Điểm thi vừa được công bố, không ít gia đình trải qua cảm giác hụt hẫng khi kết quả không như mong đợi. Câu chuyện về một gia đình dưới đây là một ví dụ điển hình, nhưng ẩn chứa trong đó là bài học sâu sắc về sự nỗ lực, chấp nhận và vượt qua thất bại.
Con của họ đạt 53,75 điểm trong kỳ thi đầu tiên, thiếu 1,15 điểm so với điểm chuẩn. Sự buồn bã bao trùm khi con đã đặt rất nhiều kỳ vọng và tự tin vào bài làm của mình.
Tuy nhiên, gia đình đã nhanh chóng vực dậy tinh thần và cùng con chuẩn bị cho kỳ thi thứ hai, dù biết rằng cơ hội thường dành cho những học sinh đã có quá trình ôn luyện dài hơi. Con chỉ mới ôn tập trong khoảng ba tháng.
Với mục tiêu vượt lên chính mình, cả gia đình đã lên kế hoạch hỗ trợ con một cách tối đa. Thời gian ôn luyện được tận dụng triệt để, tiến bộ được đo lường theo từng buổi. Mỗi buổi, con cố gắng làm nhanh hơn, nhiều hơn và khó hơn 1% so với trước. Sự đồng hành của cả gia đình đã tạo nên một không khí ôn luyện đầy quyết tâm và sôi động.
Ngày công bố kết quả kỳ thi thứ hai, người cha nhắn tin báo tin: con đạt 64 điểm. Một kết quả “khá ổn” so với thời gian ôn tập ngắn ngủi. Đề thi trường thứ hai khó hơn, nhưng con đã làm tốt hơn. Dù điểm chuẩn của trường là 73,25, cả nhà vẫn cảm thấy vừa buồn cười vừa thương con. Quan trọng hơn, họ nhận ra rằng con đã biết nỗ lực, vượt qua giới hạn của bản thân, và cả gia đình đã học được cách chấp nhận thất bại.
Thực tế, trong tháng 6 và tháng 7 vừa qua, nhiều tỉnh thành đã công bố điểm thi, điểm chuẩn vào lớp 6, lớp 10. Câu hỏi đặt ra là, có bao nhiêu gia đình đã đón nhận kết quả không như ý muốn, và bao nhiêu trong số đó biết chấp nhận thất bại của con, để từ đó tự tin bước tiếp hoặc hướng đến những mục tiêu khác?
Dân gian ta có nhiều câu tục ngữ động viên người gặp khó khăn như “Thất bại là mẹ thành công”, “Thắng không kiêu, bại không nản”, “Thua keo này ta bày keo khác”. Thế nhưng, sau mỗi kỳ thi, chúng ta vẫn đau xót khi đọc những tin tức về học sinh tự tử, tìm đến những hành động tiêu cực. Thậm chí, có những người đã thành đạt trong kinh doanh cũng chọn cách giải quyết bi quan khi đối diện với thất bại.
Thái độ khoan dung với thất bại không chỉ quan trọng ở phạm vi gia đình mà còn cần thiết ở cấp độ quốc gia. Vậy, làm thế nào để xây dựng một nền văn hóa khoan dung với thất bại, từ đó khuyến khích sự khám phá và thử nghiệm?
Ozan Varol, tác giả cuốn “Tư duy như nhà khoa học tên lửa”, người từng tham gia dự án “Xe tự hành thám hiểm sao Hỏa”, cho rằng thất bại là điều không thể tránh khỏi trong quá trình chinh phục vũ trụ. Vấn đề là làm sao học hỏi nhanh nhất từ những sai lầm đó.
Theo ông, cần tạo ra một không gian an toàn để mọi người có thể thoải mái chia sẻ về những thất bại của bản thân. Các phi hành gia được yêu cầu chia sẻ về những sai sót của mình để đồng nghiệp cùng xem xét. Việc cởi mở thừa nhận sai lầm là bắt buộc, vì một lỗi nhỏ có thể gây hậu quả nghiêm trọng.
