Chiều tà, tại các ngã tư ở Hà Nội hay TP.HCM, hình ảnh những quán trà chanh vỉa hè đã trở nên quen thuộc. Vài chiếc bàn ghế nhựa được kê tạm bợ, cùng với cốc trà chanh mát lạnh và đĩa hướng dương, tạo nên một không gian thư giãn vội vã.
Nơi đây, người ta dễ dàng bắt gặp đủ mọi thành phần: từ sinh viên, nhân viên văn phòng đến những người bán hàng online tranh thủ nghỉ ngơi, tụ tập “chém gió”. Nhiều bạn trẻ còn xem đây như một hình thức khởi nghiệp nhỏ.
Tuy nhiên, chính thói quen và tư duy kinh doanh “trà chanh” này, cùng với lối sống gắn liền với vỉa hè, đang vô tình “trói chân” người Việt vào sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân, đặc biệt là xe máy.
Xe máy mang lại sự linh hoạt khi len lỏi qua các con hẻm, dễ dàng dừng chân tại các quán ăn lề đường hay đỗ trước cửa hàng tạp hóa. Đây là sự tiện lợi mà ô tô hay phương tiện công cộng khó có thể đáp ứng. Nhưng đồng thời, chính sự tiện lợi này lại cản trở sự phát triển của đô thị Việt Nam.
Vấn đề nằm ở chỗ, nhiều người vẫn xem xe máy là biểu tượng của sự tiện lợi, mà chưa nhận ra rằng việc quá phụ thuộc vào xe máy cũng đồng nghĩa với việc chấp nhận một hệ thống đô thị chắp vá. Đường phố chật hẹp, thiếu bãi đỗ xe quy chuẩn, vỉa hè bị lấn chiếm, hệ thống giao thông công cộng thiếu kết nối… tất cả tạo nên một vòng luẩn quẩn khiến việc từ bỏ xe máy trở nên bất khả thi đối với phần lớn người dân.
Trong bối cảnh đô thị Việt Nam, xe máy không chỉ đơn thuần là phương tiện di chuyển, mà còn là một phần của nhịp sống, gắn liền với những thói quen sinh hoạt hàng ngày: đi chợ, đón con, ghé quán cơm bụi, hay tạt ngang vào một tiệm tạp hóa. Sự tồn tại của xe máy không chỉ xuất phát từ sự tiện lợi mà còn do cả một cấu trúc xã hội đã được xây dựng xoay quanh nó.
Nhiều người cho rằng chỉ cần phát triển hệ thống giao thông công cộng là có thể khuyến khích người dân từ bỏ xe máy. Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều.
Xe máy tồn tại không chỉ vì giao thông công cộng chưa phát triển, mà còn do toàn bộ “thiết kế đô thị”, từ vỉa hè đến nhà ở, từ chợ đến quán xá, đều được “đo ni đóng giày” cho xe máy. Chính những quán trà chanh vỉa hè, nơi người ta có thể dễ dàng “tấp xe vào là có chỗ mua bán”, đang góp phần kìm hãm sự phát triển của đô thị Việt Nam.
Vậy giải pháp là gì? Mô hình TOD (Transit-Oriented Development), hay phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng, có thể là một hướng đi tiềm năng. Đây là một tư duy quy hoạch tổng thể, tập trung nhà ở, nơi làm việc, cửa hàng, trường học… xung quanh các điểm trung chuyển giao thông công cộng.
TOD đặt ra câu hỏi: Nếu bạn sống ở đây, bạn có thể sinh hoạt và di chuyển mà không cần đến phương tiện cá nhân hay không? Mô hình này rõ ràng là một hướng tiếp cận đáng để nghiên cứu và áp dụng dần tại các đô thị lớn.
Nói một cách dễ hiểu, TOD là cách quy hoạch đô thị sao cho người dân có thể sống, làm việc và giải trí trong phạm vi đi bộ từ các điểm trung chuyển như nhà ga, bến xe buýt. Các cửa hàng, dịch vụ, chung cư, văn phòng sẽ được bố trí gần nhau và kết nối bằng các trục giao thông công cộng. Nhờ đó, người dân có thể di chuyển thuận tiện, tiết kiệm thời gian và chi phí mà không cần đến xe máy.
Tư duy “trà chanh” không sai, nhưng nếu cứ mãi bám víu vào sự tiện lợi của vỉa hè và xe máy, thì đô thị Việt Nam sẽ mãi chìm trong cảnh chen chúc, kẹt xe và ô nhiễm.
Admin
Nguồn: VnExpress
