Sáng 14/7, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tổ chức hội nghị sơ kết hoạt động 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ cho 6 tháng cuối năm 2025. Đây là hội nghị sơ kết đầu tiên của Bộ sau khi sáp nhập Bộ Thông tin và Truyền thông và Bộ KH&CN trước đó.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh khối lượng công việc đồ sộ mà Bộ đã thực hiện trong thời gian ngắn vừa qua. Ông khẳng định sứ mệnh quan trọng của Bộ là đưa Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, dựa trên nền tảng KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, từ đó vươn lên thành quốc gia có thu nhập cao. Để đạt được mục tiêu này, Bộ trưởng yêu cầu có những chuyển dịch quan trọng, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.
Theo Bộ trưởng, Bộ KH&CN sau sáp nhập có năm trụ cột chính: KH&CN, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng. Nhắc lại mục tiêu đóng góp 5% vào tăng trưởng quốc gia, ông phân bổ tỷ lệ cụ thể cho từng lĩnh vực, trong đó KH&CN đóng góp 1%, chuyển đổi số 1-1,5% và đổi mới sáng tạo là 3%.
Về chuyển đổi số, Bộ trưởng lưu ý rằng thế giới thực và thế giới số là một thể thống nhất, không thể tách rời. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc thay đổi mô hình vận hành thay vì chỉ tập trung vào việc mua sắm phần mềm. Thay đổi mô hình hoạt động là yếu tố then chốt để phát huy hiệu quả của chuyển đổi số. Thực tế hiện nay, nhiều đơn vị tại Việt Nam vẫn đang triển khai chuyển đổi số theo hướng “công nghệ thông tin”, tức là mua phần mềm mà chưa thay đổi quy trình vận hành.
Bộ trưởng chỉ đạo các đơn vị chuyển đổi số cần dành ít nhất 10% ngân sách cho việc nghiên cứu, sửa đổi quy trình. Ông cũng lưu ý ngành bưu chính cần chuyển dịch thành hạ tầng logistics để đảm bảo dòng chảy vật chất song song với dòng chảy dữ liệu, đảm bảo tốc độ, độ chính xác và an toàn trong việc chuyển phát đến tay doanh nghiệp và người tiêu dùng. Viễn thông cần trở thành hạ tầng số, một hạ tầng chiến lược quan trọng ngang hàng với giao thông và điện, phục vụ cho quá trình chuyển đổi số. Ông nhấn mạnh nhiệm vụ cấp bách từ nay đến cuối năm là phủ sóng 5G sâu rộng trên toàn quốc, với tốc độ di động tối thiểu 100 Mbps và Internet cáp quang tối thiểu 200 Mbps.
Đối với lĩnh vực KH&CN, Bộ trưởng yêu cầu phải hướng tới kết quả cuối cùng là nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng trưởng kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Ông lấy ví dụ, nếu nhà nước đầu tư một đồng cho nghiên cứu, thì kết quả nghiên cứu đó khi được doanh nghiệp đưa vào sản xuất phải tạo ra doanh thu gấp 10 lần. Ông cũng cho biết đã có những cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu, với mô hình “nhà nước chi 1, doanh nghiệp chi 3-4”.
Bộ trưởng nhấn mạnh, nhà khoa học ngày nay không chỉ cần có học hàm, học vị, bài báo hay giải thưởng, mà quan trọng hơn là kết quả nghiên cứu của họ phải có tác động đến kinh tế xã hội của đất nước.
Đổi mới sáng tạo là yêu cầu xuyên suốt trong tất cả các lĩnh vực. Theo Bộ trưởng, đây là trụ cột mang lại sự tăng trưởng kinh tế, thông qua việc ứng dụng KH&CN vào thực tế.
Bộ trưởng khẳng định, đổi mới sáng tạo là con đường để Việt Nam đưa KH&CN vào cuộc sống, ứng dụng, chuyển giao, nâng cao hiệu suất và cải tiến công nghệ, tiến tới sáng tạo công nghệ, từ đó tăng năng suất lao động và GDP.
Về sở hữu trí tuệ, Bộ trưởng cho rằng lĩnh vực này, bên cạnh việc bảo vệ quyền, cần tập trung vào việc tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu. Đồng thời, cần xây dựng nhận thức, đạo đức và văn hóa xã hội về sở hữu trí tuệ, coi việc đánh cắp ý tưởng, sáng chế là vi phạm đạo đức xã hội, cần bị lên án và trừng phạt.