Trong nhiều lĩnh vực, từ nghiên cứu khoa học đến khởi nghiệp, việc vượt qua nỗi sợ thất bại và chấp nhận rủi ro là yếu tố then chốt để đạt được thành công. Nhà sáng lập Honda từng nói: “Nhiều người ước mơ thành công. Nhưng thành công chỉ đến qua thất bại và sự cải tiến liên tục. Thực ra, thành công chỉ là 1% công việc, là kết quả của 99% cái gọi là thất bại”.
Một khảo sát của Barclays Wealth Insights Survey chỉ ra rằng, tăng trưởng của một quốc gia có liên quan mật thiết đến thái độ đối với thất bại và khả năng chấp nhận rủi ro. Để thúc đẩy tăng trưởng, cần tạo ra một môi trường khuyến khích chấp nhận rủi ro và giảm thiểu nỗi sợ thất bại, thông qua các chính sách hỗ trợ đổi mới, đầu tư mạo hiểm và một nền văn hóa không quá khắt khe trong việc trừng phạt thất bại.
Nhiều quốc gia phát triển đã sớm nhận thức được điều này và xây dựng văn hóa đón nhận thất bại. Chính quyền Australia khuyến khích tư tưởng “Fail Forward” (Thất bại để tiến lên), xem thất bại là cơ hội học hỏi quý giá. Công chức được khuyến khích thử nghiệm, phân tích sai lầm, điều chỉnh chiến lược và kiên trì nỗ lực thay vì chỉ làm những công việc an toàn.
Cơ chế này đặc biệt quan trọng đối với các nhà khoa học, nhà nghiên cứu và kỹ sư sáng tạo. Silicon Valley nổi tiếng với chính sách khuyến khích thử nghiệm nhanh chóng và học hỏi từ sai lầm để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, với tư duy “Fail fast”. Lối tiếp cận này giúp sớm xác định những gì không hiệu quả, từ đó cho phép các nhóm chuyển hướng và cải tiến liên tục.
Một người bạn của tôi, một nhà khoa học về công nghệ vi sinh, sau khi hoàn thành tiến sĩ ở nước ngoài, đã trở về và tự tin phát triển nghiên cứu của mình trong một đề tài cấp nhà nước. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, đề tài không đạt kết quả như mong đợi. Dù không phải trả lại tiền ngân sách, anh vẫn chia sẻ: “Tiền chỉ là một chuyện, lớn hơn là cảm giác nghi ngờ bản thân và sự hối hận vì đã theo đuổi một mục tiêu quan trọng nhưng đầy mạo hiểm”.
Câu nói của anh khiến tôi suy nghĩ về hai chữ “quan trọng” và “mạo hiểm”. Điều gì sẽ xảy ra nếu nhiều nhà khoa học khác cũng vì sợ mạo hiểm mà bỏ qua những mục tiêu quan trọng trong sự nghiệp nghiên cứu của mình? Rõ ràng, chúng ta cần chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực từ ngày 1/10/2025, đã quy định các tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ nếu tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định và không có hành vi gian lận, vi phạm pháp luật thì được miễn trách nhiệm hành chính, dân sự khi gây ra thiệt hại cho Nhà nước. Đồng thời, họ cũng không phải hoàn trả kinh phí nếu kết quả không đạt được mục tiêu đề ra, với điều kiện đã tuân thủ đúng quy định quản lý nhiệm vụ, nội dung nghiên cứu và biện pháp phòng ngừa rủi ro. Đặc biệt, Luật loại trừ trách nhiệm hình sự với những rủi ro xảy ra trong quá trình nghiên cứu, thử nghiệm và áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ.
Những thay đổi này sẽ góp phần đưa tinh thần đổi mới sáng tạo trở thành một phần trong cuộc sống của mỗi người dân và tổ chức ở Việt Nam.
Thất bại có thể làm giảm sự tự tin và lòng tự trọng của những người liên quan. Vì vậy, văn hóa khoan dung với thất bại cần được xây dựng và nuôi dưỡng trong từng gia đình, lớp học, doanh nghiệp và cơ quan nhà nước. Đó là nơi không chỉ để chia sẻ thành công mà còn là không gian để mọi người cùng nhau nhìn nhận, thẳng thắn nói về thất bại và rút ra những bài học quý giá.
Admin
Nguồn: VnExpress
