Hơn 50 năm sau khi cuộc chiến tranh kết thúc, ngày 10/7 vừa qua, ông Trần Văn Quý xúc động khi được trao lại bộ hồ sơ do phía Mỹ cung cấp, chứa đựng những thông tin quý giá về người em trai, liệt sĩ Trần Văn Phú, cùng đồng đội đã hy sinh năm 1967 tại Quảng Trị. Bộ hồ sơ 66 trang này bao gồm tọa độ và các chi tiết liên quan đến sự hy sinh của liệt sĩ Phú.
Cùng với gia đình ông Quý, 21 gia đình khác đến từ các tỉnh Lào Cai, Ninh Bình, Phú Thọ và Hà Nội cũng đã nhận được hồ sơ của những quân nhân Việt Nam đã anh dũng hy sinh trong chiến tranh. Sự kiện trao trả hồ sơ này diễn ra nhân dịp kỷ niệm 30 năm quan hệ ngoại giao Việt – Mỹ, do Trung tâm Lưu trữ trung ương III tổ chức tại Hà Nội.
Các hồ sơ này bao gồm nhiều tài liệu quan trọng như giấy thông hành, danh sách cá nhân, sổ tay và bảng theo dõi đạn dược. Trong đó, có thông tin chi tiết về Trung đội trưởng Trần Văn Phú và trợ lý Phan Xuân Niêm, cùng danh sách 27 thành viên trung đội, bao gồm ngày nhập ngũ, mã địa phương, quê quán, chiều cao và số súng. Một số thông tin còn ghi rõ tên thân nhân và địa chỉ làng, như Hồng Châu, Kim Hải…
Những thông tin này thắp lên hy vọng mới cho gia đình liệt sĩ Phú trong hành trình tìm kiếm hài cốt kéo dài suốt ba năm qua. Ông Trần Văn Quý nghẹn ngào chia sẻ về người em trai: “Anh em tôi chỉ hơn kém nhau một tuổi, cùng nhau đi bộ đội. Năm nay tôi đã 84 tuổi, còn chú ấy mãi mãi ở tuổi 23. Nếu còn sống, chắc anh em tôi đã tóc bạc như nhau.”
Ông Quý nhập ngũ vào đầu năm 1961, thời điểm chiến sự diễn ra vô cùng ác liệt. Em trai ông, Trần Văn Phú, khi đó mới 17 tuổi, đã tiễn anh lên đường với lời hứa chắc chắn: “Năm sau em cũng sẽ vào bộ đội.” Và đúng như lời hứa, năm 1962, ông Phú gia nhập Tiểu đoàn 9, Trung đoàn 90, Sư đoàn 324.
Trong suốt những năm kháng chiến, hai anh em chỉ có một lần duy nhất gặp nhau tại Miếu Môn, cách quê nhà Đan Phượng hơn 40 km. Ông Quý không còn nhớ rõ đã nói những gì với em trai mình. “Bố mẹ hồi đó còn trẻ, hai anh em tôi mới mười tám đôi mươi, đâu nghĩ được nhiều để dặn dò những lời sâu xa,” ông Quý nhớ lại.
Những lá thư gửi về nhà ngày càng thưa thớt khi đơn vị của ông Phú tiến sâu vào mặt trận phía Nam. Địa chỉ duy nhất mà gia đình nhớ được trên bì thư là “Vịnh Mốc” – một địa danh ở Quảng Trị, gần giới tuyến chia cắt hai miền. Đến năm 1968, gia đình nhận được giấy báo tử, liệt sĩ Trần Văn Phú hy sinh ngày 3/7/1967 và được mai táng tại “mặt trận phía Nam”.
Trong hơn nửa thế kỷ qua, ông Quý, giống như bao gia đình khác, đã bắt đầu cuộc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ từ con số không, không có bất kỳ địa chỉ cụ thể nào. Họ tìm kiếm thông tin qua đơn vị cũ, đồng đội, nhân chứng, và rà soát từng hàng bia mộ trên khắp các nghĩa trang từng là chiến trường.
