Ít ai ngờ rằng, người phụ nữ với dáng vẻ nhỏ nhắn và bước đi nhanh nhẹn ấy đã sống qua hai thế kỷ. Sau mỗi bữa ăn, cụ lại dành thời gian chăm chút cho khu vườn rau nhỏ sau nhà, nơi những luống cải, cà tím và hành lá tươi tốt được trồng thẳng hàng.
Khi nhóm nghiên cứu Okinawa Centenarian Study đến thăm và thực hiện phỏng vấn, họ đã vô cùng ngạc nhiên trước tình trạng sức khỏe của cụ Kamada. Các chỉ số viêm trong máu của cụ ở mức rất thấp, tương đương với người ở độ tuổi 60. Cụ không hề mắc các bệnh như tiểu đường, tim mạch, Alzheimer hay bất kỳ bệnh mãn tính phổ biến nào khác.
Một nhà nghiên cứu chia sẻ: “Chúng tôi không thể tìm thấy bất kỳ dấu hiệu lão hóa nào ở cấp độ sinh học, điều mà chúng tôi thường thấy ở những người cùng tuổi”.
Cụ Kamada không phải là trường hợp duy nhất. Trong suốt hơn 40 năm nghiên cứu, nhóm Okinawa Centenarian Study đã khảo sát hơn 1.000 người sống trên 100 tuổi tại hòn đảo này và nhận thấy một điểm chung: phần lớn họ đều mang biến thể gene FOXO3A, một trong những gene có liên quan mật thiết đến tuổi thọ ở người.
Theo báo cáo đăng trên tạp chí Science Advances, biến thể này giúp tăng cường khả năng sửa chữa DNA, điều hòa quá trình chuyển hóa và kháng viêm trong tế bào, từ đó làm chậm quá trình lão hóa.
FOXO3A không chỉ là “gene trường thọ” của người Okinawa. Nhiều nghiên cứu độc lập tại Mỹ, Đức và Italy cũng ghi nhận biến thể này xuất hiện phổ biến hơn ở nhóm những người sống thọ đặc biệt (supercentenarians). Gene này hoạt động như một công tắc di truyền, kích hoạt hệ thống phòng thủ nội bào, bao gồm các enzyme chống oxy hóa và cơ chế tự chết tế bào có kiểm soát (apoptosis), giúp loại bỏ các tế bào hư hỏng trước khi chúng phát triển thành ung thư hoặc gây viêm mãn tính.
Bên cạnh FOXO3A, một gene khác cũng được quan tâm là LMNA. Đây là gene mã hóa protein lamins A/C, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ ổn định cấu trúc nhân tế bào. Một số biến thể của LMNA là nguyên nhân gây ra hội chứng lão hóa sớm progeria, nhưng các phiên bản ổn định của gene này lại được ghi nhận ở nhóm người sống thọ, giúp tế bào duy trì khả năng phân chia mà không bị lỗi. Nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature năm 2014 cho thấy những người 90 tuổi không mắc bệnh mãn tính có telomere dài hơn và ít biểu hiện đột biến ở LMNA.
Ngày nay, các nhà khoa học sử dụng khái niệm tuổi sinh học (biological age) song song với tuổi theo năm sinh (chronological age), nhằm phản ánh chính xác hơn mức độ lão hóa thực sự của cơ thể. Tuổi sinh học được tính dựa trên các dấu hiệu sinh học như mức độ methyl hóa DNA, chiều dài telomere, chỉ số viêm trong máu và các chỉ số trao đổi chất. Những người có tuổi sinh học thấp hơn tuổi thật thường có sức khỏe tốt hơn, ít bệnh tật hơn và khả năng phục hồi tế bào cao hơn.
Nhờ hệ gene ưu việt kết hợp với lối sống lành mạnh, một số người ở độ tuổi 90 nhưng tế bào lại hoạt động như người 60 tuổi. Tại Okinawa, các chỉ số methyl hóa DNA của người cao tuổi thường thấp hơn so với chuẩn trung bình toàn cầu, cho thấy quá trình lão hóa sinh học diễn ra chậm hơn.
Nghiên cứu của PLOS Genetics năm 2022 chỉ ra rằng hệ vi sinh vật đường ruột ở nhóm người sống thọ có vai trò tương tác tích cực với các gene như FOXO3, từ đó duy trì hệ miễn dịch ổn định và giảm phản ứng viêm toàn thân.
Trên thế giới, những trường hợp đặc biệt khác cũng làm sáng tỏ mối liên hệ giữa gene và tuổi thọ. Bà Jeanne Calment, người Pháp, sống đến 122 tuổi, được xác định mang biến thể FOXO3A cùng với một biến thể APOE2, loại gene giúp bảo vệ tế bào thần kinh khỏi stress oxy hóa. Trong khi đó, cụ bà Misao Okawa, người Nhật Bản, qua đời ở tuổi 117, được cho là có gene SIRT1 hoạt động ở mức cao, hỗ trợ sửa chữa DNA và điều hòa chuyển hóa lipid.
Mặc dù gene đóng vai trò nền tảng, các chuyên gia nhấn mạnh rằng môi trường sống, thói quen ăn uống, vận động và trạng thái tinh thần cũng ảnh hưởng không nhỏ đến tốc độ lão hóa. Các công ty công nghệ sinh học như Calico (được Google hỗ trợ) hay Altos Labs đang tìm cách can thiệp trực tiếp vào các gene như FOXO3 và LMNA để trì hoãn quá trình lão hóa thông qua liệu pháp tái lập trình tế bào. Tuy nhiên, các phương pháp này vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm và chưa được áp dụng rộng rãi.
Từ câu chuyện của cụ Kamada và những trường hợp sống thọ khác, các nhà khoa học nhận định rằng việc “đi ngược lão hóa” không còn là điều viễn tưởng. Gene đóng vai trò quan trọng, nhưng sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và lối sống lành mạnh mới thực sự tạo nên bí quyết trường thọ bền vững.
Admin
Nguồn: VnExpress
