Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc, một vùng đất thiêng liêng trải rộng trên ba tỉnh thành Hải Phòng, Quảng Ninh và Bắc Ninh, vừa được UNESCO vinh danh là Di sản Văn hóa Thế giới. Quần thể này bao gồm 12 điểm di tích chính, mỗi nơi đều mang trong mình những giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc.
Trong số đó, chùa Hoa Yên, ngôi chùa trung tâm của toàn bộ hệ thống chùa trên núi Yên Tử, nổi bật như một viên ngọc quý. Sử sách ghi lại rằng, đây là nơi Phật Hoàng Trần Nhân Tông tu hành, giác ngộ và truyền bá đạo pháp cho các đệ tử. Chùa Hoa Yên có lịch sử lâu đời, khởi nguồn từ thời Lý, được xây dựng và tu sửa qua các triều đại Trần và các giai đoạn sau. Vườn tháp của chùa có niên đại từ năm 1309. Ban đầu, vào thời Lý – Trần (thế kỷ 11-14), chùa mang tên Vân Yên, sau đó được vua Lê Thánh Tông (thế kỷ 15) đổi thành Hoa Yên. Đến nay, chùa vẫn còn lưu giữ những họa tiết hoa văn từ thời Trần, nhiều bia đá từ thời Hậu Lê và bài minh khắc trên chuông đồng thời Nguyễn.
Vườn Tháp Huệ Quang, tọa lạc ở độ cao 500m, là nơi an nghỉ vĩnh hằng của các nhà sư từng tu hành tại Yên Tử. Khu vườn này hiện còn lưu giữ 97 ngôi tháp mộ, mỗi tháp có kích thước và độ cao khác nhau, thể hiện vị trí và phẩm cấp của các nhà sư. Tháp Tổ, nằm ở vị trí trung tâm của vườn tháp, là nơi lưu giữ xá lợi của Phật Hoàng Trần Nhân Tông. Tháp được xây dựng vào năm 1309, dưới triều vua Trần Anh Tông, bởi chính nhà vua, triều đình, Đệ Nhị Tổ Pháp Loa và các tăng sĩ thiền phái Trúc Lâm, sau khi Phật Hoàng Trần Nhân Tông viên tịch năm 1308.
Chùa Lân, còn được biết đến với tên gọi thiền viện Trúc Lâm Yên Tử hay Long Động, nằm trên một ngọn núi có hình dáng kỳ lân phủ phục, ngay tại cửa ngõ vào khu trung tâm chùa tháp Yên Tử. Chùa được xây dựng từ thời Trần, là nơi Đệ Nhị Tổ Pháp Loa và Đệ Tam Tổ Huyền Quang thuyết pháp. Đến thời Lê Trung Hưng, chùa được trùng tu và mở rộng, gắn liền với tên tuổi của thiền sư Chân Nguyên, người có công lớn trong việc chấn hưng Phật giáo Trúc Lâm. Ngày nay, chùa Lân là điểm đến quen thuộc của các tín đồ Phật giáo và du khách hành hương đến Yên Tử.
Với diện tích 125.198 m2, chùa Lân hiện là ngôi chùa lớn nhất trong hệ thống chùa tháp ở Yên Tử, được xây dựng nhờ công đức của hòa thượng Thích Thanh Từ và các Phật tử thập phương. Chính điện của chùa được khởi công xây dựng vào năm 2002, trên nền ngôi chùa cổ thời Trần. Ngay tại cửa vào chính điện, du khách có thể chiêm ngưỡng dấu tích nền móng chùa từ thời Trần.
Am chùa Ngọa Vân, thuộc Khu di tích lịch sử nhà Trần ở Đông Triều, Quảng Ninh, nổi tiếng với đá niết bàn và tháp Phật Hoàng, nơi lưu giữ một phần xá lỵ của Phật Hoàng Trần Nhân Tông. Triều đình và Đệ Nhị Tổ Pháp Loa đã cho xây dựng thêm nhiều công trình, tạo nên ngôi chùa nằm cách am khoảng 200m. Ngôi chùa có từ thế kỷ 14, thời Trần, đã trải qua nhiều lần tu sửa vào các thời Lê Trung Hưng (thế kỷ 17-18), thời Nguyễn (thế kỷ 19-20), và gần đây nhất là vào năm 2023. Tháp Phật Hoàng, ban đầu được xây dựng bởi Đệ Nhị Tổ Pháp Loa, cũng đã được trùng tu vào năm 1707. Phía trước tháp có voi đá, ngựa đá và bia đá dựng năm 1840. Bên trong tháp là một tấm bia đá khắc chữ Hán. Bên cạnh tháp Phật Hoàng còn có một tịnh thất khác, Thiên Sơn Tự, được xây dựng để thờ các vị thần núi.
Am Ngọa Vân là nơi Phật Hoàng Trần Nhân Tông nhập niết bàn vào ngày 1/11/1308, theo Đại Việt sử ký toàn thư. Sau khi ngài qua đời, am được sử dụng để thờ cúng. Chùa Ngọa Vân được xây dựng sau đó, cũng vào đời nhà Trần, để thờ Phật và thực hiện việc hành đạo. Bên trong am, du khách có thể chiêm ngưỡng tượng Phật Hoàng Trần Nhân Tông trong tư thế nằm.
Thái Miếu, nằm trong Khu di tích lịch sử nhà Trần ở Đông Triều, Quảng Ninh, là nơi thờ cúng tổ tiên và 14 vị vua Trần. Do những biến cố lịch sử, Thái Miếu đã bị phá hủy và chỉ còn lại những phế tích. Năm 2014, Thái Miếu được khởi công xây dựng lại trên cùng một trục với Thái Miếu cũ, với kiến trúc năm gian hai chái, họa tiết hoa văn mô phỏng theo phong cách thời Trần. Khu di tích này đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia từ năm 1962 và được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2013. Lễ hội Thái Miếu nhà Trần được tổ chức hàng năm vào tháng 1 âm lịch, nhằm tưởng nhớ công đức của các vị vua Trần và các bậc tiền nhân, đồng thời giáo dục truyền thống “uống nước nhớ nguồn” cho thế hệ sau.
Bãi cọc Yên Giang, thuộc phường Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh, là một phần của hệ thống các bãi cọc và di tích liên quan đến trận chiến Bạch Đằng năm 1288. Bãi cọc này thể hiện vai trò và ảnh hưởng của Phật giáo Trúc Lâm trong cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc, cũng như truyền thống sử dụng đất đai, rừng núi, sông nước, hang động, biển đảo của người Việt. Bãi cọc đã được tìm thấy trong nhiều cuộc khai quật từ những năm 1950.
Việc UNESCO công nhận quần thể Yên Tử – Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới không chỉ là niềm tự hào của Việt Nam mà còn là sự khẳng định giá trị văn hóa, lịch sử to lớn của vùng đất này đối với nhân loại.
Admin
Nguồn: VnExpress
