Trong một không gian rộng 125m2, xưởng Vụn Art đã tạo nên một câu chuyện đặc biệt về sự sáng tạo và lòng nhân ái. Nơi đây, 43 người lao động, phần lớn là người khuyết tật, mỗi tháng cho ra đời 5.000 sản phẩm độc đáo. Thay vì những phương pháp thủ công truyền thống như may, thêu hay vẽ, Vụn Art chọn con đường tái chế phế phẩm, biến chúng thành những món hàng thương mại mang đậm dấu ấn riêng, nhờ sự hỗ trợ kỹ thuật từ các chuyên gia.
Không chỉ dừng lại ở thị trường trong nước, những sản phẩm thủ công tinh xảo của Vụn Art đã vươn ra thế giới, từng xuất khẩu sang Mỹ và gần đây nhất là hợp tác với một doanh nghiệp nội thất Đan Mạch, với đơn hàng chiếm 3% tổng doanh thu. Từ một xưởng chế tác đồ thủ công, sau 8 năm, Vụn Art đã phát triển thành một doanh nghiệp đa ngành, mở rộng sang lĩnh vực du lịch trải nghiệm làng nghề và đào tạo nghề cho người khuyết tật.
Điểm đặc biệt của Vụn Art nằm ở quy trình biến phế phẩm thành những tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Xưởng hiện cung cấp hai dòng sản phẩm chính: các sản phẩm may mặc như tranh lụa ghép vải, tranh chân dung ghép lụa, ví vải, sổ tay ghép lụa, vỏ gối, áo phông, túi tote, và đồ chơi truyền thống như cờ cá ngựa, cờ vua.
Nguyên liệu đầu vào chủ yếu là các mảnh vụn lụa và gỗ thừa từ làng nghề Vạn Phúc (Hà Nội). Sau khi thu thập, những phế phẩm này được xử lý bằng kỹ thuật cắt dán, trang trí, là phẳng và ép nhiệt, để trở thành những bức tranh, áo, mũ, túi, vỏ gối đầy màu sắc. Trong số 43 lao động của Vụn Art, có 38 người là người khuyết tật, trong đó có 21 bạn mắc chứng tự kỷ hoặc chậm phát triển trí tuệ. Để phù hợp với khả năng của người lao động, các chuyên gia mỹ thuật như họa sĩ Nguyễn Văn Trường, Đặng Thị Khuê và Lê Huy Văn đã nghiên cứu và phát triển những sản phẩm vừa đảm bảo tính thẩm mỹ, vừa dễ thực hiện. Người lao động được đào tạo bài bản về hình họa, bố cục, dựng hình, màu sắc và kỹ thuật cắt dán để có thể tự tay tạo ra sản phẩm.
Dưới bàn tay khéo léo của những người thợ đặc biệt, những mảnh vải vụn tưởng chừng vô giá trị được thổi hồn, mang một diện mạo mới. Các sản phẩm của Vụn Art thường lồng ghép những yếu tố văn hóa truyền thống như họa tiết tranh dân gian, hình ảnh Khuê Văn Các, chùa Một Cột, Hồ Gươm, làng cổ Đường Lâm hay làng lụa Vạn Phúc. Thậm chí, người thợ còn có thể sáng tạo theo yêu cầu riêng của khách hàng. Những họa tiết độc đáo này được thể hiện trên túi vải, áo phông, áo dài, sổ tay, gối, bàn cờ, và đặc biệt là tranh chân dung ghép lụa, một sản phẩm rất được ưa chuộng.
Ông Lê Việt Cường, người sáng lập và điều hành Vụn Art, chia sẻ rằng ý tưởng về một xưởng thủ công dành cho người khuyết tật, đặc biệt là người tự kỷ, bắt đầu từ năm 2017. Trước đó, ông Cường đã đồng sáng lập một xưởng may thú bông, nơi những người điếc làm việc.
Một sự kiện đáng nhớ vào ngày 6/3/2017, khi họa sĩ Nguyễn Văn Trường đến thăm xưởng may thú bông và gợi ý ông Cường về ý tưởng tái chế vải vụn thành các sản phẩm thương mại. Mặc dù xưởng thú nhồi bông đang hoạt động ổn định, ông Cường vẫn trăn trở về việc những người khuyết tật khác đang thiếu cơ hội được đào tạo và làm việc. “Tôi thấy ý tưởng tái chế vải vụn rất hay và quyết định mở xưởng, đơn giản chỉ là muốn thử làm một điều gì đó cho các bạn khuyết tật,” ông Cường nhớ lại.
