Tại diễn đàn M-TALKS 2025 với chủ đề “Cơ hội bứt phá chuỗi giá trị ngành cơ khí – chế tạo Việt Nam trong bối cảnh thuế quan và chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu” diễn ra ngày 24/7, Tiến sĩ Trương Thị Chí Bình, Phó chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), đã đưa ra những nhận định sâu sắc về thực trạng và cơ hội của ngành.
Tiến sĩ Bình đánh giá cao sự tiến bộ của ngành chế tạo Việt Nam trong những năm gần đây. Dẫn số liệu từ Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO) năm 2023, bà cho biết giá trị gia tăng trong GDP của ngành đã gần đuổi kịp Trung Quốc, đạt 26,3% so với 28,6%. Tuy nhiên, bà cũng chỉ ra hạn chế cố hữu của ngành là năng lực sản xuất thiết bị gốc (OEM), thiết kế gốc (ODM) và xây dựng thương hiệu gốc (OBM) còn yếu.
Theo bà Bình, nhiều doanh nghiệp Việt Nam hiện nay chưa thực sự đạt đến trình độ OEM đúng nghĩa, mà chủ yếu dừng lại ở gia công đơn lẻ. Một số ít có thể sản xuất cụm linh kiện, nhưng chưa phổ biến. Bà lấy ví dụ về ngành ôtô, nhiều doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước đã tham gia cung ứng cho các thương hiệu lớn, nhưng chủ yếu vẫn chỉ gia công các linh kiện đơn lẻ, thay vì cụm linh kiện hoàn chỉnh. Tương tự, các doanh nghiệp ngành điện tử cũng gặp nhiều khó khăn trong việc tham gia vào chuỗi cung ứng của các tập đoàn lớn.
Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang có sự dịch chuyển do biến động thuế quan, các chuyên gia cho rằng ngành chế tạo Việt Nam cần nhanh chóng chuyển đổi lên sản xuất cụm linh kiện, tiến tới làm chủ quy trình OEM và hướng tới OBM. Đây là hướng đi giúp doanh nghiệp có tiếng nói hơn trong chuỗi sản xuất và thu hút các nhà mua hàng. Bà Bình chia sẻ, vào tháng 5 vừa qua, một đoàn doanh nghiệp Mỹ đã đến Việt Nam tìm hiểu cơ hội dịch chuyển 30% sản lượng nếu các doanh nghiệp trong nước có thể đáp ứng được yêu cầu. Điều này cho thấy cơ hội luôn rộng mở, nhưng đi kèm với đó là áp lực không nhỏ.
Để đẩy nhanh quá trình phát triển năng lực OEM và OBM, các chuyên gia và doanh nghiệp trong ngành đã đưa ra một số khuyến nghị. Ông Trần Bình Minh, Đồng sáng lập, Phó tổng giám đốc công ty GCool, một đơn vị có thương hiệu riêng và làm ODM quạt trần, chia sẻ kinh nghiệm đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Ông cho biết công ty sẵn sàng chi trả mức lương cao để thuê các tiến sĩ từ Mỹ về làm việc, nhằm phát triển công nghệ lõi. Đến nay, GCool đã phát triển được các động cơ DC tiết kiệm điện, đăng ký hơn 20 quyền kiểu dáng công nghiệp và cung cấp dịch vụ OEM “đo ni đóng giày” riêng cho khách hàng.
Ông Hồ Ngọc Toàn, Phó tổng giám đốc Automate, một doanh nghiệp chuyển mình từ đơn vị thương mại sang nhà sản xuất, nhấn mạnh tầm quan trọng của chất lượng và tiến độ. Bên cạnh đó, nhà sản xuất cần kiên trì học hỏi, đồng hành cùng các yêu cầu cải tiến của khách hàng để nâng cao năng lực. Từ chỗ chưa có nhiều kinh nghiệm, Automate đã chủ động phát triển năng lực thiết kế sản phẩm, không chỉ dừng lại ở khuôn mẫu mà còn toàn bộ cụm sản phẩm, sau khi nhận được đơn hàng sản xuất cụm linh kiện từ khách hàng.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng khuyến nghị doanh nghiệp chú trọng nâng cao các “kỹ năng mềm” như bán hàng, chăm sóc khách hàng, tìm hiểu thị trường và tiếp thị. Bà Lê Nguyễn Duy Oanh, Phó giám đốc Trung tâm Phát triển Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam, khuyên các doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu rõ hoạt động kinh doanh cốt lõi và sản phẩm của khách hàng.
Bà Trần Quỳnh Hương, Trưởng ban tư vấn Chuỗi cung ứng Source of Asia kiêm Giám đốc FDI – ESD, nhận định ngành chế tạo Việt Nam đang cạnh tranh với Malaysia và Thái Lan trong khu vực. Bà cho biết một số doanh nghiệp Việt Nam đã “trượt” khỏi danh sách mua hàng tiềm năng của khách hàng nước ngoài, không chỉ vì thiếu chứng chỉ mà còn vì khả năng báo giá chi tiết. Theo bà, khi báo giá cho doanh nghiệp FDI, nhà cung ứng cần phân tích được cấu trúc giá, cụ thể tỷ lệ chi phí nhân công, nguyên vật liệu và nguồn gốc của các nguyên liệu đó.
Ông Trần Hồng Quân, Giám đốc Thương mại RX Tradex Việt Nam, gợi ý doanh nghiệp tăng cường kết nối, tìm hiểu đối tác thông qua các sự kiện giao thương như triển lãm Metalex Việt Nam 2025. Ông cho biết các giao dịch thành công thường được chốt trong vòng 1 đến 3 tháng sau triển lãm, đòi hỏi sự kiên trì từ doanh nghiệp.
Mặc dù còn nhiều thách thức, ngành chế tạo Việt Nam vẫn có nhiều triển vọng trong tương lai. Tiến sĩ Trương Thị Chí Bình cho biết một số doanh nghiệp FDI từng có ý định chuyển một phần sản xuất sang Mexico, nhưng gần đây đã quay trở lại Việt Nam. Theo bà, các doanh nghiệp này cần một chuỗi cung ứng ổn định, và Việt Nam vẫn là một điểm đến được đánh giá cao trong khu vực. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đang nỗ lực kiểm soát chặt nguồn gốc sản phẩm, áp thuế chống bán phá giá thép nhập khẩu và tăng cường đàm phán mua thêm hàng hóa từ Mỹ.
Theo khảo sát của Cục Thống kê (Bộ Tài chính), hoạt động của các doanh nghiệp công nghiệp chế biến, chế tạo trong quý II đã có những tín hiệu tích cực so với 3 tháng đầu năm, với 78,4% doanh nghiệp được hỏi cho biết đơn đặt hàng mới tăng hoặc giữ nguyên. 81,8% dự báo đơn hàng xuất khẩu trong quý III sẽ tăng hoặc giữ nguyên so với quý II.
Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Tài chính) cũng cho biết trong nửa đầu năm 2025, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực chế biến, chế tạo đạt gần 12 tỷ USD, tăng 3,9% so với cùng kỳ. Lĩnh vực này tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn nhất về cả số dự án mới (38,2%) lẫn lượt điều chỉnh vốn (56,5%). Những con số này cho thấy ngành chế tạo Việt Nam vẫn là điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời khẳng định tiềm năng phát triển mạnh mẽ của ngành trong thời gian tới.
Admin
Nguồn: VnExpress
