Trong bối cảnh giá nhiên liệu leo thang, hạ tầng đô thị quá tải và ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng tại các thành phố lớn, việc tìm kiếm các giải pháp tiết kiệm năng lượng và nâng cao chất lượng sống trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Một đề xuất từng được thử nghiệm trong giai đoạn cao điểm của đại dịch Covid-19 – làm việc và học tập trực tuyến – đang được tái khởi động với một cách tiếp cận mới: duy trì làm việc và học tập tại nhà hai ngày mỗi tuần trên diện rộng.
Ý tưởng này, thoạt nhìn có vẻ đơn giản, nhưng nếu được triển khai một cách hợp lý, có thể mang lại những hiệu quả to lớn về kinh tế, giao thông, môi trường, sức khỏe cộng đồng, và thậm chí cả năng suất lao động. Đặc biệt, đối với một đô thị như Hà Nội, nơi đang phải đối mặt với hầu hết các vấn đề của quá trình đô thị hóa nóng, giải pháp này càng trở nên đáng được cân nhắc một cách nghiêm túc.
Hà Nội hiện là thành phố đông dân thứ hai cả nước, với khoảng 8,5 – 8,8 triệu dân, chỉ sau TP.HCM. Trong số này, ước tính có khoảng 4,5 – 5 triệu người tham gia giao thông hàng ngày cho các hoạt động đi làm, đi học, vận chuyển hàng hóa, cung cấp dịch vụ vận tải, du lịch và các nhu cầu cá nhân khác. Đáng chú ý, số lượng xe máy đã vượt quá con số 6 triệu chiếc (theo số liệu từ CSGT Hà Nội). Với lượng lớn xe máy xăng dầu tham gia giao thông mỗi ngày, ước tính có khoảng 15-20 triệu lượt xe tham gia giao thông trong 5 ngày làm việc mỗi tuần.
Giả sử mỗi xe máy tiêu thụ trung bình 0,5 lít xăng/ngày (tương đương hai lượt đi và về trong nội đô), với giá xăng RON 92 trung bình hiện nay khoảng 20.000 đồng/lít, và người dân sử dụng xe máy trung bình 5-6 ngày/tuần, thì tổng mức tiêu thụ nhiên liệu cho riêng xe máy mỗi ngày có thể lên đến 3 triệu lít xăng, tương đương 60 tỷ đồng.
Nếu duy trì làm việc và học tập tại nhà hai ngày mỗi tuần, và giả sử lượng phương tiện tham gia giao thông giảm khoảng 5 triệu xe (không tính các trường hợp cần di chuyển thiết yếu), thì tổng lượng xăng tiết kiệm được sẽ là 2,5 triệu lít/ngày, tương đương 50 tỷ đồng/ngày. Như vậy, tổng chi phí nhiên liệu tiết kiệm được có thể lên đến hơn 5.200 tỷ đồng mỗi năm chỉ riêng tại Hà Nội. Đây là một con số không hề nhỏ, chưa kể đến các hiệu ứng tích cực khác như giảm chi phí y tế do giảm ô nhiễm không khí và giảm tai nạn giao thông.
Việc giảm khoảng 60-65% lưu lượng xe máy trong hai ngày cao điểm (thứ Hai và thứ Sáu hàng tuần) không chỉ giúp tiết kiệm chi phí xăng dầu mà còn mang lại nhiều lợi ích khác. Cụ thể, nó có thể giúp giảm ùn tắc giao thông tại các tuyến phố trọng điểm như Trường Chinh, Giải Phóng, Láng, Nguyễn Trãi, Cầu Giấy, Tây Sơn; giảm ô nhiễm bụi mịn PM2.5, vốn đang vượt ngưỡng cho phép trong nhiều ngày mỗi năm ở Hà Nội; giảm tai nạn giao thông, đặc biệt vào giờ cao điểm; và tăng hiệu quả lưu thông của các phương tiện công cộng và xe cứu thương, xe chở hàng hóa thiết yếu.
Một nghiên cứu từ Viện Quy hoạch và Phát triển Giao thông (2023) cho thấy, nếu mỗi ngày giảm 1 triệu xe máy lưu thông, nồng độ PM2.5 có thể giảm khoảng 8-10% ở trung tâm Hà Nội. Do đó, việc giảm tới 5 triệu xe trong hai ngày sẽ có tác động tích cực đáng kể đến chất lượng không khí.
Ngoài việc tiết kiệm chi phí xăng dầu, Hà Nội còn có thể đạt được những lợi ích sâu rộng khác. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn như Hà Nội gây ra thiệt hại y tế tương đương 1-1,5% GDP mỗi năm. Việc giảm ô nhiễm sẽ giúp giảm chi phí y tế. Bên cạnh đó, việc làm việc và học tập tại nhà cũng giúp tăng thời gian nghỉ ngơi, tái tạo sức lao động, góp phần cải thiện sức khỏe và năng suất làm việc. Ngoài ra, nó còn giúp tiết kiệm các chi phí xã hội gián tiếp như hao mòn phương tiện, mất mát trong tai nạn giao thông, và tiêu hao năng lượng điện, xăng dầu ngoài giờ hành chính.