Thông tin duy nhất mà gia đình có được sau nhiều nỗ lực kết nối là liệt sĩ Phú hy sinh ở “cao điểm 90 Cồn Tiên – Dốc Miếu”. Địa danh này thuộc Gio Linh, từng là một cứ điểm quan trọng của phòng tuyến quân sự do phía Mỹ thiết lập trên đường Trường Sơn, nhằm ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Đồng đội đã an táng những người lính hy sinh, nhưng những trận đánh ác liệt sau đó đã san phẳng chiến trường, khiến cho dấu tích còn lại rất mong manh.
Chuyến đi đầu tiên của gia đình ông Quý gồm 12 người đến Quảng Trị diễn ra vào tháng 8/2023, sau khi đại dịch COVID-19 kết thúc. Ông Quý đã ở lại một tuần để tìm đường vào mặt trận cũ, hỏi thăm đồng đội Sư đoàn 324, đi đến các nghĩa trang nhưng không thu được thông tin gì. Cuộc tìm kiếm tiếp tục cho đến nay, kéo dài gần 1.100 ngày với hàng chục chuyến đi do vợ chồng con trai ông Quý đảm nhận.
“Sau mỗi chuyến đi trở về, gia đình lại thêm nặng trĩu nỗi buồn, nhưng chúng tôi chưa bao giờ từ bỏ hy vọng tìm được hài cốt người thân,” bà Trần Thị Thu Hà, con dâu ông Quý, chia sẻ.
Những chuyến đi thường diễn ra vào cuối tuần, sau khi bà Hà kết thúc công việc tại một trung tâm du học. Vợ chồng bà thường đi xe giường nằm từ Hà Nội vào Quảng Trị vào tối thứ sáu, thuê xe máy để đi đến từng nghĩa trang, và trở về Thủ đô vào tối chủ nhật. Bà Hà đã đến nghĩa trang Trường Sơn, Đường 9 nhiều lần nhưng vẫn không có kết quả.
Đã có lần, họ tìm về được chiến trường cũ và thấy còn dấu tích, nhưng do không quen thuộc địa hình nên đành phải quay ra. Vào những ngày giỗ liệt sĩ Phú, hay dịp 27/7, bà Hà lại chuẩn bị thêm mâm cơm cúng và đốt áo mã, “mong chú và đồng đội sớm báo tin.”
“Có lẽ nhiều người sẽ nghĩ rằng con dâu thì ít có tình cảm máu mủ với họ hàng bên chồng. Nhưng càng đi, càng gặp gỡ đồng đội của chú, nghe kể về những trận đánh, nhìn những hàng bia mộ liệt sĩ khắp các nghĩa trang, tôi lại càng đau xót và càng mong sớm đưa được chú về nhà,” bà Hà tâm sự về lý do khiến bà không từ bỏ hy vọng tìm kiếm trong suốt ba năm qua.
Đầu năm nay, gia đình đã liên lạc được với thủ trưởng cũ của Sư đoàn 324 và có thêm thông tin về trận đánh năm 1967. Phạm vi tìm kiếm hài cốt cuối cùng được khoanh vùng trong khoảng 2 km2 quanh khu vực diễn ra trận đánh ở cao điểm 90. Cuộc điện thoại từ Trung tâm Lưu trữ quốc gia III vào đầu tháng 7, thông báo về việc trao trả hồ sơ chứng tích của liệt sĩ Trần Văn Phú do phía Mỹ lưu giữ, càng củng cố thêm niềm tin cho gia đình.
Chiếc USB chứa thông tin và tập hồ sơ 66 trang khiến gia đình cảm thấy “như một phần linh hồn của liệt sĩ đã trở về.” Bà Hà cho biết, sau khi đối chiếu tọa độ do phía Mỹ cung cấp, vị trí này cách nơi gia đình đang tìm kiếm hơn một cây số. Trong dịp 27/7 tới, hành trình trở lại Quảng Trị của gia đình sẽ tiếp tục, với dự định kết nối với các cấp ngành để sớm được khai quật vị trí được ghi trong hồ sơ. Bởi trong sâu thẳm, họ vẫn luôn hy vọng rằng, ngoài liệt sĩ Phú, “có thể còn nhiều đồng đội khác đang đợi được tìm thấy để đưa về quê mẹ.”
Admin
Nguồn: VnExpress