Bộ trưởng nhấn mạnh, một quốc gia phát triển có tới 80% tài sản là tài sản trí tuệ. Do đó, phát triển giao dịch và bảo vệ tài sản trí tuệ, chống trộm cắp là trọng tâm của một quốc gia muốn phát triển.
Đối với tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng, tiêu chuẩn được coi là định hướng phát triển quốc gia, còn quy chuẩn là hàng rào bảo vệ. Tuy nhiên, số lượng tiêu chuẩn cần thiết cho sự phát triển của đất nước hiện mới chỉ đạt dưới 5%, một con số quá nhỏ.
Bộ trưởng yêu cầu lãnh đạo Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia tìm mọi cách để nâng con số này lên 70% và đạt mức tối đa trong một năm tới. Ông khẳng định, không có tiêu chuẩn định hướng, không thể trở thành quốc gia phát triển. Đây không chỉ là định hướng từ nay đến cuối năm mà còn là định hướng lâu dài cho Bộ.
Một lĩnh vực trọng tâm khác được Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề cập là năng lượng nguyên tử, đặc biệt là điện hạt nhân thế hệ mới với các lò hạt nhân quy mô nhỏ. Ông nhấn mạnh Việt Nam phải làm chủ công nghệ hạt nhân.
Trong năm 2025, dự kiến có 9 luật liên quan đến KH&CN sẽ được thông qua.
Sau hơn ba tháng hợp nhất, Bộ KH&CN đã trình và được Quốc hội thông qua năm luật có tính nền tảng, tạo hành lang pháp lý quan trọng để dẫn dắt sự phát triển của KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đó là Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Luật Công nghiệp công nghệ số; Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa; Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.
Từ nay đến cuối năm 2025, Bộ dự kiến hoàn thành và thông qua bốn luật, gồm luật mới là Luật Chuyển đổi số và ba luật sửa đổi gồm: Luật Công nghệ cao, Luật Chuyển giao công nghệ và Luật Sở hữu trí tuệ.
Bộ trưởng cho biết Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã tạo ra sự thông thoáng cho hoạt động nghiên cứu, hướng đến tạo ra nhiều kết quả nghiên cứu có giá trị. Trên nền tảng này, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi sẽ biến các kết quả nghiên cứu thành tài sản trí tuệ để giao dịch, tạo thành thị trường KH&CN, đưa sở hữu trí tuệ trở thành công cụ chiến lược để bảo vệ và chiếm lĩnh công nghệ.
Đánh giá công nghệ cao trở thành chiến lược tự chủ về công nghệ và chủ quyền của một quốc gia, Bộ trưởng cho biết Luật Công nghệ cao sẽ thay đổi trong việc ưu đãi cho nhà đầu tư, dựa trên mức độ chuyển giao công nghệ, nội địa hóa và R&D tại Việt Nam.
Nhắc tới các công ty FDI, Bộ trưởng khẳng định Luật sẽ thay đổi theo hướng “ưu đãi phải đi kèm những điều kiện về chuyển giao công nghệ” và mỗi mức chuyển giao công nghệ sẽ có ưu đãi khác nhau. Nếu không chuyển giao, chỉ thuê người Việt Nam lắp ráp, gia công thì sẽ không có ưu đãi. Luật cũng dự kiến tạo khung pháp lý thuận lợi hơn nữa cho chuyển giao công nghệ không chỉ từ nước ngoài vào Việt Nam, mà còn từ viện, trường, doanh nghiệp trong nước, đồng thời ngăn chặn các công nghệ lạc hậu vào Việt Nam và bảo vệ môi trường.
Với Luật Chuyển đổi số, Bộ trưởng cho rằng chuyển đổi số đã thấm sâu vào hoạt động hàng ngày của đất nước nhưng lại chưa có luật. Luật mới được kỳ vọng lấp đầy các mảnh ghép còn thiếu, hình thành một khung kiến trúc Việt Nam số hoàn chỉnh, với cơ chế dẫn dắt, tạo điều kiện và giám sát từ Nhà nước, đồng thời quản trị rủi ro trong quá trình chuyển đổi.
Là cơ quan chủ trì soạn thảo 9 luật liên quan đến KH&CN trong một năm, nhiều hơn so với thông thường, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị các đơn vị nỗ lực lớn, quyết tâm cao và đặc biệt phải có cách làm mới, làm việc không ngừng nghỉ để hoàn thành nhiệm vụ.
