Bữa tiệc sinh nhật tuổi 18 của ngôi sao trẻ Lamine Yamal (Barcelona) mới đây đã gây xôn xao dư luận, không phải vì sự xa hoa hay chủ đề “mafia” mà vì sự xuất hiện của những nghệ sĩ có vóc dáng nhỏ bé.
Sự kiện này đã làm dấy lên tranh cãi gay gắt. Hội Người mắc chứng lùn và các Dị tật khác về xương của Tây Ban Nha (ADEE) đã chính thức khiếu nại, cho rằng hành động của Yamal vi phạm “phẩm giá của những người khuyết tật”. Thậm chí, Bộ Quyền Xã hội Tây Ban Nha đã vào cuộc, yêu cầu mở cuộc điều tra để xác minh xem có hành vi phạm pháp nào hay không.
Tuy nhiên, một trong số các nghệ sĩ tham gia biểu diễn đã lên tiếng bảo vệ sự kiện trên đài phát thanh RAC1. Người này khẳng định rằng anh và đồng nghiệp tham gia biểu diễn dựa trên hợp đồng dịch vụ giải trí hợp pháp, được đối xử tôn trọng và không hề cảm thấy bị hạ nhục. Anh cũng nhấn mạnh quyền tự do hành nghề của mình và cho rằng chính những hành động như của ADEE mới thực sự coi thường công việc của anh.
Phản ứng của ADEE và người nghệ sĩ kia đại diện cho hai luồng ý kiến trái chiều về vụ việc. Một bên cho rằng sự xuất hiện của những nghệ sĩ có vóc dáng nhỏ bé là hành vi lợi dụng khuyết tật để mua vui. Bên còn lại bảo vệ quyền tự do lựa chọn cá nhân và quyền mưu sinh chính đáng của những người khuyết tật.
ADEE, tổ chức đại diện cho hơn 4.500 thành viên là người mắc chứng lùn hoặc các dị tật về xương, cho rằng việc sử dụng những người này vào mục đích giải trí là hành động kỳ thị và phân biệt đối xử. Họ nhấn mạnh rằng những hành vi này “duy trì định kiến xã hội tiêu cực, nuôi dưỡng sự kỳ thị, ảnh hưởng tiêu cực tới hình ảnh và quyền lợi của người mắc chứng lùn”.
Luật pháp Tây Ban Nha, thông qua Luật Quyền người khuyết tật sửa đổi 2023, nghiêm cấm các hoạt động giải trí hoặc biểu diễn lợi dụng hoàn cảnh khuyết tật để gây cười, nhạo báng hoặc gây chú ý một cách thiếu tôn trọng, đi ngược lại phẩm giá con người. Điều này không chỉ là vấn đề đạo đức mà còn là vi phạm pháp luật nếu hành vi đó nhằm tạo sự mỉa mai, chế giễu hay hạ thấp người khuyết tật.
Trong lịch sử, tại các triều đình Habsburg Tây Ban Nha thế kỷ 16-17, người lùn từng được xem là “gente de placer” (người của thú vui giải trí), cùng với hề, người khuyết tật và những người có hình thể khác biệt. Họ đảm nhận vai trò mua vui, diễn trò, làm bạn đồng hành với hoàng gia, đặc biệt là trẻ em, hoặc giữ vai trò hầu cận. Số lượng người lùn phục vụ trong hoàng cung có lúc lên tới hơn 70 người.
Ngày nay, xã hội Tây Ban Nha đã thay đổi nhận thức và coi việc sử dụng người lùn vào mục đích giải trí là “tàn tích tiêu cực” của tư duy và văn hóa cũ, cần loại bỏ để xây dựng một xã hội công bằng, nhân văn. Họ tin rằng kỳ thị không chỉ là cảm giác chủ quan mà còn là sự duy trì, tái sản xuất các định kiến xã hội, ngăn cản cơ hội lựa chọn trung thực và tước đoạt các vai trò đa dạng của người lùn hoặc người khuyết tật. Do đó, việc “người trong cuộc cảm thấy ổn” không thể là lý do để xã hội tiếp tục sử dụng sự khác biệt hình thể như công cụ giải trí.
Tuy nhiên, định nghĩa về “cơ hội lựa chọn trung thực” hay “kiếm sống theo cách mình muốn” của mỗi cá nhân lại là một vấn đề nan giải. Câu chuyện của Manuel Wackenheim, hay còn gọi là “Mister Skyman – Người lùn bay”, ở Pháp cách đây 30 năm là một ví dụ điển hình.
Wackenheim từng tham gia các chương trình biểu diễn, nơi ông bị ném đi xa nhất có thể trong trang phục cầu thủ bóng bầu dục Mỹ. Hoạt động này gây tranh cãi gay gắt. Một bên cho rằng đây là trò giải trí vô hại, lựa chọn cá nhân và giúp Wackenheim có thu nhập cao hơn nhiều so với trợ cấp xã hội. Bên còn lại coi đó là hành vi xúc phạm, làm mất phẩm giá người lùn và cổ xúy định kiến kỳ thị.
Bộ Nội vụ Pháp khi đó tuyên bố rằng loại hình biểu diễn này là “sự xúc phạm hoàn toàn không thể chấp nhận được đối với phẩm giá con người” và ban hành lệnh cấm. Tuy nhiên, Wackenheim kiên quyết bảo vệ công việc của mình, cho rằng ngành giải trí là một trong số ít cơ hội nghề nghiệp cho người lùn.
Vụ việc trở thành một cuộc chiến pháp lý. Cuối cùng, Hội đồng Nhà nước Pháp ra phán quyết xác lập phẩm giá con người là một phần của “trật tự công cộng”. Theo đó, ngay cả khi không ai bị hại trực tiếp và cá nhân đồng ý tham gia, hoạt động bị coi là xúc phạm hoặc làm mất phẩm giá vẫn có thể bị cấm.
Bài học từ vụ việc Wackenheim cho thấy, ngay cả khi một người tự nguyện tham gia vào một công việc nào đó, xã hội vẫn có quyền can thiệp nếu công việc đó bị coi là xúc phạm đến phẩm giá con người.
Tóm lại, vụ việc của Yamal chỉ là một ví dụ về sự đối chọi giữa quyền cá nhân của những nghệ sĩ có vóc dáng nhỏ bé và những lo ngại về tác động xã hội rộng lớn. Dù vô tình hay hữu ý, ngôi sao 18 tuổi đã khơi mào cho một cuộc tranh luận quan trọng về vấn đề này. Và chính sự nổi tiếng của anh đã biến vụ việc trở thành tâm điểm của dư luận.
Admin
Nguồn: VnExpress