Tuy nhiên, việc triển khai làm việc và học tập tại nhà hai ngày mỗi tuần không phải là một việc dễ dàng. Một số thách thức cần phải vượt qua bao gồm: hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng đều (đặc biệt ở cấp cơ sở, trường học vùng ven); một số dịch vụ thiết yếu không thể gián đoạn (y tế, hành chính một cửa, an ninh…); tâm lý e ngại thay đổi mô hình quản lý truyền thống; và khó kiểm soát chất lượng làm việc từ xa nếu không có các công cụ đánh giá phù hợp.
Để vượt qua những trở ngại này, cần có một chính sách linh hoạt và lộ trình rõ ràng. Có thể phân nhóm đối tượng áp dụng, ví dụ như công chức, viên chức làm việc tại nhà hai ngày cố định mỗi tuần theo kế hoạch của từng sở, ngành; học sinh học online theo cấp học hoặc khu vực vào thứ Hai và thứ Sáu; và khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân linh hoạt làm việc từ xa, có thể kèm theo các hình thức khen thưởng nếu tổ chức hiệu quả.
Bên cạnh đó, cần đầu tư vào hạ tầng số và bảo mật, mở rộng hệ thống phần mềm họp và ký văn bản điện tử liên thông, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật từ cấp Sở Thông tin và Truyền thông (TT&TT) đến phường, xã, và ban hành hướng dẫn đảm bảo an toàn thông tin khi làm việc tại nhà.
Cần có cơ chế giám sát và đánh giá chất lượng, định kỳ đánh giá năng suất và hiệu quả làm việc từ xa, khen thưởng các cơ quan, đơn vị triển khai tốt, và xử lý nghiêm các đơn vị làm việc hình thức hoặc không đảm bảo tiến độ.
Có thể triển khai thí điểm tại khu vực trung tâm, nơi có nhiều cơ quan công sở và trường đại học (trong vành đai 2). Sau sáu tháng, đánh giá kết quả và nhân rộng theo khu vực, đồng thời lồng ghép vào kế hoạch hành chính công và mục tiêu chuyển đổi số của thành phố.
Nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore đã có các mô hình “telework” rất thành công. Nhật Bản khuyến khích các công ty cho nhân viên làm việc từ xa mỗi thứ Sáu để giảm tải hạ tầng nội đô Tokyo. Singapore tích hợp mô hình “Work-from-home Wednesdays” nhằm tiết kiệm năng lượng, giảm áp lực giao thông và tăng cường sức khỏe tinh thần. Sau đại dịch Covid-19, tỷ lệ nhân viên văn phòng làm việc từ xa một hoặc hai ngày mỗi tuần ở Hàn Quốc luôn duy trì trên 40%. Việt Nam, cụ thể là Hà Nội và TP.HCM, hoàn toàn có thể học hỏi và điều chỉnh linh hoạt các mô hình này để phù hợp với đặc điểm dân cư và hạ tầng số của mình.
Đây không chỉ là một giải pháp giảm tải giao thông hay tiết kiệm nhiên liệu, mà còn là một bước đi chiến lược trong tiến trình chuyển đổi số, phát triển đô thị xanh và nâng cao chất lượng sống đô thị. Với các con số tính toán rõ ràng, lợi ích kinh tế – xã hội cụ thể và tính khả thi ngày càng cao, đây là một chính sách hoàn toàn có cơ sở để thí điểm, đánh giá và triển khai rộng khắp trong tương lai gần.
Hạn chế xe máy chạy xăng dầu tại Hà Nội là một giải pháp đột phá, thể hiện quyết tâm bảo vệ môi trường đô thị. Để giải pháp này đạt hiệu quả tốt nhất, giảm số lượng xe lưu thông là một yếu tố quan trọng, giúp giảm phát thải tại chỗ, giảm bụi mịn và tiếng ồn nội đô, giảm áp lực lên hạ tầng giao thông, và tăng hiệu quả của các phương tiện công cộng và khẩn cấp.
Chính sách làm việc và học tập tại nhà hai ngày mỗi tuần có thể được thí điểm nhanh chóng, không cần đầu tư lớn vào hạ tầng vật lý, và gắn liền với chuyển đổi số – một mục tiêu đã được Trung ương và Chính phủ xác định. Kết quả có thể được đo lường và nhân rộng theo từng khu vực và ngành nghề.
Tóm lại, trong khi chờ đợi hạ tầng năng lượng và cơ chế hỗ trợ tài chính đủ mạnh để xe điện trở nên phổ biến, chính sách giảm lưu thông bằng cách tổ chức lại mô hình làm việc và học tập là một giải pháp khả thi, giúp tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm và góp phần thiết thực vào mục tiêu giảm ô nhiễm, phát triển đô thị xanh và chuyển đổi số.
Admin
Nguồn: VnExpress