Trước đề xuất của cán bộ Sở KH&CN Cao Bằng về việc ban hành các hướng dẫn thực thi luật cũng như xây dựng nền tảng số giúp hỏi đáp về Luật, Bộ trưởng đánh giá đây là việc cần làm, không chỉ với 5 luật mới, mà với tất cả các luật, nghị định, thông tư liên quan của ngành, và giao Vụ Pháp chế phối hợp với các đơn vị cung cấp nền tảng để thực hiện.
Để thu hút nhân tài, cần tạo ra những bài toán lớn và điều kiện tốt.
Một trong những nội dung quan trọng của hội nghị là các chia sẻ, đề xuất từ doanh nghiệp, sở, viện, trường. Bộ trưởng đã dành gần nửa thời gian để giải đáp thắc mắc, như vấn đề thu hút nhân tài, đầu tư phòng thí nghiệm, cơ chế kết hợp ba nhà (Nhà nước – nhà trường – doanh nghiệp), và thành lập trung tâm đổi mới sáng tạo về KH&CN và chuyển đổi số.
Về đề xuất thu hút nhân tài của tập đoàn Viettel, Bộ trưởng khẳng định để thu hút nhân tài, trước hết phải có việc lớn. Đây sẽ là yếu tố then chốt thu hút nhân tài, bao gồm cả nhân tài quốc tế, để giải quyết các bài toán của Việt Nam.
Bộ trưởng cho rằng, Viettel muốn thu hút nhân tài phải có việc lớn, lớn đến mức mà bản thân tập đoàn và Việt Nam cũng không thể tự làm. Khi đó, bài toán toàn cầu sẽ xuất hiện và thu hút nhân tài toàn cầu. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện làm việc và thu nhập phù hợp cho nhân tài.
Về các luật đã thông qua, Bộ trưởng cho biết Việt Nam đã có nền tảng để thực hiện việc này, như dành 20% tổng ngân sách KH&CN và đổi mới sáng tạo cho việc xây dựng phòng thí nghiệm, và cho phép người làm nghiên cứu hưởng 30% số tiền từ kết quả nghiên cứu được thương mại hóa. Ông cho rằng đây là điều kiện thuận lợi chưa từng có, nhưng cũng đi kèm điều kiện là kết quả nghiên cứu phải thương mại hóa được, tức là phải tạo ra sản phẩm bán được.
Để thúc đẩy sinh viên và nghiên cứu sinh đi thực tập tại doanh nghiệp, Bộ trưởng cho biết trong tháng 7 sẽ làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo để xem xét cấp chứng chỉ và tín chỉ, giúp sinh viên khi ra trường có thể tham gia thị trường lao động.
Về việc xây dựng các phòng nghiên cứu trọng điểm, Bộ trưởng cũng cho biết sẽ làm việc với các đơn vị liên quan để định hướng xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia. Sau khi Nhà nước đầu tư, việc vận hành sẽ giao cho viện, trường và doanh nghiệp. Một điểm mới được Bộ trưởng đề cập là nhà nước sẽ chi thêm các khoản thường xuyên để vận hành phòng thí nghiệm, sau đó khuyến khích các phòng lab chuyển sang hướng cung cấp dịch vụ, vận hành theo thị trường. Các mô hình như mua lại phòng lab của doanh nghiệp không dùng hết công suất, phòng nghiên cứu có yếu tố sản xuất, cũng được Bộ trưởng giải đáp.
Trước nhiều trường đại học, viện nghiên cứu có mặt tại hội nghị, Bộ trưởng nhấn mạnh định hướng đưa nghiên cứu cơ bản về các trường đại học và biến các trường thành các trung tâm KH&CN và đổi mới sáng tạo quốc gia. Ông đề nghị các đại học cần đón nhận đặt hàng nghiên cứu từ doanh nghiệp, để nghiên cứu được gắn với thực tiễn, đồng thời cân nhắc về mô hình “tổng thầu”, khi nhận các bài toán lớn và thuê những đơn vị quốc tế về giải.
Tại hội nghị, Bộ KH&CN cũng đã trao bằng khen của Bộ trưởng cho các tập thể, cá nhân đạt thành tích trong lĩnh vực KH&CN, như xây dựng 5 luật, triển khai chính quyền địa phương hai cấp.
Bộ trưởng kết luận, đây là thời điểm để hành động, làm thật nhiều và làm những việc lớn hơn, hướng đến kết quả cuối cùng là tăng trưởng kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân và nâng cao năng lực quản trị quốc gia.
Admin
Nguồn: VnExpress
