Những căng thẳng leo thang trong quan hệ Israel – Syria đã làm dấy lên nhiều lo ngại về triển vọng hòa bình giữa hai quốc gia láng giềng. Ngày 16/7 vừa qua, quân đội Israel đã tiến hành một loạt các cuộc không kích vào trung tâm thủ đô Damascus, Syria, nhắm trúng cả tòa nhà Bộ Quốc phòng và khu vực lân cận phủ tổng thống. Trước đó một ngày, Tel Aviv cũng tấn công các vị trí quân sự của Syria ở thành phố Sweida, miền nam nước này, khiến Tổng thống lâm thời Ahmed al-Sharaa phải ra lệnh rút quân nhằm tránh đối đầu trực tiếp với Israel.
Sự leo thang này diễn ra trong bối cảnh nhiều thông tin cho rằng hai nước đang tiến gần đến một thỏa thuận hòa bình vào cuối năm nay, khiến giới quan sát không khỏi bất ngờ.
Israel tuyên bố rằng các cuộc không kích nhằm bảo vệ cộng đồng người Druze ở miền nam Syria. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng Thủ tướng Benjamin Netanyahu có thể có những tính toán chiến lược sâu xa hơn.
Người Druze là một cộng đồng tôn giáo và sắc tộc độc đáo, sinh sống chủ yếu ở Syria, Lebanon và Israel. Tín ngưỡng của họ có nhiều điểm tương đồng với Hồi giáo dòng Shiite, nhưng họ không chấp nhận cải đạo và hạn chế kết hôn ngoài cộng đồng. Tại Israel, có khoảng 140.000 người Druze, chiếm khoảng 2% dân số, và họ có vai trò quan trọng trong quân đội và chính trị nước này.
Israel nhấn mạnh sự đóng góp to lớn của cộng đồng Druze vào an ninh quốc gia, với nhiều người đã hy sinh khi làm nhiệm vụ bảo vệ đất nước.
Ở Syria, có khoảng 250.000-300.000 người Druze sinh sống, tập trung ở tỉnh Sweida, miền nam Syria. Họ có mối liên hệ lịch sử và dòng tộc sâu sắc với cộng đồng Druze ở Israel, điều này thúc đẩy người Druze ở Israel thường xuyên kêu gọi chính phủ bảo vệ “những người anh em” của họ ở Syria.
Tại Sweida, người Druze có mâu thuẫn lâu đời với cộng đồng Bedouin, một nhóm bộ tộc du mục theo Hồi giáo dòng Sunni. Căng thẳng giữa hai bên đã gia tăng kể từ khi lực lượng của Ahmed al-Sharaa lên nắm quyền ở Damascus. Quân đội chính phủ mới được cho là có liên minh với các nhóm dân quân Bedouin ở miền nam.
Kể từ khi ông Sharaa lên nắm quyền, đã có nhiều cuộc giao tranh giữa quân chính phủ Syria và dân quân Druze ở Sweida và khu vực gần Damascus, gây ra nhiều thương vong. Bạo lực leo thang nghiêm trọng vào ngày 13/7, sau khi có thông tin về việc các tay súng Bedouin bắt cóc một tiểu thương Druze. Các cuộc đụng độ dữ dội giữa dân quân Druze và người Bedouin đã diễn ra liên tục.
Tình hình bạo lực kéo dài đã buộc Tổng thống Sharaa phải triển khai quân đội tới miền nam để “khôi phục trật tự”. Tuy nhiên, các nhân chứng cho biết quân đội chính phủ đã phối hợp với người Bedouin tấn công các tay súng Druze và dân thường. Tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria (SOHR) cho biết các vụ đụng độ ở Sweida đã khiến hơn 350 người thiệt mạng, bao gồm cả lực lượng chính phủ, tay súng địa phương và dân thường.
Thị trưởng của Daliyat al-Karmel, một thị trấn đông người Druze ở Israel, cho biết người Druze ở Israel đã biểu tình gây áp lực lên chính phủ của Thủ tướng Netanyahu. Tình hình càng trở nên cấp bách hơn khi có thông tin khoảng 1.000 người Druze ở Israel đã vượt biên giới sang Syria để thể hiện sự đoàn kết với cộng đồng của họ.
Thủ tướng Netanyahu và Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz tuyên bố rằng Israel cam kết bảo vệ người Druze ở Syria, xuất phát từ quan hệ huyết thống và lịch sử giữa hai cộng đồng.
Một yếu tố khác thúc đẩy hành động của Israel là đảm bảo an ninh khu vực biên giới. Israel và Syria đã nhiều lần xung đột vũ trang và đang có tranh chấp ở Cao nguyên Golan, khu vực có tầm quan trọng chiến lược.
Dưới thời Tổng thống Bashar al-Assad, Syria có quan hệ đồng minh với Iran, đối thủ của Israel. Tuy nhiên, sau khi lật đổ ông Assad, Tổng thống lâm thời Sharaa đã chủ động tách Damascus khỏi ảnh hưởng của Tehran. Mặc dù vậy, chính phủ Netanyahu vẫn coi chính quyền Sharaa là một mối đe dọa, do ông Sharaa từng là thủ lĩnh của Hayat Tahrir al-Sham (HTS), một nhóm vũ trang bị Mỹ và một số quốc gia liệt vào danh sách khủng bố.
Để phòng ngừa, Israel đã chiếm đóng một số khu vực nhỏ ở tây nam Syria và tiến hành nhiều cuộc không kích phá hủy các khí tài quân sự, đồng thời đơn phương áp đặt vùng phi quân sự ở Syria.
Mỹ đã gỡ bỏ trừng phạt đối với Syria và loại HTS khỏi danh sách khủng bố, mở đường cho hợp tác tái thiết quốc gia này. Tuy nhiên, một quan chức Israel tiết lộ rằng ông Netanyahu đã cố gắng thuyết phục Tổng thống Mỹ không dỡ bỏ trừng phạt, lo ngại về một biến cố tương tự như vụ tấn công của Hamas vào miền nam Israel vào tháng 10/2023.
Sweida có vị trí chiến lược gần biên giới Jordan và Israel, do đó, sự tăng cường hiện diện quân sự của chính phủ Syria ở đây đã gây ra sự bất an cho Israel.
Giám đốc điều hành Trung tâm Omran về Nghiên cứu Chiến lược, Ammar Kahf, cho rằng Israel đang cố gắng áp đặt ý chí của mình lên chính quyền mới của Syria.
Các cuộc không kích đã làm giảm triển vọng đàm phán giữa Israel và Syria. Tổng thống lâm thời Sharaa cáo buộc Israel đang tìm cách “gieo rắc hỗn loạn” ở Syria.
Tuy nhiên, theo chuyên gia Carmit Valensi, ông Netanyahu có thể vẫn muốn đạt được một thỏa thuận không gây hấn với ông Sharaa. Việc đơn phương tuyên bố vùng phi quân sự ở miền nam Syria có thể là bước khởi đầu cho một thỏa hiệp trong tương lai, trong đó Israel có thể chấp nhận cho lực lượng Syria quay lại một số khu vực ở tây nam Syria, miễn là ông Sharaa cam kết không tấn công Israel.
Bà Valensi nhận định rằng Israel hiểu rõ việc phi quân sự hóa hoàn toàn trong dài hạn là khó khả thi, do đó, đây chỉ là một phần trong tiến trình đàm phán.
Admin
Nguồn: VnExpress
