Những khó khăn như hay quên, mất phương hướng, lẫn lộn màu sắc và con số đang là thách thức hàng ngày đối với Vasyl, một thanh niên 28 tuổi người Ukraine. Anh đã phải điều trị rối loạn nhân cách tại một bệnh viện tâm thần từ năm 2015.
Theo lời Olena, bạn đời của Vasyl, anh chưa bao giờ thừa nhận mình có vấn đề về sức khỏe. Có lẽ vì vậy, Vasyl đã không tiết lộ những thông tin này khi được gọi nhập ngũ. Anh đã vượt qua vòng kiểm tra sức khỏe và được điều đến miền nam Ukraine để huấn luyện trước khi ra tiền tuyến.
Olena đã cố gắng giải thích tình hình của Vasyl với sĩ quan chỉ huy và cung cấp hồ sơ bệnh án từ năm 2015, trong đó ghi rõ các triệu chứng của anh sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi bị căng thẳng. Ban đầu, sĩ quan này tỏ ra thông cảm, nhưng sau đó bác bỏ hồ sơ vì cho rằng nó đã quá cũ.
Trường hợp của Vasyl không phải là duy nhất. Trong bối cảnh thiếu hụt binh lực nghiêm trọng sau hơn ba năm chiến sự, quân đội Ukraine đang tăng cường tuyển quân, đôi khi chấp nhận cả những người không đủ tiêu chuẩn sức khỏe.
Ông Dmytro Lubinets, ủy viên quốc hội Ukraine về nhân quyền, thừa nhận có tình trạng người bệnh bị gọi nhập ngũ, nhưng không có con số chính xác. Ông cho biết điều này có thể xảy ra nếu nhân viên tuyển quân bỏ qua hồ sơ y tế hoặc tình trạng sức khỏe của người được tuyển.
Ukraine có hệ thống dữ liệu y tế quốc gia Helsi, nơi các bác sĩ quân y thường tra cứu thông tin sức khỏe của tân binh. Tuy nhiên, theo luật sư Yevhen Tsekhmister, kết quả chẩn đoán tâm thần của Vasyl lại không có trên hệ thống này, vì thông tin về sức khỏe tâm thần chỉ được lưu trữ khi có sự cho phép của bệnh nhân.
Nếu thông tin về sức khỏe tâm thần của Vasyl có trên Helsi, theo Lệnh số 402 của Bộ Quốc phòng Ukraine, anh đã không đủ điều kiện nhập ngũ. Lệnh này quy định rõ các tiêu chuẩn kiểm tra sức khỏe và đánh giá mức độ phù hợp của binh sĩ đối với nhiệm vụ quân sự.
Luật sư Tsekhmister giải thích rằng bác sĩ quân y thường chỉ tin vào các tài liệu chính thức, vì có nhiều trường hợp tân binh làm giả giấy chứng nhận tâm thần để trốn nghĩa vụ. Ông nhận định nếu Vasyl được tư vấn pháp lý sớm và cung cấp đầy đủ bằng chứng cập nhật hơn, anh đã không phải nhập ngũ.
Một chỉ huy lữ đoàn Ukraine cho biết ông từng thấy những tân binh “không còn răng hoặc mắc bệnh lao”. Một số trường hợp không đơn vị nào muốn nhận, ngay cả khi chỉ để đào chiến hào.
Kyrylo, một tân binh khác, kể lại rằng anh đã thấy cả những người vô gia cư, nghiện ma túy và rượu tại văn phòng tuyển quân. Anh cho biết việc kiểm tra y tế thường chỉ mang tính hình thức, và chỉ đến khi vào trung tâm huấn luyện, tân binh mới được kiểm tra kỹ lưỡng hơn.
Oleksandr, một binh sĩ khác, thậm chí còn thấy một người bị động kinh trong đợt tuyển quân. Anh cho biết đã có trường hợp một người bị tâm thần phân liệt được phân bổ về lữ đoàn lính thủy đánh bộ, nhưng may mắn được phát hiện và xử lý kịp thời.
Luật sư Tsekhmister cho rằng những trường hợp như vậy không hiếm gặp. Ông dẫn chứng một trường hợp một binh sĩ cao 1m75, nặng 38 kg, thị lực kém, chậm phát triển và có lồng ngực dị dạng, không thể đi lại hay hít thở khi mặc áo chống đạn, vẫn tại ngũ từ năm 2022 và thường xuyên được chuyển từ đơn vị này sang đơn vị khác hoặc đến bệnh viện. Do không có yếu tố nào thuộc diện “không đủ điều kiện phục vụ”, người này không thể xuất ngũ vì lý do y tế.
Những trường hợp như vậy gây khó khăn cho các chỉ huy, vì họ không thể giao nhiệm vụ nhưng cũng không thể cho xuất ngũ. Ông Tsekhmister cho biết tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng ở lực lượng bộ binh và hậu cần.
Theo ông Lubinets, đã có hơn 2.000 đơn khiếu nại về vi phạm nhân quyền trong quá trình tuyển quân kể từ đầu năm nay, so với 3.500 đơn trong năm 2024. Ông cho biết các cơ quan chức năng luôn phản hồi những khiếu nại này và cử đại diện đến các hội đồng tuyển quân địa phương để hỗ trợ những người có vấn đề về sức khỏe được xuất ngũ.
Ông Lubinets cho rằng cần tuyển chọn tân binh cẩn trọng hơn, ngay cả khi quân đội Ukraine đang thiếu nhân lực. Ông nhấn mạnh không phải bất kỳ vấn đề y tế nào cũng đồng nghĩa với việc không đủ điều kiện nhập ngũ, và những người có bệnh nền vẫn có thể đảm nhận những công việc phù hợp.
Bà Olha Reshetylova, thanh tra quân đội được Tổng thống Zelensky bổ nhiệm, khuyến cáo mọi người nên chủ động cập nhật hồ sơ y tế trên hệ thống Helsi và thông báo cho chỉ huy. Bà cũng lưu ý rằng sức khỏe tâm thần của binh sĩ có thể suy giảm trong quá trình huấn luyện, và các sĩ quan chỉ huy luôn tạo điều kiện để những người này được điều trị nếu cần.
Bộ Tư lệnh Quân y Ukraine khẳng định rằng mọi việc đang được thực hiện đúng quy trình, và việc đánh giá của các bác sĩ quân y dựa trên chẩn đoán từ bác sĩ chuyên khoa. Tuy nhiên, bà Reshetylova cho rằng việc thiếu khả năng đánh giá tổng thể các bệnh lý cùng lúc là một dấu hiệu cho thấy hệ thống tuyển quân của Ukraine đang gặp vấn đề và cần được xem xét lại.
Trong khi đó, khóa huấn luyện cơ bản của Vasyl sắp kết thúc và anh chuẩn bị được điều về một đơn vị chiến đấu. Luật sư Tsekhmister đang cố gắng thu xếp để anh được giám định tâm thần lần hai trước khi ra tiền tuyến. Theo lời Olena, Vasyl đã được cấp phát vũ khí, điều này làm dấy lên lo ngại về sự an toàn của anh và cả đơn vị.
“Nếu Vasyl ra tiền tuyến, đó sẽ là mối nguy cho cả đơn vị,” ông Tsekhmister cảnh báo. “Không ai có thể đoán trước được khi nào tình trạng tâm thần của cậu ấy sụp đổ, hay ai có thể trở thành mục tiêu.”
Admin
Nguồn: VnExpress
