Nghiên cứu mới đây cho thấy việc xây dựng hàng ngàn đập nước từ năm 1835 đã gây ra những dao động đáng kể đối với cực Trái Đất. Theo báo cáo trên tạp chí Geophysical Research Letters, các đập lớn chứa một lượng nước khổng lồ, dẫn đến sự tái phân bố khối lượng trên toàn cầu và làm thay đổi vị trí của lớp vỏ Trái Đất so với lớp phủ bên dưới.
Các nhà khoa học phát hiện ra rằng lớp phủ của Trái Đất có tính chất dẻo, cho phép lớp vỏ cứng bên ngoài trượt trên nó. Sự thay đổi về khối lượng trên lớp vỏ này gây ra sự dịch chuyển so với lớp phủ, từ đó làm thay đổi vị trí của các cực Trái Đất.
Nhóm nghiên cứu từ khoa Khoa học Trái Đất và hành tinh, Đại học Harvard, giải thích rằng bất kỳ sự dịch chuyển nào của khối lượng bên trong hoặc trên bề mặt Trái Đất đều có thể làm thay đổi hướng của trục quay so với lớp vỏ, một hiện tượng được gọi là sự lệch cực.
Thực tế, giới khoa học đã biết về khả năng gây ra lệch cực của các hoạt động di chuyển khối lượng nước lớn do con người tạo ra. Một nghiên cứu trước đó vào tháng 3 còn chỉ ra rằng băng tan chảy do biến đổi khí hậu có thể khiến các cực dịch chuyển tới 27 mét vào cuối thế kỷ này.
Trong nghiên cứu mới, các chuyên gia tập trung vào tác động của 6.862 đập trên toàn cầu đối với cực Trái Đất trong giai đoạn từ 1835 đến 2011, sử dụng cơ sở dữ liệu về các đập. Lượng nước mà các đập này giữ lại có thể lấp đầy hẻm núi Grand Canyon tới hai lần, dẫn đến mực nước biển toàn cầu giảm 23 mm.
Kết quả cho thấy việc lưu trữ nước sau đập đã khiến cực Trái Đất di chuyển tổng cộng 1,1 mét trong suốt thời gian nghiên cứu. Tác giả chính của nghiên cứu, Natasha Valencic, nghiên cứu sinh ngành địa chất, địa vật lý và khoa học hành tinh tại Đại học Harvard, nhấn mạnh rằng việc giữ nước sau đập không chỉ làm giảm lượng nước từ đại dương, dẫn đến giảm mực nước biển toàn cầu, mà còn tái phân bố khối lượng theo một cách khác trên toàn thế giới.
Dựa trên các tính toán và mô hình máy tính, Valencic nhận thấy hai giai đoạn lệch cực rõ rệt trong thời gian nghiên cứu. Giai đoạn đầu tiên, từ năm 1835 đến 1954, phản ánh hoạt động xây đập quy mô lớn ở Bắc Mỹ và châu Âu, khiến cực Bắc dịch chuyển gần hơn 20 cm với kinh tuyến 103 độ đông, một đường tưởng tượng chạy theo hướng bắc – nam qua Nga, Mông Cổ và Trung Quốc.
Giai đoạn thứ hai, từ năm 1954 đến 2011, phản ánh sự mở rộng hoạt động xây đập ở Đông Phi và châu Á. Những đập này đã thêm khối lượng vào phía đối diện của Bắc Mỹ và châu Âu, dẫn đến cực Bắc dịch chuyển 57 cm về phía kinh tuyến 117 độ tây, chạy qua phía tây Bắc Mỹ và Nam Thái Bình Dương. Quá trình lệch cực không diễn ra theo đường thẳng mà tạo thành một đường cong ngoằn ngoèo, do đó sự dịch chuyển ròng theo mỗi hướng không vượt quá 1,1 mét.
Valencic cho rằng, dù vị trí cực có tác động tương đối nhỏ đến các quá trình trên Trái Đất, ảnh hưởng từ các đập đến mực nước biển là rất đáng kể. Nghiên cứu này cho thấy tầm quan trọng của việc tính đến các đập trong dự báo mực nước biển dâng cao, vì chúng ngăn một lượng nước lớn đổ vào đại dương. Trong thế kỷ 20, mực nước biển toàn cầu đã tăng từ 12 đến 17 cm.
Admin
Nguồn: VnExpress
