Giữa cái nóng như thiêu đốt của sa mạc Arizona, ngày 8/7 vừa qua, những người thợ điện đã cắm cột điện xuống vùng đất cam đặc trưng của Xứ Navajo, kéo đường dây dẫn điện đến tận nhà bà Christine Shorty. Đối với bà, đây là một sự thay đổi lớn lao, một điều xa xỉ mà hơn 10.000 gia đình khác ở đây vẫn chưa được hưởng: điện để chạy quạt máy, điều hòa, để chống chọi với cái nóng ngày càng khắc nghiệt.
“Biến đổi khí hậu đang diễn ra. Trời ngày càng nóng hơn”, bà Shorty chia sẻ. “Có điện, có quạt máy, có lẽ cả điều hòa nữa, cuộc sống của chúng tôi sẽ dễ thở hơn rất nhiều. Chúng tôi thực sự mong chờ điều này”.
Xứ Navajo, một vùng lãnh thổ rộng lớn với diện tích 71.000 km2, trải dài trên khu vực đông bắc Arizona, đông nam Utah và tây bắc New Mexico, là nơi sinh sống của hơn 170.000 người Mỹ bản địa. Chính quyền Xứ Navajo được tổ chức theo mô hình tương tự như chính phủ Mỹ, với đầy đủ ba nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp. Họ có quyền tự trị đáng kể, bao gồm quyền lập pháp riêng, kiểm soát đất đai, tài nguyên và hệ thống pháp lý. Tuy nhiên, các chương trình giáo dục, y tế và ngân sách của Xứ Navajo vẫn phụ thuộc một phần vào viện trợ từ chính phủ liên bang.
Trong suốt 70 năm cuộc đời mình, bà Shorty đã chứng kiến những thay đổi rõ rệt về khí hậu tại ngôi làng nhỏ bé, hẻo lánh Tonalea, nơi bà sinh sống. Những cơn mưa mùa hè ngày càng trở nên hiếm hoi. Nhiệt độ vào tháng 7 và tháng 8 có thể dễ dàng vượt ngưỡng 40 độ C, điều mà trước đây bà chưa từng hình dung tại ngôi làng nằm trên cao nguyên ở độ cao 1.730 mét so với mực nước biển. Các hồ nước, vốn phải đầy ắp nước theo mùa, thì nay lại khô cạn. Nhiều năm, gia súc của người dân chết vì thiếu nước.
Giống như nhiều người dân trong làng, gia đình bà Shorty sử dụng máy phát điện và một tấm pin năng lượng mặt trời nhỏ để cung cấp điện cho tủ lạnh, nấu ăn và xem tivi. Tuy nhiên, nguồn điện này rất hạn chế, khiến bà thường xuyên phải cân nhắc xem nên dùng điện cho thiết bị nào. Việc được kết nối với lưới điện quốc gia là một “thay đổi lớn”, bà nói, “sẽ giúp cuộc sống của tôi thuận tiện hơn rất nhiều”.
Trong khi phần lớn các khu vực khác của nước Mỹ đã được kết nối với lưới điện từ những năm 1930 nhờ chính sách New Deal của Tổng thống Franklin Roosevelt, thì tại Xứ Navajo, quá trình này chỉ mới bắt đầu vào những năm 1960 và hệ thống đường dây truyền tải điện vẫn chưa hoàn thiện.
“Khu vực này đã bị bỏ quên”, bà Deenise Becenti, nhân viên Cơ quan Tiện ích Bộ lạc Navajo (NTUA), đơn vị chịu trách nhiệm quản lý cơ sở hạ tầng của khu tự trị, cho biết. “Nhiều người không khỏi ngạc nhiên. Họ tự hỏi tại sao ngay tại Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới, lại có những nơi vẫn chưa có điện, giống như ở các nước kém phát triển?”
Năm 2019, chính quyền khu vực đã khởi động dự án “Thắp sáng Navajo”, kêu gọi các công ty điện lực cử nhân viên đến làm việc tại lãnh thổ bán tự trị này mỗi năm 12 tuần. Đến nay, dự án đã mang điện đến cho khoảng 5.000 hộ gia đình, trong đó có 1.000 hộ được hưởng lợi trực tiếp từ sáng kiến này. Tuy nhiên, trong bối cảnh biến đổi khí hậu khiến nhiệt độ ngày càng tăng cao, những gia đình vẫn chưa có điện đang phải sống trong điều kiện vô cùng khó khăn.
Ngôi nhà di động của ông Elbert Yazzie chẳng khác nào một cái lò nung vào mùa hè. Thậm chí, một người thân của ông đã qua đời vì sốc nhiệt. “Trước đây tôi rất thích cái nóng”, ông Yazzie, 54 tuổi, sống tại thành phố Tuba, chia sẻ. “Nhưng khi tuổi cao, cơ thể không còn chịu đựng được nữa”.
May mắn thay, cách đây vài tuần, ngôi nhà của ông cuối cùng cũng đã được kết nối với lưới điện. Kể từ đó, ông đã tự chế một chiếc quạt hơi nước bằng cách tận dụng ba thiết bị hỏng thu gom từ một bãi rác. “Giờ đây, chúng tôi có thể bật điều hòa bất cứ khi nào mình muốn, không còn phải lo lắng về cái nóng, về máy phát điện và xăng dầu”, ông nói. “Chúng tôi không cần phải đến nhà người khác để giải nhiệt nữa, mà có thể ở nhà, thư giãn và xem tivi…”
Tuy nhiên, ông Yazzie và bà Shorty chỉ là số ít những người may mắn. Theo bà Becenti, nếu không có thêm kinh phí, việc kết nối điện cho 10.000 hộ gia đình còn lại ở Navajo có thể mất đến hai thập kỷ nữa. Đó là một khoảng thời gian quá dài đối với những người như bà Gilberta Cortes, người không còn dám cho con cái chơi ngoài trời vào mùa hè vì sợ các con bị chảy máu cam do nắng nóng.
Một cột điện vừa được dựng lên trước nhà bà Cortes và đường dây dự kiến sẽ được kéo đến nhà bà trong vài tháng tới. Tuy nhiên, người phụ nữ 42 tuổi này không còn cảm thấy háo hức nữa, bởi bà đã quá thất vọng. “Khi cha mẹ tôi còn trẻ, họ đã được hứa sẽ có điện, nhưng lời hứa đó không bao giờ thành hiện thực”, bà nói. “Tôi vẫn còn rất tức giận”.
Admin
Nguồn: VnExpress
