Gaza ‘Khát’ Tiền Mặt: Cuộc Khủng Hoảng Tiền Tệ

Tiền mặt, nguồn sống của nền kinh tế Gaza đang kiệt quệ, giờ đây trở thành một thứ xa xỉ, giống như mọi nhu yếu phẩm khác trong vùng đất bị chiến tranh tàn phá này.

Trong bối cảnh hầu hết các chi nhánh ngân hàng và máy ATM đều ngừng hoạt động, người dân Gaza phải trả mức phí cắt cổ, lên tới 40%, cho mạng lưới đổi tiền không được kiểm soát để có tiền mặt chi tiêu hàng ngày.

“Người dân đang phải vật lộn để tồn tại,” Ayman al-Dahdouh, một hiệu trưởng trường học ở Gaza City, than thở. “Tình cảnh này đẩy chúng tôi đến bờ vực, không đủ khả năng mua thức ăn và những thứ thiết yếu.”

Trong bối cảnh lạm phát phi mã, tỷ lệ thất nghiệp cao ngất ngưởng và tiền tiết kiệm cạn kiệt, sự khan hiếm tiền mặt càng làm gia tăng gánh nặng tài chính lên các hộ gia đình. Nhiều gia đình buộc phải bán tài sản để mua những mặt hàng thiết yếu.

Người thợ bơm keo dán lại tờ tiền bị rách ở Gaza City ngày 9/7. Ảnh: AP
Gaza 9/7: Vá Tiền Rách – Biểu Tượng Khủng Hoảng (Ảnh AP). Ảnh: Internet

Ngay cả số tiền mặt ít ỏi còn lưu thông cũng mất dần giá trị. Người Palestine chủ yếu sử dụng đồng shekel của Israel trong các giao dịch mua bán. Tuy nhiên, do Israel ngừng cung cấp tiền giấy mới cho Gaza, các thương nhân bắt đầu ngần ngại nhận những tờ tiền cũ nát.

Cảnh tan hoang trước ngân hàng Palestine ở khu phố Tal al-Haw, Gaza City, ngày 9/7. Ảnh: AP
Gaza 9/7: Ngân Hàng Palestine Tan Hoang (Ảnh AP). Ảnh: Internet

Cuộc khủng hoảng tiền mặt ở Gaza bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân. Để ngăn chặn Hamas mua vũ khí và trả lương cho các thành viên, Israel đã ngừng cho phép đưa tiền mặt vào Gaza kể từ khi xung đột nổ ra. Đồng thời, nhiều gia đình giàu có ở Gaza đã rút tiền khỏi ngân hàng và rời đi. Sự lo ngại về hệ thống tài chính Gaza cũng khiến các doanh nghiệp nước ngoài yêu cầu thanh toán bằng tiền mặt khi bán hàng hóa vào đây.

Khi nguồn cung tiền mặt của Gaza cạn kiệt và sự tuyệt vọng của người dân lên đến đỉnh điểm, phí hoa hồng của những người đổi tiền đã tăng vọt so với mức 5% ban đầu khi xung đột mới bắt đầu.

Khách hàng chuyển tiền cho người đổi và chỉ vài giây sau, họ nhận lại tiền giấy với giá trị ít hơn đáng kể. Nhiều người đổi tiền công khai quảng cáo dịch vụ, trong khi những người khác kín đáo hơn. Một số chủ cửa hàng tạp hóa và nhà bán lẻ cũng bắt đầu tham gia vào hoạt động này.

“Nếu tôi cần 60 USD, tôi phải chuyển 100 USD,” Mohammed Basheer al-Farra, người đang sống ở miền nam Gaza sau khi phải sơ tán khỏi Khan Younis, cho biết. “Đây là cách duy nhất để mua những thứ thiết yếu như bột mì và đường. Chúng tôi mất gần một nửa số tiền để có được tiền mặt.”

Chợ Al-Sahaba ở Gaza City ngày 9/7. Ảnh: AP
Gaza 9/7: Chợ Al-Sahaba Trong Khủng Hoảng (Ảnh AP). Ảnh: Internet

Theo Ngân hàng Thế giới, lạm phát ở Gaza đã tăng 230% trong năm 2024. Con số này giảm nhẹ trong thời gian ngừng bắn hồi tháng 1, nhưng lại tăng vọt sau khi thỏa thuận đổ vỡ hồi tháng 3.

Ngân hàng Thế giới ước tính khoảng 80% người dân ở Gaza thất nghiệp vào cuối năm 2024, và con số này có thể còn cao hơn hiện tại. Những người còn việc làm chủ yếu được trả lương thông qua hình thức chuyển khoản trực tiếp vào tài khoản ngân hàng.

“Nhưng khi bạn muốn mua rau, thức ăn, nước uống, thuốc men, chăn màn, hoặc khi bạn muốn đi lại, bạn phải dùng tiền mặt,” ông al-Dahdouh nói.

Gia đình của Shahid Ajjour phải sống dựa vào tiền tiết kiệm trong hai năm sau khi hiệu thuốc và một cơ sở kinh doanh khác của họ bị chiến tranh phá hủy. “Chúng tôi phải bán mọi thứ,” Ajjour cho hay.