Tuy ý tưởng hình thành từ tháng 3/2017, nhưng ông Cường mất đến 6 tháng để thuyết phục người khuyết tật tham gia. “Tôi đến từng nhà, vận động gia đình cho con em đi học nghề, nhưng hầu hết đều e dè và từ chối,” ông kể. Đến tháng 10/2017, lớp học nghề đầu tiên mới có 10 học viên, và phải mất gần một năm để dạy nghề.
“Dạy nghề thủ công cho người bình thường đã khó, với người khuyết tật, đặc biệt là người tự kỷ, còn khó hơn gấp bội. Chúng tôi phải cùng nhau nghiên cứu để tìm ra những sản phẩm phù hợp với khả năng của họ, nhưng cũng phải đáp ứng nhu cầu của thị trường,” ông Cường chia sẻ.
Thời gian đầu, Vụn Art gặp nhiều khó khăn về vốn, marketing và tìm kiếm thị trường. Ông Lê Việt Cường đã phải dùng tiền cá nhân để duy trì hoạt động của xưởng. Ông và các cộng sự vừa làm vừa học hỏi, phát triển sản phẩm và quản lý vận hành.
Mặc dù mục đích ban đầu là tạo việc làm cho người khuyết tật, ông Lê Việt Cường không muốn Vụn Art phụ thuộc vào sự ủng hộ từ các tổ chức xã hội. Ông đặt mục tiêu xưởng phải tự sản xuất ra những sản phẩm có giá trị, có chỗ đứng trên thị trường và tạo ra lợi nhuận.
“Quan điểm của tôi là người khuyết tật không làm ra sản phẩm khuyết tật. Chúng tôi không đổi sản phẩm bằng sự thương hại hay giúp đỡ,” ông Cường nhấn mạnh.
Từ một xưởng sản xuất thủ công nhỏ, Vụn Art đã vươn lên thành một doanh nghiệp đa ngành, mở rộng sang lĩnh vực du lịch trải nghiệm làng nghề và đào tạo nghề cho người khuyết tật. Năm 2024, Vụn Art đón 20.000 lượt khách du lịch trong và ngoài nước. Mô hình du lịch trải nghiệm tại xưởng đã đóng góp 50% doanh thu cho Vụn Art.
Sau 8 năm phát triển, Vụn Art đã có thể tự “nuôi sống” chính mình. Số lượng sản phẩm tăng trưởng 15-20% mỗi năm nhờ tìm kiếm được thị trường mới. Người lao động được trả lương và đóng bảo hiểm đầy đủ. Sản phẩm của Vụn Art đã xuất khẩu sang Mỹ, Đan Mạch, xuất hiện tại nhiều sự kiện ngoại giao lớn và trở thành quà tặng ngoại giao của Thủ tướng.
Vụn Art cũng đã nhận được nhiều giải thưởng uy tín, như Top 4 hàng Việt Nam được người tiêu dùng yêu thích năm 2018, chứng nhận 4 sao năm 2019 của chương trình OCOP, và giải nhì cuộc thi khởi nghiệp về giải pháp cho người khuyết tật tại Việt Nam.
Trong tương lai, ông Lê Việt Cường đặt mục tiêu mở rộng quy mô Vụn Art lên gấp đôi, tạo thêm việc làm cho khoảng 55-60 người. Doanh nghiệp cũng tìm kiếm cơ hội hợp tác với các công ty du lịch quan tâm đến kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và kinh tế chia sẻ, để tăng lượng khách du lịch lên 40.000-50.000 người.
Vụn Art tiếp tục sử dụng 15% doanh thu và các khoản đóng góp từ đối tác để đào tạo nghề cho người khuyết tật. Năm ngoái, đơn vị đã đào tạo 9 học viên và dự kiến sẽ nhận thêm 5 học viên mới trong năm nay. Câu chuyện của Vụn Art không chỉ là câu chuyện về kinh doanh, mà còn là câu chuyện về sự sẻ chia, về cơ hội và về niềm tin vào khả năng của con người, dù họ là ai đi chăng nữa.
Admin
Nguồn: VnExpress
