Hà Nội đang đối mặt với thách thức lớn về ô nhiễm không khí, một phần đáng kể do hoạt động giao thông gây ra. Theo thống kê đến hết năm 2024, thành phố có trên 9,2 triệu phương tiện đang hoạt động, chưa kể xe của các cơ quan trung ương. Trong số này, có 1,1 triệu ô tô và hơn 6,9 triệu xe máy do thành phố quản lý, cùng với khoảng 1,2 triệu ô tô và xe máy cá nhân từ các tỉnh thành khác lưu thông trên địa bàn.
Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội xác định giao thông là một trong năm nguồn chính gây ô nhiễm không khí, với các chỉ số ô nhiễm phổ biến như bụi mịn PM2.5, bụi PM10, nitơ dioxide (NO2), lưu huỳnh dioxide (SO2), carbon monoxide (CO) và ozone mặt đất (O3).
Để đánh giá mức độ ô nhiễm của từng loại phương tiện, nhóm nghiên cứu của tác giả Ngô Quang Khôi và cộng sự, dưới sự tài trợ của Đại học Quốc gia Hà Nội, đã thực hiện nghiên cứu về mô hình phân tán ô nhiễm không khí do giao thông đường bộ tại Hà Nội.
Nghiên cứu công bố năm 2023 sử dụng dữ liệu đếm phương tiện từ các dự án trước đó của JICA, UBND TP Hà Nội và Bộ Giao thông Vận tải, kết hợp với dữ liệu ô nhiễm không khí từ 10 trạm quan trắc ven đường do Chi cục Bảo vệ môi trường Hà Nội quản lý, bao gồm các trạm Trung Yên, Minh Khai, Hàng Đậu, Hoàn Kiếm, Kim Liên, Mỹ Đình, Phạm Văn Đồng, Thành Công, Kim Mai và Tây Mỗ.
Kết quả cho thấy xe máy chạy nhiên liệu hóa thạch đóng góp tới 87% lượng khí CO thải ra. Tỷ lệ này giảm xuống dưới 80% vào khung giờ từ 22h đến 5h sáng, trong khi ô tô đóng góp 9%. Đối với bụi PM, xe máy cũng là nguồn phát thải lớn nhất, chiếm 66%, so với 13% từ ô tô.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các điểm nóng ô nhiễm CO, PM10 và PM2.5 tập trung ở các tuyến đường vành đai, đường xuyên tâm và các nút giao thông đặc biệt. Ô nhiễm không khí ở vành đai 1 ở mức vừa phải, ngoại trừ khu phố cổ do có nhiều khách du lịch.
Vành đai 3 có nồng độ ô nhiễm cao nhất, với 1.206 μg/m3 CO, 87,5 μg/m3 PM10 và 61,5 μg/m3 PM2.5. Đáng chú ý, nồng độ PM2.5 cao gần gấp đôi so với quy chuẩn quốc gia.
Nghiên cứu còn chỉ ra rằng vành đai 2 và 3 là ranh giới của khu vực đang phát triển, nơi có nhiều đường chính và cao tốc, dẫn đến lượng xe hạng nặng lớn hơn và tạo ra nhiều bụi PM hơn. Ngược lại, trong vành đai 2, khu dân cư tập trung với lượng xe máy lớn, dẫn đến lượng khí thải CO cao hơn.
Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến nghị chuyển đổi sang xe điện là giải pháp tốt nhất để giảm bụi PM2.5. Báo cáo “Không khí sạch cho Hà Nội” của WB năm 2023 cho thấy giao thông vận tải gây ra khoảng 25% ô nhiễm PM2.5; gần 35% từ hoạt động công nghiệp (nhà máy điện, công nghiệp lớn và làng nghề); 10% từ khu dân cư (chủ yếu đun nấu bằng sinh khối); 20% từ nguồn amoniac trong chăn nuôi và phân bón; và khoảng 7% từ đốt phụ phẩm nông nghiệp.
WB cho rằng giảm phát thải từ giao thông là giải pháp hiệu quả nhất để giảm PM2.5 cho Hà Nội, thông qua bốn biện pháp: thay thế xe máy xăng bằng xe máy điện, thay thế ô tô xăng dầu bằng ô tô điện, áp dụng tiêu chuẩn EURO 5/EURO 6 cho phương tiện và thay thế xe buýt dầu diesel bằng xe chạy nhiên liệu sạch.
WB ước tính nhu cầu đầu tư cho lĩnh vực này là 1,56 tỷ euro, bao gồm chi phí thay thế xe xăng dầu bằng xe điện và nâng cấp tiêu chuẩn khí thải. Trong đó, việc thay thế xe máy và ô tô bằng xe điện sẽ giúp giảm lượng PM2.5 đáng kể nhất.
Tuy nhiên, WB cũng lưu ý rằng các biện pháp kiểm soát khí thải, dù nghiêm ngặt, nếu chỉ thực hiện ở Hà Nội hoặc một tỉnh đơn lẻ sẽ không đủ để đạt được mức PM2.5 theo quy chuẩn quốc gia một cách hiệu quả.
Theo WB, các chính sách chỉ tập trung vào Hà Nội có thể giảm mức PM2.5 vào năm 2030 không quá 20%, xuống còn khoảng 48 μg/m3, vẫn gần gấp đôi mức quy chuẩn quốc gia. Do đó, cần có sự phối hợp hành động với các tỉnh lân cận để cải thiện chất lượng không khí ở Hà Nội.
Để giải quyết tình trạng ô nhiễm, ngày 12/7, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 20, yêu cầu Hà Nội triển khai các giải pháp để tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, đảm bảo đến ngày 1/7/2026 không còn xe máy xăng hoạt động trong vành đai 1.
Từ ngày 1/1/2028, ngoài việc cấm xe máy xăng, ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch cũng sẽ bị hạn chế trong khu vực vành đai 1 và 2; đến năm 2030, biện pháp này sẽ áp dụng với toàn bộ phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong phạm vi vành đai 3.
Admin
Nguồn: VnExpress