Cô đã bán vàng tích cóp để mua bột mì và đậu đóng hộp. Gia đình 8 người của cô phải chi 12 USD mỗi hai ngày để mua bột mì, trong khi trước xung đột, chi phí này chưa đến 4 USD.

Đường cũng trở nên vô cùng đắt đỏ, với giá khoảng 80-100 USD một kg, trong khi trước đây giá chưa đến 2 USD. Xăng có giá khoảng 25 USD một lít nếu thanh toán bằng tiền mặt.

Tiền giấy ở Gaza đã trở nên rách nát sau 21 tháng xung đột. “Những tờ tiền mỏng manh đến mức cảm giác như sắp tan chảy khi cầm trong tay,” Mohammed al-Awini, người sống trong một khu lều trại ở miền nam Gaza, cho biết.

Các thương nhân giải thích rằng họ phải yêu cầu khách hàng trả tiền mặt còn lành lặn vì nhà cung cấp của họ cũng yêu cầu tiền mới.

Thaeir Suhwayl, một người buôn bột mì ở Deir al-Balah, cho biết các nhà cung cấp của anh gần đây yêu cầu thanh toán bằng tiền 200 shekel (60 USD) mới, một loại tiền rất hiếm. Hầu hết người dân trả cho anh bằng những tờ 20 shekel (6 USD) cũ nát.

Trong một lần đi chợ gần đây, Ajjour đã chuyển khoản số shekel tương đương 100 USD cho một người đổi tiền và nhận lại 50 USD. Nhưng khi muốn mua một số đồ gia dụng, cô bị người bán từ chối vì tiền quá cũ. “Vậy là cuối cùng, giá trị của 50 USD bằng 0,” cô nói.

Thực tế này đã làm nảy sinh một ngành nghề mới ở Gaza: sửa tiền. Chi phí để vá lại những tờ tiền cũ là 3-10 shekel (1-3 USD). Tuy nhiên, tiền được vá lại đôi khi cũng bị từ chối.

Sau khi hầu hết các ngân hàng đóng cửa trong những ngày đầu của cuộc chiến, những người trữ nhiều tiền mặt bất ngờ trở thành những người có quyền lực to lớn. “Người dân phải phó mặc cho lòng thương hại của họ,” Mahmoud Aqel, người sơ tán khỏi miền nam Gaza, nói.

Theo Dalia Alazzeh, chuyên gia về tài chính và kế toán tại Đại học Tây Scotland, xung đột đã khiến việc điều tiết giá cả thị trường và tỷ giá hối đoái trở nên bất khả thi. “Không ai có thể giám sát chuyện gì đang xảy ra,” Alazzeh nói.

Một năm trước, Cơ quan Tiền tệ Palestine, tổ chức tương đương một ngân hàng trung ương ở Gaza và Bờ Tây, đã đưa ra một hệ thống thanh toán kỹ thuật số có tên là Iburaq. Theo Ngân hàng Thế giới, hệ thống này đã thu hút nửa triệu người dùng, tương đương 1/4 dân số Gaza. Nhưng cuối cùng, hệ thống đã thất bại do các thương nhân chỉ muốn tiền mặt.

Israel đã gia tăng áp lực tài chính lên Hamas vào đầu năm nay bằng cách thắt chặt việc phân phối viện trợ nhân đạo, một hoạt động mà Israel cho là bị Hamas lợi dụng để kiếm tiền. Các chuyên gia không rõ liệu hoạt động của những người đổi tiền có mang lại lợi ích cho Hamas như một số nhà phân tích Israel đã nói hay không.

Người bán rau cầm xấp tiền cũ nát ở Gaza City ngày 9/7. Ảnh: AP
Gaza 9/7: Người Bán Rau và Tiền Tệ Khủng Hoảng (Ảnh AP). Ảnh: Internet

Omar Shabaan, giám đốc của Palthink for Strategic Studies, một viện nghiên cứu có trụ sở tại Gaza, cho rằng giao tranh đã khiến việc xác định ai đứng sau các hoạt động kinh tế trong khu vực trở nên khó khăn hơn.

“Bây giờ đó là một vùng tối. Bạn không biết ai đang đưa thuốc lá vào Gaza,” ông nói, so sánh hoạt động này với “một tổ chức mafia”.

Shabaan cho rằng những nhà buôn rủng rỉnh tiền bạc có khả năng đang điều hành các dịch vụ đổi tiền mặt và buôn bán thực phẩm thiết yếu. “Họ hưởng lợi bằng cách áp đặt các khoản phí hoa hồng,” ông nói.

Khi các gia đình hết tiền mặt, họ buộc phải tìm đến viện trợ nhân đạo. Al-Farra đã bắt đầu đi tìm thức ăn tại các trung tâm phân phát viện trợ, nơi người Palestine thường chen lấn nhau để giành giật bột mì và mì ống.

“Đây là cách duy nhất tôi có thể nuôi sống gia đình,” anh nói.

Admin


Nguồn: VnExpress

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *