Cá mập, vốn nổi tiếng là những kẻ săn mồi đáng sợ, lại có một trạng thái sinh lý đặc biệt: khi bị lật ngửa, nhiều loài rơi vào trạng thái bất động, được gọi là “bất động căng cứng” hay “giả chết”.
Theo Joel Gayford, một nhà nghiên cứu sinh thái biển tại Đại học James Cook (Úc), trong trạng thái này, cá mập hoàn toàn ngừng bơi lội, chỉ còn lại nhịp thở chậm rãi. Trạng thái “giả chết” này còn kéo theo sự suy giảm về phản ứng giác quan, nhịp tim, huyết áp và thậm chí là cảm giác đau của chúng.
Jillian Morris, người sáng lập tổ chức Sharks4Kids, cho biết hiện tượng này có thể được kích hoạt ở một số loài như cá mập trắng lớn, cá mập chanh và cá mập hổ cát bằng cách lật ngửa chúng hoặc kích thích vào vùng mõm, nơi tập trung nhiều thụ thể điện. Các nhà khoa học thường lợi dụng trạng thái này để tiến hành nghiên cứu một cách an toàn, đồng thời giảm thiểu căng thẳng cho con vật.
Vậy tại sao cá mập lại rơi vào trạng thái “giả chết”? Một nghiên cứu năm 2023 trên tạp chí Environmental Biology of Fishes đã đưa ra một số giả thuyết. Theo đó, đây có thể là một cơ chế tự vệ, một phần của quá trình giao phối, hoặc thậm chí là một cách để ngăn chặn tình trạng quá tải cảm giác.
Tuy nhiên, không phải ai cũng tin rằng trạng thái bất động này là một biện pháp tự vệ hiệu quả. Thực tế, phần lớn các loài săn mồi của cá mập sẽ không hề nao núng trước một con mồi bất động. Thậm chí, trong một số trường hợp, nó còn gây ra bất lợi. Điển hình như cá voi sát thủ đã biết cách lợi dụng trạng thái này để vô hiệu hóa cá mập, dễ dàng tấn công và ăn lá gan giàu dinh dưỡng của chúng.
Morris cũng cho biết, cá mập đực có thể lật ngửa con cái để đưa chúng vào trạng thái “giả chết” trước khi giao phối. Mặc dù vậy, bản thân cá mập đực cũng bị ảnh hưởng bởi trạng thái này, do đó, lý do giao phối không thể giải thích đầy đủ cho hiện tượng kỳ lạ này.
Một nghiên cứu khác, được công bố trên tạp chí Reviews in Fish Biology and Fisheries năm 2025, lại cho rằng hiện tượng “giả chết” ở cá mập có thể không mang một mục đích cụ thể nào. Hiện tại, các nhà khoa học vẫn chưa có đủ dữ liệu để đưa ra kết luận chắc chắn về mục đích thực sự của hiện tượng này. Có nhiều giả thuyết được đưa ra, nhưng chưa có giả thuyết nào có thể giải thích một cách toàn diện hoặc có bằng chứng thuyết phục.
Admin
Nguồn: VnExpress
