùi, đẩy khu vực trở lại tình trạng chia rẽ và đối đầu. Điều này đi ngược lại với những nỗ lực thúc đẩy hợp tác và thịnh vượng mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đã từng ủng hộ trong chuyến công du vùng Vịnh trước đó.
Mohamed Baharoon, lãnh đạo viện chính sách b’huth có trụ sở tại UAE, nhận định: “Israel ưu tiên các biện pháp cứng rắn, trong khi mọi người đang cố gắng xây dựng mối liên kết giữa các quốc gia”. Ông đặt câu hỏi về tính khả thi của việc cùng tồn tại hòa bình trong khu vực mà không cần đến chiến tranh.
Israel từ lâu đã xem Iran là “kẻ thù không đội trời chung” ở Trung Đông. Iran liên tục kêu gọi “xóa bỏ Tel Aviv khỏi bản đồ”, trong khi Israel lo ngại về chương trình hạt nhân của Iran, coi đây là một mối đe dọa tiềm tàng.
Nhiều quốc gia Arab cũng coi Iran là đối thủ do sự khác biệt về hệ phái Hồi giáo (Sunni và Shiite). Bên cạnh đó, việc Iran hỗ trợ các nhóm vũ trang như Hamas, Hezbollah, Houthi và sở hữu tên lửa tầm xa cũng gây ra lo ngại, thúc đẩy một số nước Arab xích lại gần Israel.
Tuy nhiên, cuộc xung đột vừa qua dường như đang làm thay đổi xu hướng này. Các chiến dịch quân sự và tình báo của Israel nhằm vào Iran và Hezbollah đã khiến nhiều quốc gia Arab bất an. Họ lo ngại rằng Israel có thể hành động đơn phương, vượt khỏi tầm kiểm soát và không phù hợp với lợi ích của họ.
Hạ nghị sĩ Cộng hòa Mỹ Zach Nunn, sau chuyến thăm Trung Đông và gặp gỡ các lãnh đạo Arab Saudi, UAE và Bahrain, cho biết: “Thành công quân sự khiến Israel tự rơi vào thế khó”. Các quốc gia vùng Vịnh đã chứng kiến năng lực quân sự của Israel và muốn Tel Aviv cam kết hành động có trách nhiệm hơn.
Anwar Gargash, cố vấn chính sách đối ngoại của lãnh đạo UAE, cảnh báo: “Có rất nhiều rạn nứt trong khu vực. Nếu chọn dùng búa để giải quyết, tất cả đều sẽ vỡ”.
Trước đây, Arab Saudi đã tiến rất gần đến việc tham gia Hiệp ước Abraham, một thỏa thuận do Mỹ làm trung gian để công nhận Israel. Tuy nhiên, sau khi chứng kiến sức mạnh quân sự và tình báo của Israel, cùng với sự sẵn sàng chấp nhận rủi ro để hành động, Riyadh có thể cần thêm thời gian để đánh giá lại tình hình.
Một quan chức Arab Saudi cho biết: “Việc thiết lập quan hệ ngoại giao với Israel đòi hỏi rất nhiều nỗ lực. Hiện tại chưa phải thời điểm thích hợp. Vấn đề cấp bách lúc này là Nhà nước Palestine, không phải mối đe dọa từ Iran”.
Arab Saudi đã tuyên bố rõ ràng rằng họ sẽ không tham gia Hiệp ước Abraham nếu cuộc chiến ở Gaza giữa Israel và Hamas chưa kết thúc. Riyadh nhấn mạnh sự cần thiết của một lộ trình đáng tin cậy hướng tới việc thành lập Nhà nước Palestine, nhằm giải quyết gốc rễ của xung đột, một điều mà Tel Aviv kiên quyết bác bỏ.
Các quốc gia Arab khác như Jordan và Ai Cập, mặc dù đã bình thường hóa quan hệ với Israel, vẫn chọn cách phản ứng thận trọng và cân bằng. Jordan cùng 20 quốc gia Arab khác đã ra tuyên bố chỉ trích Israel tấn công Iran, nhưng đồng thời cũng tham gia đánh chặn tên lửa và UAV của Iran.
Ai Cập hoan nghênh lệnh ngừng bắn giữa Israel và Iran, đồng thời thông báo sẽ tiếp tục nỗ lực ngoại giao để tìm kiếm giải pháp lâu dài cho các cuộc khủng hoảng trong khu vực. Tuy nhiên, Cairo kiên quyết bác bỏ bất kỳ kế hoạch nào từ Washington hoặc Tel Aviv có thể dẫn đến việc Ai Cập phải tiếp nhận người Palestine di dời khỏi Gaza.
Simon Wolfgang Fuchs, phó giáo sư về Hồi giáo tại Đại học Hebrew Jerusalem, nhận xét: “Chính phủ Ai Cập cũng làm mọi cách để tránh gây phật ý Israel và Mỹ”. Ông lưu ý rằng Cairo phụ thuộc đáng kể vào viện trợ quân sự từ Washington.
Đồng thời, các quốc gia láng giềng của Iran đều nhận thức rõ tầm quan trọng của việc duy trì sự cân bằng trong khu vực. Họ hài lòng khi thấy Iran suy yếu, nhưng không mong muốn sự hỗn loạn xảy ra tại nước này.
Ông Fuchs nói thêm: “Mối đe dọa từ Iran không còn như trước. Các nước Arab thấy đối thủ đã suy yếu nhưng vẫn thừa nhận Iran giữ vai trò quan trọng. Họ không có lợi ích gì nếu khiến chính quyền hiện tại ở Iran thêm lung lay, chưa nói đến chuyện thay đổi, vì điều đó chỉ dẫn đến hỗn loạn”.
Marcus Schneider, phụ trách dự án về hòa bình và an ninh Trung Đông tại tổ chức Friedrich Ebert Foundation (Đức), bình luận: “Sẽ rất khó lường nếu một quốc gia bị dồn vào đường cùng và phải chiến đấu để sinh tồn”.
Admin
Nguồn: VnExpress
